Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gülüstan müqaviləsi
- Mehman Süleymanov
Gülüstan müqaviləsi
75 tələb edirdi. Bir neçə gündən sonra Sisianov ona öz cavabını göndərdi. Hərbi qüvvə ilə yardım etmək imkanı olmayan Sisianov polkovnik Karyagini ruhdan düşməməyə çağırır və tövsiyə edirdi ki, dəstə üzvlərinin psixoloji əhval-ruhiyyəsinin qaldırılmasına çalışsın. Sisianov bir daha onun nəzərinə çatdırırdı ki, Tiflisdən çağırılan qüvvələr yetişməyincə ona kömək göndərilməsi mümkün deyildir. O vaxta kimi isə çıxış yolunu İbrahim xanın göndərəcəyi ərzaq yardımına bağlayırdı. Mayor Lisaneviçə yazdığı məktubunda isə Sisianov onu qorxaqlıqda, polkovnik Karyaginə kömək göstərməməkdə ittihamlandırırdı. Sisianov polkovnik Karyaginin köməyinə çatmaq üçün Kartaliniyadan 9-cu yeger alayının 6-cı bölüyünün və Sevastopol muşketyor alayının bir taborunun yetişməsini gözləyirdi. Amma onun mayor Lisaneviçə yazdığı məktubundan aydın olur ki, general Sisianov adları çəkilən hərbi qüvvələrin Gəncəyə vaxtında yetişəcəyinə inanmırdı (67). Şah qüvvələrinin təzyiq və hücumları isə davam edirdi. Abbas Mirzə qarşısında dayanan rus dəstəsini məhv etməklə Qarabağın taleyini həll etmək, həm də Gəncəyə aparan yolu açmaq istəyirdi. İyun ayının sonlarında Abbas Mirzə bütün qüvvələrini səfərbərliyə alaraq rus mövqelərinə hücum təşkil etdi. Topların bu döyüşə cəlb edilməsi Abbas Mirzənin zərbə gücünü artırmaqla rus düşərgəsində itkilərin sayını çoxaltdı. Polkovnik Karyaginin öz mövqeyini qorumaq üçün böyük cəhdlər göstərməsi şah qüvvələrinin qarşısını saxlasa da təhlükəli vəziyyəti sovuşdurmaq mümkün olmadı. Vəziyyət elə böhranlı hal aldı ki, bir sıra rus döyüşçüləri labüd ölümdən xilas olmaq üçün əsir düşməyi üstün tutdular. Bunun nəticəsi idi ki, ağır döyüşlərdən birinin gedişində poruçik Lisenko üç unter-zabit və 33 nəfər yegerlə birlikdə şah qüvvələri tərəfinə keçdilər. Bu hadisə şah qüvvələrini xeyli ruhlandırdı və rus mövqeləri üzərinə təzyiqlər daha da gücləndirildi. Həmin günün axşamı daha 20 rus döyüşçüsü şah qüvvələri tərəfinə keçməklə rusların sıralarını bir qədər də seyrəltdilər (68). Polkovnik Karyaginin dayandığı mövqelərdə apardığı döyüşlərin hər hansı bir nəticə verməyəcəyini və əksinə, ötən hər günün onları tamamilə məhv olmaq vəziyyətinə çatdıracağını gördüyü üçün Şahbulaq qalasına çəkilib onun qalın divarlarına sığınmağı qərara aldı. Bu qalanın ətrafında da şah dəstələri dayandığından rusların buraya çəkilməsi müəyyən çətinlikləri ortaya çıxardı. Lakin bu qalaya çəkilmək rusların məhv olmaqdan yeganə çıxış yolu olduğu üçün polkovnik Karyagin dəstəsini bu hücuma hazırlaşdırmağa başladı. Nəhayət iyun ayının 28-i gecəsi polkovnik Karyagin Şahbulaq (Tərnəküt) qalasına geri çəkilməyə müvəffəq oldu (69).
