Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gülüstan müqaviləsi
- Mehman Süleymanov
- 3. Əsgəran döyüşü
Gülüstan müqaviləsi
67 koxalarını şahpərəst mövqe tutmağa meylləndirirdi. Nəticədə bir sıra məliklər və erməni koxaları Abbas Mirzənin qərargahına gələrək hədiyyələr alır və şaha sədaqət nümayiş etdirməklə öz maraqlarını qorumağa çalışırdılar (51). Qarabağ əhalisi arasında ruslara və İbrahim xana qarşı təbliğat aparılmasını farsdilli mənbələr də təsdiq edirlər (52). Əbülfət ağa yerli erməniləri şaha tərəf çəkməyə çalışmaqla İbrahim xanı da zəiflətmək istəyirdi. Ermənilərin belə üzüdönüklüyü isə Sisianovun özünü də təəccübə salmışdı. Rus qoşunlarının bölgəyə gəlməsi üçün hay-küy salan, Rusiya sarayı ilə əlaqələr yaratmaq istəyən ermənilərin bölgədə olan rus qüvvələrini və ya Rusiya himayəsini qəbul etmiş İbrahim xanı deyil, şah qüvvələrini müdafiə etməsi rus qüvvələrinin ağır olan vəziyyətini daha da ağırlaşdıra bilərdi. Bunun qarşısını almaq üçün Sisianov Qarabağ ermənilərinə müraciət etdi, onları şah meylli mövqedən çəkindirməyə çalışdı: “Yəni siz indiyə kimi igidliyi ilə seçilən Qarabağ erməniləri sizin nüfuzlu Qarabağ xanınız Rusiya imperiyasının daimi təbəəliyini qəbul etdikdən sonra dəyişmişsiniz? Siz indi imperator qüvvələrinin qüdrətinə arxalanaraq daha da cəsur olmalı idiniz. Amma siz arvad xasiyyətli olmuşsunuz, yalnız ticarətlə məşğul olan ermənilərin tayına çevrilmişsiniz ” (53). Müraciətinin sonunda Sisianov bir daha Qarabağ ermənilərini ayılmağa, əvvəlki görkəmlərini almağa və şah qüvvələrinə qarşı çıxmağa səsləyirdi. Ermənilərin belə üzüdönüklüyü rus qüvvələrinin təchizatında da müəyyən problemlər yarada bilərdi ki, bu da Sisianov üçün arzuolunmaz idi. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, iyunun 9-da baş verən ilk döyüşün nəticələrinə görə, Sisianov Qarabağ xanından da narazı qaldı və bunu ona göndərdiyi məktubunda da açıqladı. Bu narazılıq ondan ibarət idi ki, həmin döyüşdə Qarabağ xanlığından azsaylı bir dəstə iştirak edirdi. Sisianov ümid edirdi ki, Rusiya himayəsini qəbul etməklə İbrahim xan xanlığın bütün gücünü Rusiya maraqlarının qorunmasına səfərbər edəcəkdir. Əslində isə belə olmadı. Sisianov şübhə etmirdi ki, igidliyi ilə ad çıxarmış Qarabağ atlıları toplaşdığı halda rus qüvvələrinin köməyi ilə şah qoşunlarının qarşısını etibarlı şəkildə almaq mümkün idi. Sisianovun fikrincə, Qarabağ atlılarının toplanmamasının başqa bir səbəbi var idi ki, o da İbrahim xanın hələ də şah sarayı ilə münasibətlərini kəsməmişdi. Rus generalının fikrincə, İbrahim xan hələ də həm Rusiya, həm də şah sarayı ilə müəyyən münasibətlər saxlanmasına çalışmaqla ikibaşlı siyasət yeridirdi. Bölgədə kifayət qədər hərbi qüvvəyə malik olmayan Sisianovu isə belə bir mövqe təmin etmirdi. Ona görə də Sisianov tələb edirdi ki, Mehman Süleymanov
68 Qarabağ xanı İrəvan xanı kimi ikibaşlı mövqe tutub ruslardan şah qüvvələrinə qarşı, şah sarayından isə ruslara qarşı kömək istəməsin, İbrahim xan Rusiya sarayına sədaqətli olmasını nəhayət ki, sübuta yetirsin (54). Bununla belə, Sisianov vəziyyətin ciddi olduğunu da anlayırdı. Yenicə Rusiya himayəsi altına alınan Qarabağ xanlığının qorunmasına nail olmaq üçün o, polkovnik Karyaginin rəhbərliyi altında bir yeger taborunu Qarabağa göndərdi. Bu tabor Lisaneviçin dəstəsi ilə birləşərək şah qoşunlarının hücumunun qarşısını almalı və Qarabağın rus nəzarəti altında qalmasını təmin etməli idi. Amma Sisianov bu qüvvələrin də şah qoşunlarının qarşısının alınması üçün yetərli olmayacağını görürdü. Ona görə nəzərdə tutulmuşdu ki, özü də Qarabağa göndərdiyi dəstələrin köməyinə hazırlaşsın və vəziyyət mürəkkəbləşəcəyi halda Tiflis alayının iki taboru ilə birlikdə Qarabağa yollansın (55). Sisianov bu barədə İbrahim xana da məlumat çatdırdı və onun qarşısında məsələ qaldırdı ki, heç olmasa İbrahim xan polkovnik Karyaginin dəstəsinin Qarabağa yetişməsinə və mayor Lisaneviçin dəstəsi ilə birləşməsinə lazımi kömək göstərsin (56).
Rus qoşunlarının baş komandanı general Sisianovun Qarabağda cərəyan edən hadisələrlə bağlı apardığı yazışmalarından belə bir qənaətə gəlmək mümkündür ki, İbrahim xan siyasi manevr etməklə Rusiya qüvvələri ilə şah qüvvələrinin üz-üzə gəlməsində və onların ağır döyüşlərə girərək zəifləməsində maraqlı idi. Əslində, İbrahim xan tərəfindən belə bir siyasət yeridildiyini istisna etmək olmaz. Çünki əvvəldən də məlum idi ki, İbrahim xanın başlıca məqsədi məhz xanlığın müstəqilliyinin qorunması, onun işğalına və ya hər hansı bir dövlətin himayəsi altına düşməsinə yol verməmək idi. Sisianov kimi şah sarayı da İbrahim xanı öz tərəfinə çəkməyə hələ də ümidini kəsməmişdi. Bunun nəticəsi idi ki, Ağoğlanda olan Pirqulu xan İbrahim xana məktub göndərdi və onu şah himayəsini qəbul etməyə çağırdı. Bir neçə gün gözləsə də Pirqulu xan təkliflərinə İbrahim xandan cavab almadı. İbrahim xanın Sisianovla yazışmalarından aydın olur ki, Pirqulu xandan aldığı məktubu İbrahim xan mayor Lisaneviçə təqdim etmiş, o da həmin məktubu Sisianova göndərmişdi. Bununla İbrahim xan bir daha Qacar sarayının təkliflərini qəbul etmədiyini Sisianova nümayiş etdirdi. Həmin günlərdə Abbas Mirzə də öz ətrafı ilə birlikdə Ağoğlana gəlib çıxdı. Onun yetişməsindən sonra Pirqulu xan İbrahim xana daha bir məktub Gülüstan müqaviləsi
69 göndərdi. Pirqulu xanın yazdıqlarından belə aydın olur ki, Abbas Mirzə dərhal Qarabağ xanlığı dəstələrinin və rus qüvvələrinin üzərinə hücum etmək istəyirmiş. Pirqulu xan isə ona İbrahim xana göndərdiyi ilk təkliflərə cavab verməsini gözləməyi təklif edibmiş. Pirqulu xan ikinci məktubda yazırdı ki, Fətəli şah özü də böyük saylı qoşun dəstəsi və çoxlu toplarla Qaradağın Əhər qəsəbəsindən hərəkətə başlayıb və bir neçə gündən sonra Xudafərin körpüsünə çatacaqdır. O, Fətəli şahla Abbas Mirzənin birləşmiş qoşunlarının qarşısında isə duruş gətirmək mümkün olmayacağını yazırdı. Pirqulu xan bir daha İbrahim xana təklif edirdi ki, Fətəli şahın və Abbas Mirzənin görüşünə gəlsin və şah hakimiyyətini qəbul etdiyini bildirsin, ya da elə bir yer seçsin ki, özü oraya İbrahim xanın görüşünə gəlsin. Şah sərkərdəsi vəd edirdi ki, bununla İbrahim xanın bütün istəklərinə əməl olunacaqdır. Pirqulu xan hətta İbrahim xanın nümayəndəsinin də şah düşərgəsinə göndərilməsinə razı idi. O, İbrahim xanı əmin etmək istəyirdi ki, şah himayəsindən uzaqlaşmaq cəhdlərinə görə də qorxmasın. Onun fikrincə, İbrahim xan da İrəvan xanı Məhəmməd xan kimi hərəkət etməli və Şuşa qalasının qapılarını şah qoşunlarının üzünə açmalıdır (56a). İbrahim xanın yazdığı məktubdan aydın olur ki, o, Pirqulu xanın məktubunu gətirən elçiləri, habelə qala daxilində etibarsız saydığı bəzi xanları həbs edib Lisaneviçə təhvil verdi. Bunları yazmaqla İbrahim xan bir daha Rusiyaya sədaqət nümayiş etdirdiyini göstərir və nəvəsini girov kimi Tiflisə göndərmədiyi üçün Sisianovu ondan şübhələnməməyə çağırırdı. Başqa sözlə, İbrahim xan bildirmək istəyirdi ki, nəvəsini Tiflisə göndərmə- məsi hələ onun Rusiyaya olan qeyri-sədaqətsizliyi kimi yozulmamalıdır. İbrahim xanın yazdıığına görə o, Rusiya sarayına biganə olsaydı onda şah qüvvələrinin elçilərini qorxmadan həbs edib Rusiya tərəfinə təhvil verməzdi. Bütünlükdə isə, İbrahim xan nəvəsinin hələ də Tiflisə göndərilməməsini Əsgərandan keçən yolun təhlükəli olması ilə əlaqələndirirdi. Şuşa ətrafında isə vəziyyət təhlükəli olaraq qalırdı. İbrahim xana göndərilən təkliflərə cavab alınmayanda Abbas Mirzə Şuşa üzərinə hücum etməyi qərara aldı. O, Nəcəfqulu xan Gorus adlı sərkərdəsini bir dəstə ilə Ağoğlandakı düşərgəsinin mühafizəsində saxladı və özü isə Şuşaya doğru hərəkətə başladı. Şuşa yaxınlığında Abbas Mirzə Qarabağa əlavə kömək kimi göndərilən rus dəstəsinin Əsgərana yaxınlaşması xəbərini aldı və dərhal da həmin qüvvənin qarşısının alınması üçün göstəriş verdi. Abbas Mirzə üçün aydın idi ki, həmin dəstə Şuşaya yaxınlaşacağı təqdirdə şah qoşunları mühasirəyə düşə bilərdi. Əksinə, Əsgərana yaxınlaşan dəstə məhv ediləcəyi təqdirdə Şuşa daxilində olan qüvvələr həm canlı yardımdan, həm də ərzaq və təchizatdan məhrum ola bilərdilər. Bu da Şuşa qalasının süqutunu yaxınlaşdıra bilərdi. Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|