Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehman Süleymanov
- Doqquzuncu maddə
- Gülüstan müqaviləsi
- Onuncu maddə
- On birinci maddə
Mehman Süleymanov
584 yasında edildiyi kimi öz istəklərinə və xeyirlərinə uyğun olaraq kimə istəsələr satsınlar. Bu maddə iki dövlət arasında ticarət əlaqələrinin qurulmasına və genişləndirilməsinə şərait yaradılması ilə bağlı idi. Rusiya ərazilərin işğalının rəsmiləşdirilməsinə nail olduqdan sonra iki dövlət arasında ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsində maraqlı idi və ona görə də ticarət məsələləri ilə bağlı olan maddələr elə bir mübahisə doğurmadan hər iki tərəfin razılığı ilə qarşılandı. Rusiya tərəfi bu maddədə ona da nail oldu ki, rus tacirləri yalnız İranda azad şəkildə ticarət etmək hüququ almadılar, onlar eyni zamanda İran ərazisindən tranzit kimi istifadə etməklə digər ölkələrə adlamaq hüququ da əldə etdilər. Bu zaman şah dövləti rus tacirləri üçün lazımi şəraiti yaratmalı idi. Maddədə tacirlərin fəaliyyətinin təşkili ilə bağlı bəzi digər məsələlər də öz əksini tapdı. Doqquzuncu maddə - Rus tacirlərinin İran şəhərlərinə və liman- larına gətirdikləri yüklərdən 5 faizdən artıq rüsum tutulmasın və tacirlər həmin yüklərlə hara getsələr də onlardan ikinci dəfə tələb olunmasın. Eyni ilə də oradan çıxarılan İran yüklərindən. Daha heç bir səbəb və bəhanə ilə heç bir rüsum, vergi və hədiyyə tələb olunmasın. Oxşar rüsum bu qaydada bir dəfə İran təbəələri tərəfindən Rusiya şəhərlərinə və limanlarına gətirilən və çıxarılan İran yüklərinə də tətbiq edilməlidir. Doqquzuncu maddə də ticarət əlaqələrinin tənzimlənməsi haqqında idi. General Rtişşev bu maddələrdə Rusiyanın maraqlarının qorunmasını, iki ölkə arasında ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsini şərtləndirən maddələrin qəbul olunmasına çalışdığını yazırdı. O bildirirdi ki, bu maddələrin qəbulu zamanı Rusiyanın ticarətlə bağlı qanunlarından uzaq- laşmamışdı. Rusiyadan İrana daşınan ticarət yüklərindən 5 faiz gömrük rüsumu tutulurdu. Bu rüsum forması Rusiya ərazisində ticarət edən İran tacirlərinə də şamil edilməli idi. General Rtişşev onu da qeyd edirdi ki, rus qoşunları bir qayda olaraq İranın sərhəd bölgələrində ticarətlə məşğul olurlar. İran tacirləri isə əksinə. Ölkənin müxtəlif bölgələrindən olan tacirlər Rusiyanın müxtəlif bölgələrində ticarət edirdilər və bu zaman ticarət balansında üstünlük əldə edirdilər. Rus generallarının fikrincə, iki dövlət arasında sülh müqaviləsi imzalandıqdan sonra rus tacirləri yalnız sərhəd bölgələrində deyil, İrandan keçməklə digər ölkələrdə də ticarət etmək imkanı əldə edəcəkdilər. Ticarət yüklərindən 5 faiz gömrük rüsumu tutulması haqqında razılaşmanın əldə edilməsi üçün Mirzə Əbülhəsən xanla xeyli müzakirə aparılması lazım gəldi. Şah elçisi dövlət xəzinəsinin doldurulması üçün ən azı 10-12 faiz vergi tutulması üzərində təkid edirdi. General Rtişşevin mövqeyi isə belə idi ki, gömrük vergilərinin münasib olması ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə və bunun
Gülüstan müqaviləsi
585 nəticəsində gömrükdən əldə edilən daxil olmaların artmasına səbəb ola bilər. Son nəhayətdə general Rtişşevin bu təklifi də qəbul olundu. Bu maddələrin müzakirəsi zamanı diqqət yetirilən ciddi məqamlardan biri də ticarət yükləri ölkəyə daxil olarkən onlardan yalnız bir dəfə vergi tutulmasını qanuniləşdirmək idi. General Rtişşevə görə, İran ərazisində xanlar üzərində mərkəzi hakimiyyətin nəzarəti zəif idi. Ona görə də, hər bir xan öz ərazisində ticarət yüklərindən özü istədiyi miqdarda gömrük rüsumu tuturdu. Bu məsələdə də razılığı gəlindi ki, ölkəyə daxil olan yüklərdən yalnız bir dəfə gömrük vergisi tutulsun və bundan sonra yüklər ölkə daxilində azad şəkildə dövriyyə edilsin (112). Onuncu maddə - Müqavilə tərəfdaşı olan səltənətlərin hər birinin sahilinə və ya limanına və ya quru yolla sərhəd şəhərlərinə yük gəti- rilərkən hər iki tərəfin tacirlərinə öz mallarını vəzifəsi ticarətin maneəsiz dövriyyədə olmasına, satıcıdan və alıcıdan könüllü şəkildə xəzinəyə qanuni rüsumların ayrılmasına nəzarət etmək olan gömrük məmurlarının və kirayədarların (topdan mal alanların-M.S.) icazəsini almadan satmaq, başqalarını almaq və ya dəyişdirmək hüququ verilir. Bu maddədə əsas diqqət qarşılıqlı ticarətin tənzimlənməsinə yönəl- dilmiş və bununla bağlı tərəflərin öhdəlikləri müəyyənləşdirilmişdir.
Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|