Mehman Süleymanov
76
Şahbulaq qalasına asanlıqla çatmaq üçün polkovnik Karyagin dəstəsinin təchizat parkını döyüş meydanında tərk etdi, şah qoşunlarından əldə etdiyi zənburəkləri isə yerə basdırdı. Yalnız dəstənin topları əsgərlərin özü tərəfindən nəql edilməyə başladı. Erməni bələdçilərin müşayiəti ilə dəstə gecə ikən mövqeyini tərk etdi və Şahbulağa üz tutdu. Bununla belə, Qacar qoşunlarında Karyaginin dəstəsinin öz mövqelərini tərk etməsi tezliklə aşkar olundu və həmin dəstənin təqib olunması qərara alındı. Səhər açılana yaxın Karyaginin dəstəsi Şahbulaq qalasına yetişdi (70)
Mənbələrdə olan məlumatlar göstərir ki, ruslar Şahbulaq qalasına heç də asanlıqla daxil olmadılar. Onların təslim olmaq təklifinə qalanı müdafiə edən şah qüvvələri rədd cavabı verəndə tərəflər arasında döyüş başladı. Rus toplarının sərrast atəşlərinin qala darvazasını dağıtması şah döyüşçülərini çaş-baş saldı və onlar qaçıb-dağılmağa üz tutdular. Buradakı dəstənin rəhbərlərindən biri olan Əmiraslan adlı sərkərdə isə qala divarlarından yıxılıb dünyasını dəyişdi (71). Əsgəran ətrafında döyüşün keçirildiyi günlərdə polkovnik Karyaginin ixtiyarında 400 nəfərlik dəstədən 90 nəfər öldürüldü, 167 nəfər yaralandı və 54 nəfər isə əsir düşməyi üstün tutdu. Polkovnik Karyagin və mayor Kotlyarevski bir neçə güllə yarası aldılar. Böyük itkilərə məruz qalmış bu dəstənin Şahbulaq qalasına yetişməsi yerli ermənilərin bələdçiliyi ilə baş tutdu. Qalaya yetişəndən sonra isə ermənilər dəstənin ərzaqla təmin edilməsi işində öz səylərini əsirgəmədilər. Erməni bələdçi gecə ikən qala Gülüstan müqaviləsi
77 ətrafından mühasirəni adlamağa müvəffəq olaraq Kasapet kəndinə çatdı. Burada ərzaq tədarükü etməklə bərabər, dəstənin vəziyyəti haqqında general Sisianova da məlumat göndərdi. Yerli ermənilərin köməyi ilə polkovnik Karyaginin dəstəsinin ərzaqla təmin edilməsi o biri günlərdə də davam etdirildi (72). Şahbulaq qalasına sığınmaları rusları heç də onları izləyən təhlükədən xilas etmədi. Pirqulu xan Qacarın rəhbərliyi altında olan dəstə Şahbulaq qalasını mühasirə etdi. Farsdilli mənbələrə görə, polkovnik Karyagin təhlükə məngənəsini qıra bilmədiyini görəndə qarşı tərəfə məktub göndərdi və ona üç gün möhlət verilməsini xahiş etdi. Abbas Mirzə mərhəmətlilik nümayiş etdirərək bu xahişi qəbul etdi və qala üzərinə hücumun dayandırılmasına göstəriş verdi. Məlumata görə, polkovnik Karyagin bu fürsətdən bəhrələnərək verilən möhlətin üçüncü günü Şahbulaq qalasından da dəstəsi ilə birlikdə xəlvətcə qaçdı. Şah qüvvələri bundan xəbər tutdular və dəstənin təqibinə başladılar. Ruslardan ələ keçənlər qılıncdan keçirildilər. Bununla belə, polkovnik Karyagin Cermuq dağına yetişib orada özünə və adamlarına sığınacaq tapdı (73). Qarabağnamə müəllifləri də bu hadisəni oxşar şəkildə təsvir edirlər. Daha müfəssəl məlumata malik olan M.M.Xəzaninin yazdıqlarına görə, Abbas Mirzə polkovnik Karyaginin dəstəsini təqib edərək Şahbulaq qalasını mühasirəyə aldı. Şah qüvvələrinə yaxşı məlum idi ki, polkovnik Karyagin mayor Kotlyarevski və dəstənin döyüşçülərinin çoxu yaralıdır, ərzaq qıtlığı da dəstəni əldən salıb və belə bir vaxtda dəstənin müqaviməti uzun sürə bilməz. Ona görə də, Abbas Mirzə polkovnik Karyaginə təslim olmaq barədə təklif göndərdi. Abbas Mirzə məktubunda ruslara təslim olmağı, Qacar qoşunlarında xidməti davam etdirməyi təklif edirdi. Bunun əvəzində, Abbas Mirzə hərbçilərə yüksək maaş və mükafatlar vəd edirdi. Polkovnik Karyagin Abbas Mirzəyə xə- bər göndərdi ki, onun sualına özü cavab verə bilməz və bu cavabı Sisianovdan almaq lazımdır. Polkovnik Karyagin bildirdi ki, əgər Abbas Mirzənin adamları toxunmasalar general Sisianova məktub göndərər və ondan aldığı cavabı da Abbas Mirzəyə yetirər. Abbas Mirzə bu təkliflə razılaşdı və polkovnik Karyaginin çaparlarının rahat gedib-qayıtması üçün 4 günlük atəşkəs elan edildi. Bundan sonra polkovnik Karyagin Abbas Mirzənin məktubunu və öz məktubunu general Sisianova göndərdi (74).
5 iyul 1805-ci il tarixində yazılmış məktubunda polkovnik Karyagin Sisianovun diqqətini bir daha dəstənin ağır vəziyyətinə yönəltdi. Polkovnik Karyagin general Sisianovdan təkidlə xahiş edirdi ki, özünü tezliklə ona çatdırsın. Əldə olunmuş məlumatlara əsasən, Fətəli şah da Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|