“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда


Новое в зарубежной лингвистике. Вып. 8. Лингвистика текста



Yüklə 2,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə10/190
tarix15.04.2023
ölçüsü2,64 Mb.
#105634
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   190
saparniyozova 0

Новое в зарубежной лингвистике. Вып. 8. Лингвистика текста
. –М.: Прогресс, 1978;
Гальперин И.Р.
Текст как объект лингвистического исследования. –М.: Наука, 1981, с. 5-7; 
Дейк ван 
Т.А., Кинч В
. Стратегии понимания связного текста / Новое в зарубежной лингвистике. Вып. 23. 
Когнитивные аспекты языка. –М.: Прогресс, 1988, с.153-211 ва бошқ. 
16
Лотман Ю.М.
Структура художественного текста. –М.: Искусство, 1970; Лингвистика текста. 
Материалы научной конференции. Ч. I, II. -М., 1974; 
Лосева Л.М
. Как строится текст. –М.: 
Просвещение, 1980; 
Одинцов В.В.
Стилистика текста. -М.: Наука, 1980; 
Москальская О.И.
Кўрсатилган асар; 
Гальперин И.Р.
Кўрсатилган асар; 
Зарубина Н.Д.
Текст: лингвистический и 
методический аспекты. -М.: Русский язык, 1981; 
Тураева З.Я
. Лингвистика текста. –М.: 
Просвещение, 1986; 
Сидоров Е.В.
Проблемы речевой системности. –М.: Наука, 1987;
Каменская 
О.Л.
Текст и коммуникация. –М.: Высшая школа, 1990; 
Горшков А.И.
Русская стилистика. –М.: 
Астрель –АСТ, 2001, с. 53-258; 
Валгина Н.С.
Теория текста. –М.: Логос, 2004 ва бошқ. 


3. Boshqa til birliklari kabi matn lisoniy belgilar sistemasining 
qismidir. 
4. Matnni alohida sathning nutqiy va lisoniy birligi sifatida har 
tomonlama o‘rganish tilshunoslik doirasidagi maxsus fan – matn 
lingvistikasini yaratishni taqozo etadi.
O.M.Moskalskaya mazkur qoidalar, ayniqsa, birinchi banddagi 
qoidalar turli shakllarda o‘sha davrdagi tadqiqotlarda takrorlanib, 
“yangi 
lingvistik 
yo‘nalishning 
jangovar 
shiori 
sifatida 
jaranglagani”ga e’tiborni qaratadi va g‘arb olimlarining ana shunday 
fikrlaridan namunalar keltiradi: “Biz odatda alohida so‘zlar bilan 
emas, gaplar va matnlar bilan gapiramiz” (X.Vaynrix). “Agar biz 
gapirsak, faqat matnlar bilan gapiramiz” (P.Xartman). “Til faqat 
matnlar shaklida va matn tuzish vazifasida kishilar o‘rtasidagi aloqa 
vositasidir” (P.Xartman). “Biz tildan foydalanganimizda asosiy birlik 
so‘z yoki gap emas, balki matndir” (M.A.K.Xellidey). “Bizning 
kunlarimizda tilning oliy va eng mustaqil birligi gap emas, balki matn 
ekanligi umum e’tirofiga sazovor bo‘lib bormoqda” (V.Dressler).
17
Matn lingvistikasi shu tarzda shakllanib, rivojlanib bormoqda. 
Ammo rus tilshunosligida matn lingvistikasi o‘zining o‘rganish 
doirasiga keragidan ortiq ko‘p masalalarni qamraganligi, boshqa fan 
sohalarining muammolariga aralashayotganligi, gap tushunchasini 
go‘yoki inkor etayotganligi kabi da’volar bilan aytilgan tanqidiy 
fikrlar ham yo‘q emas. Masalan, taniqli rus filologi R.A.Budagov 
dunyoning bir qator mutaxassislari tomonidan matn lingvistikasi 
bo‘yicha yaratilgan tadqiqotlar jamlangan to‘plamning nashr etilishi
18
munosabati bilan yozgan “Matn lingvistikasi” qay darajada 
lingvistikadir?” deb nomlangan maqolasida matn lingvistikasi 
insonning matnni yaratish, tuzish, tushunish, tarkiblash, kompozitsion 
yaxlitligini idrok etish kabi qobiliyatlarni o‘rganmoqchi bo‘ladi, 
holbuki, bu boshqa fanlarning vazifalarini o‘z zimmasiga olish bo‘ladi 
qabilida e’tiroz bildiradi. Matnning hajmini chegaralash masalasida 
ham bu yo‘nalishning yo‘li to‘g‘ri emasligini aytadi.
19
U shunday 
yozadi: “Matn lingvistikasi” yaratuvchilarining ilk niyatlari juda ham 
ezgu edi. Ilmiy-texnik taraqqiyotga, axborot asri talablariga javob 
berish. Tilda faqat kichik birliklargina emas, yirik birliklar ham 
17

Yüklə 2,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   190




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə