“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
MATNNI LINGVOSTATISTIK USULLARDA O‘RGANISH Matnni o‘rganishning yana bir usuli – lingvostatistik usul hisoblanadi. Matnni tadqiq qilishda statistik metodlardan foydalanilar ekan, bunday metodlar muayyan bir matnda so‘z yoki ibora, bo‘g‘in yoki gap singari til birliklarining qo‘llanishida o‘ziga 178 Hojiyev A. Tilshunoslik terminlarining izohli lug‘ati.-T., 2002, 5-b. xos qonuniyatlarni aniqlashga qaratiladi. Til o‘ziga xos sistemaga ega bo‘lgan ijtimoiy hodisa bo‘lganligi tufayli til birliklari muayyan sistemada joylashgan bo‘ladi. Ularni o‘lchab, hisoblab, ularning ma’lum bir matnda tarqalish darajasini, chegarasini aniqlash mumkin. Og‘zaki va yozma nutq jarayonida har bir til belgisi muayyan qo‘llanish chastotasiga ega. Nutq oqimida takrorlanuvchi til birliklarining bo‘lishi til va nutq muammolarini o‘rganishda statistik vositalardan foydalanishga imkoniyat yaratadi. Lingvostatistik tahlil imkoniyatlari til birliklarining qonuniyatlarini kuzatish va shu kuzatish natijalarini qayta ishlash jarayonida aniqlanadi. Bunda tabiiy fanlarning metodlaridan foydalaniladi. Shuning uchun lingvostatistik metodlar tabiiy-ilmiy metodlar tarkibiga kiradi. Til muammolari statistik jihatdan axborot nazariyasi metodlari yordamida ham o‘rganiladi. R.G. Piotrovskiy “Yozma matnni informatsion o‘lchash” nomli asarida bu haqda quyidagilarni ta’kidlagan edi:” Til aloqa vositasi bo‘lgani uchun uning birliklari lingvostatistik metodlar yordamida hamda informatsion usullar orqali baholanadi va o‘lchanadi”. 179 Bunday o‘lchash va baholash quyidagi tamoyillarga asoslanadi: 1. Nutqiy muloqotga aloqa kanali sifatida qaraladi. Shu kanal orqali harflar, tovushlar, morfemalar va b. til birliklari yordamida informatsiya uzatiladi. 2. Lingvistik birliklar bu yerda ayrim kodlarning simvoli vazifasini bajaradi. Til va nutq hodisalarini o‘rganishda statistik metodlardan foydalanish tilshunoslik uchun yangilik emas, bu jarayon ikki asrlik tarixga ega. O‘z vaqtida mashhur rus matematigi V.YA.Bunyakovskiy 1847-yilda ehtimollar nazariyasidan grammatik va etimologik tadqiqotlarda foydalanishga tilshunoslarni da’vat etgan edi. P.B.Struvening fikricha, filologik tadqiqotlarda statistik metodlardan foydalanish tilshunoslarni matn h aqidagi aniq ma’lumotlar bilan qurollantiradi. Rus tilshunosligida XX asr boshlarida statistik metod yordamida tilning tovush tarkibini o‘rganish ilk bor yo‘lga qo‘yildi. Masalan, rus tilshunoslari V.Petrov va 179 Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|