''Maxsus fanlar'' kafedrasi Kurs ishi mavzusi: Mehnat unumdorligi o’sishining asosiy omillari va mehnat samaradorligini oshirish yo’nalishlari

 
ивф
ми
мук
му
I
I
I
I

 
Bu erda 
ивф
ми
мук
му
I
I
I
I

 
- mehnat unumdorligiga muvofiq ravishda mehnat 
unumdorligi kuchi, mehnat jadalligi va ish vaqtidan foydalanish indekslari. 
Agar texnika, texnologiya darajasi smena mobaynida 200 birlik mahsulot 
ishlab chiqarish imkonini bergan bo’lib, mehnat jadalligi va ish vaqtidan 
foydalanish indekslari tegishli ravishda 0,95 va 0,9 dan iborat bo’lsa, u holda 
haqiqiy mehnat unumdorligi 200 emas, 171 birlikni (20095.0,9) tashkil etadi. 
Shunga ko’ra ishlab chiqarish natijasini uning barcha o’lchash mumkin bo’lgan 
omillari majmuiga nisbatan yoki alohida guruh omillarga nisbatan hisoblash 
mumkin.
Shunday omillar jumlasiga quyidagilar kiradi: 1)sarflangan ishlab chiqarish 
omillarning miqdori va sifati (sarf samarasi); 2)sarflangan omillar miqdorlarining 
foydalanilishi darajasi (foydalanish samarasi); 3)ishlab chiqarish omillari 

---

kombinatsiyalarining miqdori (substitutsiya samarasi); 4)texnika taraqqiyoti 
(texnika samarasi); 5)ishlab chiqarish jarayoni tashkil qilinishi (daraja samarasi); 
6)alohida jarayonlar sektorlarning yoki xarajatlar yohud mahsulotning umumiy 
miqdorida ishtirok etishi (tarkib samarasi); 7)alohida sektorlar va jarayonlar 
orasidagi o’zaro aloqalar darajasi va tarkibi (o’zaro aloqodorlik samarasi). 
1.2. Mehnat unumdorligini aniqlash usullari 
 
Mehnat unumdorlgini o’lchash muammosi mazkur iqtisodiy kategoriyaning 
mohiyatini aniqlashdan birmuncha murakkabroq. Amalda mehnat unumdorligining 
o’sishi va mahsulot ishlab chiqarishni o’lchashning turli usullaridan foydalaniladi. 
U yoki bu usulning qo’llanishi, birinchidan, mehnat unumdorligini o’lchash 
darajasiga, ikkinchidan esa, hisoblashni amalga oshiradigan iqtisodiy xizmat oldida 
qanday vazifa turganligi bilan bog’liqdir.
Mehnat unumdorligini o’lchash darajasi bo’yicha bir xildagi 
mahsulotni ishlab chiqaradigan alohida ish o’rinlari (brigada, uchastkalar)ni 
ko’rsatib o’tish mumkin. Bu o’rinda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini va ishlab 
chiqarish normalarini (dona, tonna, kub yoki kvadrat metr va hokazo) aniqlashning