MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 12 12 «Şərqdə ilk demokratik dövlət quruluşunu yaratmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti istiqlaliyyətimizi elan edərək xalqımızın müstəqillik əzmini nümayiş etdirmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ölkənin daxilində və xaricində yaranmış kəskin və mürəkkəb ictimai-siyasi şəraitdə fəaliyyət göstərmişdir. Bu dövlətin qısa bir müddətdə həyata keçirdiyi tədbirlər xalqımızın tarixində böyük iz buraxmışdır. Milliyyətindən, siyasi və dini mənsubiyyətindən, cinsindən asılı olmayaraq bütün vətəndaşlara bərabər hüquqlar verilməsi, dövlət sərhədlərinin müəyyən olunması, Azərbaycan dövlətçiliyi atributlarının qəbul edilməsi, ana dilinin dövlət dili elan olunması Azərbaycanın gələcək müstəqilliyi üçün möhkəm zəmin yaratmışdır. Demokratik dövlət quruculuğu sahələrində atılmış addımlar Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 23 aylıq fəaliyyətini əks etdirən əsas istiqamətlərdir» (36, 3). H.Əliyevin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, onun qurucuları ilə bağlı dəyərli fikirləri də mövzunun aktuallığını və dövlətçiliyimizin inkişafında yerini, rolunu ortaya qoyur. Məhəmməd Əminin ictimai-siyasi, sosial-fəlsəfi, etik və estetik görüşlərinin tədqiqini zəruri edən ən başlıca məsələ, bu böyük insanın çağdaş Azərbaycan xalqının, millətinin, dövlətinin, onun mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, ideologiya- sının və s. təşəkkülündə və formalaşmasında misilsiz xidmətləri, fəaliyyəti və şüurlu əməyidir. Rəsulzadənin 1903- cü ildən 1955-ci ilədək olan həyat və yaradıcılığına, sosial- siyasi, sosial-fəlsəfi, dini, etik, estetik və s. görüşlərinə diqqət- lə, qərəzsiz, obyektiv, əsl ziyalı və alim kimi yanaşılmalıdır. Doğrudur, Rəsulzadə fəlsəfənin başlıca problemləri (varlıq, materiya, idrak, şüur, dialektika və s.) ilə məşğul olmamış, bu www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 13 sahələrə aid xüsusi bir əsər yazmamışdır. Ancaq Məhəmməd Əminin bütün elmi-fəlsəfi, ictimai-siyasi yaradıcılığı ilə tanışlıq, bizə deməyə əsas verir ki, o, böyük bir mütəfəkkirdir. Sovetlər Birliyi dövründə M.Ə.Rəsulzadənin ictimai-siyasi, sosial-fəlsəfi, ədəbi-bədii yaradıcılığına baxış əsasən qərəzli olmuşdur. Azərbaycanın 70 illik müstəmləkə olduğu dövrdə M.Ə.Rəsulzadə və AXC haqqında kifayət qədər qərəzli ədəbiyyat yaradılmışdır. İmperiyanın bir sıra alimləri, siyasi xadimləri və başqaları M.Ə.Rəsulzadəni xalq düşməni, panislamist, pantürkist, AXC-ni isə bəylərin, varlıların hökuməti kimi təqdim edirdilər. Məsələn, Qədim Mustafayevin «XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda islam ideologiyası və onun tənqidi» əsəri həm Sovetlər Birliyi dövründə M.Ə.Rəsulzadəyə olan münasibət, həm də XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda islam ideologiyasının yeri və rolunu öyrənmək baxımından maraqlıdır (40). Eyni zamanda SSRİ dövründə bu mövzu ilə bağlı yazılmış başqa əsərlər – «Azərbaycan Kommunist Partiyasının oçerkləri» (5), Z.Göyüşovun Azərbaycan sovet fəlsəfəsi tarixinə aid əsəri və «Azərbaycan maarifçilərinin etik görüşləri» (27), S.M.Əfəndiyevin «Azərbaycan proletariatının inqilabi hərəkatı tarixindən» əsəri, C.Quliyevin «Lenin və Azərbaycanda sovet hakimiyətinin qələbəsi və möhkəm- lənməsi uğrunda mübarizə» (34) kitabı, «Azərbaycan tarixi» (2), «Azərbaycan ədəbiyyat tarixi» və s. kitablar, monoq- rafiyalar, dissertasiyalar, publisistik məqalələr mövcuddur. 1980-ci illərin sonlarından başlayaraq M.Ə.Rəsulzadəyə münasibət müsbət istiqamətdə dəyişdi. O, artıq xalq düşməni deyil, Azərbaycanın böyük oğlu, ictimai-siyasi xadim kimi qələmə verildi. Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 14 14 sonra M.Ə.Rəsulzadənin yaradıcılığının obyektiv şəkildə araşdırılması prosesi sürətlənmişdir. M.Ə.Rəsulzadə irsinin obyektiv tədqiqində Şirməmməd Hüseynov, Şamil Qurbanov, Nəsiman Yaqublu, Nəsib Nəsibzadə, Mövsüm Əliyev, Xalid İbrahimli, Cəmil Həsənli, Müstəqil Ağayev, Vaqif Sultanlı, Aydın Balayev və başqalarının gördüyü işləri xüsusilə qiymətləndirmək lazımdır. Azərbaycandan kənarda - xaricdə yaradılmış ədəbiyyatda M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan xalqının görkəmli ictimai-siyasi xadimi, publisisti, AXC-nin ideoloqu və qurucusu kimi təqdim edilib. M.B.Məmmədzadə, M.Ə.Rəsuloğlu, H.Baykara, Ə.Qaraca, Ə.Yurdsevər, İ.İhsan, T.Svyatoçovski, S.N.Tağızadə, C.Heyət, K.Arran, F.M.Aküzüm, S.Mehmet və b. onun sosial-siyasi, sosial-fəlsəfi yaradıcılığına obyektiv şəkildə yanaşıblar. M.Ə.Rəsulzadə haqqında yazılmış dissertasiyalar, məqalələr, publisist yazılar və s. onun həyat və yaradıcılığının üzə çıxmasında müəyyən rol oynamışdır. Ancaq hələ də M.Ə.Rəsulzadənin irsini tam və obyektiv şəkildə aşkar etmək mümkün olmamışdır. Mövcud monoqrafiya məhz bu çatışmazlıqları aradan qaldırmağa xidmət edir. İlk elmi işlərdəndir ki, burada M.Ə.Rəsulzadənin yaradıcılığı bütöv bir sistem şəklində tədqiqata cəlb olunmuşdur. Belə ki, ədəbiy- yatçılar onu ədəbi, tarixçilər isə tarixi baxımdan araşdıraraq Rəsulzadənin etik, estetik və sosial-fəlsəfi dünyagörüşünü nə- zərdən qaçırıblar. Monoqrafiyada M.Ə.Rəsulzadənin sosial- siyasi, sosial-fəlsəfi və etik-estetik görüşləri əsaslı şəkildə araşdırılmağa cəhd edilib və onun zəngin elmi irsi başlıca çalarları ilə cəmiyyətə təqdim edilmişdir. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|