MahġRƏ naği qizi çapar kazimli

____________________ ƏdəbiyyatĢünaslığa xidmət əzmi ilə 
 
 
145 
mədən məhz köhnə materiala  yeni tədqiqatçı baxışının bəhrəsi 
adlandırmaq olar”. İslam Sadıq bir mühüm məsələni də xüsusi 
olaraq  vurğulayır  ki,  ...nəinki  hər  bir  süjet,  motiv  və  obrazın, 
hətta  ən  kiçik  poetik  elementin  belə  oğuz  epik  təfəkküründən 
yarandığını,  yaxud  kənardan  alındığını,  onların  digər  oğuzna-
mələrdəн  boylanıb-boylanmadığını,  nüvəsində  Oğuz  düşüncə 
və  həyat  tərzini  səciyyələndirən  detalların  olub-olmadığını 
doğru-dürüst  müəyyənləşdirmədən  eposun  poetikası  haqqında 
sanballı  elmi  fikir  söyləmək  düzgün  deyil.  Hər  bir  məsələnin 
düzgün  həlli  onun  yolunun  düzgün  tapılmasından  asılıdır.  Se-
vindirici haldır ki, K.Əliyevin kitabında “Dədə Qorqud” məsə-
lələrinин həlli yolları düzgün tapılmışdır. 
İslam  Sadığın  məqaləsini  oxuduqca  hiss  edirsən  ki,  o, 
bununla  prof.  K.  Əliyevin  bu  kitabı  haqqında  oxucuda  tam 
təsəvvür  yaratmaq  məqsədi  güdmüşdür.  Məqalədə  söylənilən 
mülahizələrin,  fikirlərin  hər  biri  gözlərimiz  qarşısında  gözəl 
elmi panoram açır. İslam Sadığın söylədiyi aşağıdakı fikirlə biz 
də  tam  şərikik:  «Əsər  bütövlükdə  hər  iki  eposun  mətninə 
baxışın  yeniliyi,  tədqiqat  üslubunun  orijinallığı  və  söylənən 
fikirlərin  həm  elmiliyi,  həm  də  təzəliyi  ilə  seçilir.  Kitab 
qorqudşünaslığa və koroğluşünaslığa dəyərli töhfədir». 
 
2.YÜKSƏK DƏYƏRLƏNDIRMƏLƏR 
  
Prof. Kamran Əliyev 45 ildir ki, yazıb yaradır. O, ilk mə-
qaləsini  13  yaşında  olarkən  “Şərq  qapısı”  qəzetində  dərc  et-
dirib. Onun 45 illik yaradıcılığını yüksək elmi-estetik səviyyəli 
yaradıcılıq  hesab  etsək  yanılmarıq.  Bu  yaradıcılığın  ehtiva 
dairəsi çox genişdir. Alimin elmi təfəkkürünün diapazonu hər-
tərəfli, bədii-estetik zövqünün, bir insan kimi düşüncə və hiss-
lərinin  ehtiva  dairəsi  də  vüsətlidir.  Kamran  müəllim  haqqında 
yazan  müasirlərin  hər  biri  bu  fikirləri  bu  və  ya  digər  şəkildə 
ifadə  etmişlər.  Prof.  Abbas  Zamanov  «Ədəbiyyat  və  incəsə-
nət”  qəzetində  dərc  olunan  “Uğur  olsun”  məqaləsində  tələbə 

---

Mahirə Nağı qızı, Çapar Kazımlı
 ______________________  
 
 
146 
Kamranı  əli  qələmli,  sinəsi  sözlü,  elmi-nəzəri  cəhətdən  hazır-
lıqlı,  çalışqan,  ədəbiyyatımızı  sonsuz  məhəbbətlə  sevən  gənc 
kimi dəyərləndirir. 
Etibar  Tarverdiyev  30  il  bundan  əvvəl  yazdığı  məqa-
ləsində  Kamran  müəllimи  oxucuya  belə  təqdim  edir:  ”... 
ömrünün  29-cu  baharını  yaşayan  Kamran  müəllimin  ürək 
döyüntülərini  dinlədikcə  hiss  edirsən  ki,  bu  döyüntülər  elm 
aləminin ənginliklərində qanad çalmaq üçün çırpınır. Və bir də 
hiss edirsən ki, bu döyüntülər gələcəkdə neçə-neçə elmi əsərin 
nəbzi olacaqdır”. Həqiqətən də bu belə oldu. 
Vaxtilə  Sultan  Ġsmayılovun  Kamran  Əliyevin  gələcəyi 
haqqında uzaqgörənliklə söylədikləri də çin oldu: “ Biz əminik 
ki, gənc alim Kamran Əliyev gələcəkdə yeni ədəbiyyatşünaslıq 
şırımları açacaq, onun səsi, sözü yaradıcılıq zirvələrindən gələ-
cəkdir”.  
Əbülfəz  Əzimli Kamran müəllimi tilsimi qıran, mifi da-
ğıdan bir insan kimi oxucuya təqdim edir: “Kamranın  doktor-
luq müdafiəsində qarşıya çıxan çətinliklərdən biri də yaş məsə-
ləsi idi. 36 yaşında elmlər doktoru olmaq ölçüsünü qəbul etmək 
istəməyənlər  də  var.  İndiyədək  belə  bir  anlayış  yaranmışdı  ki, 
doktorluq  müdafiəsi  üçün  (filologiya  sahəsində)  heç  olmasa 
dissertantın 45-50 yaşı olmalıdır. Kamran bu mifi də dağıtdı ”.  
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Əbülfəzl Tahiroğlu Əzimli 
“Hüseyn Cavidin sənətkar şəxsiyyəti və əbədi mövqeyi” məqa-
ləsində  prof.  K.Əliyevin  “Hüseyn  Cavid:  həyat  və  yaradıcılığı” 
monoqrafiyasının çağdaş ədəbiyyatşünaslıqda Cavidə, ümumən, 
romantizmə  sağlam  məntiqdən  yanaşma  tərzini,  xüsusi  elmi-
poetik  və  nəzəri  metodoloji  xüsusisiyyətlərə  malik  olduğunu 
meydana çıxarır. Məqalə müəllifi K.Əliyevin romantizmə müna-
sibətdə fərqli mövqedən çıxış etdiyini, onun ötən  əsrin 80-ci il-
lərindən  –  elmi  axtarışlarının  ilk  vaxtlarından  bəri  romantizmi 
tədqiqat  obyektinə  çevirdiyini,  bu  sahədə  davamlı  olaraq  axta-
rışlar apardığını, bir sıra səciyyəvi təhlil – təsniflər verdiyini və 
alimin  Hüseyn Caviddən bəhs  edən  bu monoqrafiyasının da  bu 

