Мцяллифдян
Yüklə 4,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
~ 44 ~
torpaqlarda dəyəri 3,5 mln dollar olan Ģərab zavodunun tikintisi yeni baĢa çatmıĢdır. 2003-cü ildə Türkiyədən Ģərab ixracının həcmi 7,3 mln dollar (müqayisə üçün 2001-ci ildə 5 mln dollar olmuĢdur) təĢkil etmiĢdir. Çox hissəsi Almaniya, Belçika və Lüksemburqa ixrac olunur. Ġstehsal olunan üzümün 25%-i təzə halda, 35%-i qurutmaya, 40%-i üzüm Ģirəsi və Ģərab hazırlanmasına verilir. Egey rayonunda Sultani (Ağ oval kiĢmiĢ) becərilir və qurudulmuĢ Ģəkildə tam ixrac olunur; Mərmərə dənizi bölgəsində yüksək keyfiyyətli üzüm Ģərabı istehsalı, həmçinin təzə halda istifadə üçün becərilir. Aralıq dənizi rayonu tez yetiĢən süfrə üzüm sortları üçün ixtisaslaĢdırılmıĢdır. Mərkəzi, Cənub-ġərqi və ġərqi Anadolu, Qara dəniz rayonunda Ģərab, üzüm Ģirəsi, mövuc istehsalı üçün üzüm becərilir. Daha geniĢ yayılmıĢ sortlara aiddir: süfrə - ÇauĢ, Hafızalı, Razaki, Alfons, Lavalle, Kardinal, Bəyaz Tarsus, Müskülə, Bəsni, Bəyaz Kazak, Çiyah kazak, Gimra, Ġtaliya, Parlet, Mühəmmədiyyə, texniki - Semilyon, Yapınak, Papazqarası, Adaqarası, Qame, Vasilaki, Cinsant, Bornava muskatı, Çal qarası, Narıncı, Öküz gözü, Əmir, Dimrit, Ağ Rumu, və b; qurutmaq üçün – Sultani, Yuvarlak, Dimrit, Ağ Rumi, DimiĢki. Üzümlükləri basdırılmır, çox hissəsi suvarılandır. Üzümlüklərin bir hissəsi dayaqsız - Ģpalersiz becərilir. Üzümlüklər filloksera ilə yoluxmuĢ rayonlarda calaqaltılar əsasında becərilir. Tətbiq olunan calaqaltılar: Rupestris dyu Lo, Berlandieri x Riparia Kober 5BB, ġasla x Berlandieri 41B, Berlandieri x Rupestris Rexter 110, 140 Ryuqjeri, Berlandieri x Riparia 420 A. Türkiyə təzə üzümü (25 min ton ildə) Almaniya, Avstriya, Böyük Britaniya, Ġsveçrə, Hollandiya, Almaniya, Ġtaliyaya ixrac edir. Türkiyənin Ģərabçılıq sahəsi nisbətən gəncdir. ġərab yalnız 1927-ci ildən dövlət nəzarətində olmuĢdur. ġərabçılıq müəsissələri 2 kateqoriyaya aid edilir: müasir avadınlıqlarla təchiz olunmuĢ dövlət və xırda primitiv Ģərab müəssisələrini əhatə edən xüsusi sektor. Ġri Ģərabçılıq müəssisələri Ankara, Ġzmir, NevĢəhər, Mürəftə və Tokantadır. ~ 45 ~
Türkiyə 650 min hl (2004) Ģərab, o cümlədən süfrə (turĢ, kəmturĢ, kəmĢirin), tündləĢdirilmiĢ və oynaq, 520 min hl üzüm arağı (rakı), az miqdarda konyak, cin, likor istehsal edir. Texniki üzüm sortlarının qalan hissəsi üzüm Ģirəsi, bəhməz, pastil, sucuq hazırlanması üçün istifadə olunur. ġərabçılıq məhsullarının 40%-i dövlət, 60%-i xüsusi sektorda; üzüm arağı isə bütövlükdə dövlət sektorunda istehsal olunur. Türkiyənin daha məĢhur Ģərabları; Bəyaz, Trakiya, Qırmızı Trakiya, Xozbaq, Buzbaq, Bəyaz Kalebaq, Qırmızı Kalebaq, Narbaq, MiĢbaq və b. Türkiyə Ġsveç, Ġsveçrə, Almaniya, Böyük Britaniya, Danimarka, Hollandiya və Kanadaya 70 min hl-ə yaxın Ģərab ixrac edir. Üzümçülük və Ģərabçılıqla kənd təsərrüfatı, meĢə təsərrüfatı və kənd yerləri ilə iĢlər üzrə nazirlikləri məĢğul olur. Ölkə səviyyəsində tədqiqatlar, tədqiqat təĢkilatları, koordinasiya mərkəzi olan tədqiqat institutları, həmçinin kənd təsərrüfatı fakültə və institutları və dövlət tabeçiliyində olan ―Tekel‖ idarəsinin institutları tərəfindən aparılır. Qara dəniz hövzəsi ölkələrinə daxil olan reqionlarda Ģərab dequstasiya turizmi geniĢ vüsət alır. Bu baxımdan ən məĢhuru Krım (Ukrayna) olsa da, Türkiyə, Ruminiya, Gürcüstan, Bolqarıstan da bu istiqamətdə iĢlər görməkdədir.
kontinental iqlimə - isti, quru yaya və soyuq qıĢa (-28 0 C-yə qədər) malikdir. Yağıntıları azdır. Torpaqları boz və çəmən tiplidir. Üzümlüklərin çox hissəsi basdırılan və suvarılandır. Özbəkistanda əsas yeri süfrə Ģərabları və həmçinin qurudulmuĢ üzüm istehsalı (kiĢmiĢ üzümü) tutur. ġərabçılığın əsas istiqaməti yüksək keyfiyyətli tünd və desert Ģərablar istehsalıdır. Burada həmçinin süfrə Ģərabları, konyak və oynaq Ģərablar üçün Ģərab materialları hazırlanır. Üzümlükləri Ģimal və cənub rayonlarına bölünür. ġimala - DaĢkənd, Fərqanə, Əndican, Xarəzm vilayətləri; cənuba – Səmərqənd və Surxandərya vilayətləri daxildir. Desert və tünd Ģərablar Rkasiteli, Aleatiko, Çəhrayı və Macar muskatları, Buaki, Yumalaq və b. sortlardan hazırlanır. Ən yaxĢı ağ süfrə Ģərabları dağətəyi rayonlarda, yerli üzüm
~ 46 ~
sortları Soyaki, Obak (DaĢkənd vilayəti), Baxtifi (Səmərqənd vilayəti), BiĢtidən (Buxara vilayəti) hazırlanır. Bundan əlavə Sovinyon, Tavkveri sortlarından da yüksək keyfiyyətli ağ və qırmızı süfrə Ģərabları istehsal olunur və sortun adı ilə adlanır. BayanĢirə və Rislinq sortlarının kupajından hazırlanmıĢ Xosilot Ģərabı yüksək keyfiyyəti ilə seçilir.
üzümlükləri basdırılandır. Üzümlükləri düzən yerlərdə suvarılan, dağətəyində suvarılmayandır. Əsas üzümçülük və Ģərabçılıq rayonları cənub və cənub-Ģərqdə yerləĢməklə, iki zona yaradır. Ağ süfrə Ģərabları və oynaq Ģərablar üçün Ģərab materialları istehsal edən zona - Cambul, Alma-Ata və Taldı-Kurqan vilayətlərinin aĢağı dağlıq, yaxud dağətəyi hissələrində yayılmıĢdır. Üzümlüklərin əsas hissəsi dəniz səviyyəsindən 700- 900 m yüksəklikdə, açıq və tünd-Ģabalıdı, xeyli miqdar cınqıl və daĢlı torpaqlarda yayılmıĢdır. Yağıntıların miqdarı 200-600 mm, fəal temperaturlarn cəmi 2580-3300 0 C-dir. Burada becərilən əsas texniki üzüm sortları Qara Pino, Rislinq, Kulcinski, Rkasiteli, Kabarne Sovinyon, BayanĢirə və baĢqalarıdır. Desert, tünd Ģərablar və süfrə üzüm zonası Qazaxıstanın cənub və qərb hissələrində - Çimkend, Alma-Ata və Taldı-Kurqan vilayətlərində yayılmıĢdır. Burada üzümlüklər düzən yerlərdə, dəniz səviyyəsindən 300-800 m yüksəlikdə yayılmıĢdır. Torpağı lyoslu-gilli, açıq, müxtəlif dərəcədə karbonatlıdır. Ġllik yağıntıların miqdarı 136-230 mm-dir. Fəal temperaturların cəmi 3300-4400 O C-
muskatı, Kabarne Sovinyon, Rkasteli, Aleatiko, Mədrəsə; süfrə sortları - Nimrəng, Cəhrayı tayfi, Katta-Kurqan, Qara-Ağ oval kiĢmiĢlər və baĢqalarıdır.
Leninabad zonası – Sır-Dərya çayının sol sahil düzənliyində, dəniz səviyyəsindən 350-600 m yüksəklikdə yerləĢir. Ġqlimi kəskin kon- tenentaldır. Yağıntıların orta illik miqdarı 160 mm-dir. Torpaqları açıq-boz, qumluca və gillicəli olub, lyoslu çöküntülərdən yaran- mıĢdır. Üzümlükləri suvarılandır, basdırılmır. Üzümçülük və Yüklə 4,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|