---

____________________ ƏdəbiyyatĢünaslığa xidmət əzmi ilə 
 
 
147 
axtarışların,  elmi  tədqiqlərin  məhsulu  kimi  üzə  çıxdığını  gös-
tərir. Ə.T.Əzimli çox haqlı olaraq vurğulayır ki, prof. K.Əliyevin 
2008-  ci  ildə  nəşr  olunan  bu  monoqrafiyası  elmi  axtarışların 
ümumi  kontekstində  yeni  elmi  təsnif  və  yanaşmalarına  görə 
uğurlu  tədqiqat  əsəridir.  324  səhifəlik  monoqrafiyada  Hüseyn 
Cavidin həyatına,  ədəbi  yaradıcılıq  yoluna, bədii  mövqeyinə və 
sənətə  –  ədəbiyyata  dair  ideya-estetik  baxışlarına  vulqar  – 
sosialoji münasibətlərin – ittihamların siyasi-sinfi rəngləri, ümu-
milikdə,  böyük  sənətkarın  çoxnövlü  və  çoxşaxəli  əsərləri  ayrı-
ayrı hallarda, konkret və yığcam detallarla təhlil edilir. 
Məqalə müəllifi, demək olar ki, əksər abzaslarda “müna-
sibət,  yanaşma”  ifadələrini  işlədir  ki,  bu  da  özlüyündə  çox 
yaxşıdır. Ə.T.Əzimli bu yolla konkret olaraq prof. K. Əliyevin 
dahi Cavidin şəxsiyyət mövqeyi və poetikası ilə bağlı gördüyü 
işlərin əsl qiymətini verir. 
Əbülfəzl  Tahiroğlu  Əzimlinin  prof.  K.Əliyevin  “Hüseyn 
Cavid: həyat və yaradıcılığı” adlı monoqrafiyası haqqında yaz-
dığı  ikinci  məqaləsi  belə  adlanır:  “Romantizmin  tədqiqində 
yeni  səhifələr: bədii obrazların  –  ədəbi  şəxsiyyətlərin seçimin-
də  Cavid  mövqeyinin  səciyyəsi”.  O,  bu  məqaləsində  də  prof. 
K.Əliyevin böyük sənətkar Hüseyn Cavidin şəxsiyyəti ilə ədəbi 
mövqeyi  məsələsindəki  misilsiz  xidmətlərini  üzə  çıxarır. 
Alimin  bu  əsərini  ətraflı  surətdə  təhlil  edən  Ə.T.Əzimli  yazır 
ki, Kamran Əliyev “Hüseyn Cavid: həyat və  yaradıcılığı” adlı 
monoqrafiyasında  böyük  sənətkarın  yaradıcılıq  aləminin  xro-
noloji  inkişaf  xətlərini  izləyir,  onun  janr  stixiyasının  tipik  se-
çim və təyin xüsusiyyətlərini nəzərdən keçirir. Əsas məsələni – 
Böyüklüyün şəxsiyyət və sənətkar müstəvisindəki uyğunluqla-
rını açıqlamağa çalışır. 
Ə.T.Əzimli  monoqrafiyanın  bütün  hissələrini  əhatəli  şə-
kildə şərh edir və sonda belə qənaətə gəlir ki, Hüseyn Cavidin 
özü də böyük ədəbiyyatın nadir vücudlarından idi. K.Əliyev bu 
monoqrafiyasında Cavidin şəxsiyyəti ilə ədəbi mövqeyi məsə-
ləsini də bu aspektdən izah etməyə çalışmışdır. 

---