Memleket Hikâyeleri / Ayfer Tunç

Demir ağlarla ördük,  anayurdu dört baştan.
Küçük bir hikâyeye tanıklık  eden  bu  fotoğraflara  eşlik  etme­
si  gereken  bir  marş  varsa  o  da  Onuncu  Yıl  Marşı  olmalı.  Bu  fo­
toğraf  sivil  ve  asker  toplulukların  arasındaki  görünüş  farkını 
ortaya koyduğu gibi, marşın  kendinden fazlasıyla emin sözleri­
ni de hüzünle kaplıyor:  Örnektir milletlere açtığımız yeni  izJ im­
tiyazsız sınıfsız kaynaşmış  bir kitleyiz.
 Buharlı lokomotifin  için­
de  poz  vermiş  olanlar  yönetici  kesimden  olmalı.  Resmin  sağ 
ve  sol  taraflarında  çocuklar  kümelenmiş.  Sağ  tarafta,  daha  ya­
kından görülen birkaç  çocuğun yüzlerindeki sevinç “fotoğrafta 
çıkmak”tan  mı,  yoksa  birer  neferi  oldukları  devletlerinin  böy- 
lesi  bir  demir  güce  sahip  olmasının  verdiği  gururdan  mı  kay­
naklanıyor,  bilinmez.
45

---

Beyaz pantolon,  koyu renk ceket
İdman  Yurdu’nun  olanakları  başlangıçta  kısıtlı  olmalı  ki, 
bando üyeleri üniforma yerine beyaz pantolon ve koyu renk ce­
ketle yetinmişler.  Ceket  ceplerine beyaz mendil  iliştirenler hali 
vakti yerinde olanlar  mı  yoksa giyime daha  çok  özen  gösteren­
ler  mi,  kim bilir.  Klarnetçiler  ön  safta, diğerlerinin çalgıları  da­
ha çok yer kaplıyor diye arkaya sıralanmışlar.  Oturanların orta­
sında  siyah  pantolon giymiş olan  kişi  bando  şefi,  elinde bir ba­
get  tutuyor ve  siyah  pantolonu  onu  diğerlerinden ayırıyor.  Biri 
dışında  üyelerin  tamamı bıyıksız.  Sol  başta,  ayakta duran  uzun 
paltolu  kişinin  elinde bir flama var.  Fotoğraf siyah beyaz  oldu­
ğu  için  anlaşılmıyor  ama ASİY’nin renkleri sarı  kırmızı.  Flama 
epeyce  koyu  tonlarda yapılmış  olsa gerek ya  da  fotoğrafta  koyu 
çıkmış.  Üyelerin  ayakkabılarının  durumu  dikkat  çekici.  Bu  fo­
toğrafta  olduğu  gibi,  o  yıllarda  çekilmiş  pek  çok  fotoğrafta,  kı­
yafetler  ne  kadar  temiz  ve  yeni  olsa  da  ayakkabıların  çamurlu 
ve  harap  oluşu yolların olmayışına  işaret ediyor.  Her yağmurda 
çamur  haline  gelen  toprak  yolda  yürümeye  ne  ayakkabı  ne  de 
ayakkabı boyası dayanmıştır.
46

---

Hüzünlü bir resmi geçit.
Bir  resmi  bayram,  belki  29  Ekim,  belki  23  Nisan  veya  30 
Ağustos.  Bando  resmi  geçit  yapıyor.  Şef papyonlu.  Dükkân­
lar  resmi  tatil  olduğundan  kapalı  olabilir, belki  de  bayram  pa­
zar  gününe  denk  gelmiştir.  Türk  bayrağı  son  şeklini  almamış 
henüz,  hilal  daha  kalın.  Dükkânların  önünde  iyi  kötü  bir  kal­
dırım  varsa  da,  kasaba  meydanının  zemini  toprağa  gömülmüş
47

---

taşlardan  oluşuyor.  Üstüne  bayrak  takılmış  arabalar  devlet  ri­
caline ait olmalı.  Seyircilerden  birinin kıyafetindeki  sefalet dik­
kat  çekici,  ceketinde  sayısız  yırtık  var.  Sağ alt  köşede  görülen, 
resmin  tek  fötr  şapkalı  kişisi  şehrin  yönetici  takımından  ol­
sa  gerek.  Iç  yakıcı  bir şeyler var  bu  resimde.  Az  seyircili,  yok­
sul,  hazin,  hüzünlü  bir  bayram  meydanı  görülüyor  ve  Onuncu 
Yıl  Marşı nın
  aşırı  milliyetçi,  her  satırda  Türklüğe  vurgu yapan 
sözleriyle çok acıklı  bir tezat oluşturuyor.  Türk’üz bütün  başlar­
dan  üstün  olan  başlarız/  Tarihten  önce  vardık,  tarihten  sonra  va­
rız/ Bütünledik  her yönden  İstiklal  kavgasını/ Bütün  dünya öğren­
di  Türklüğü  saymasını.
48

---

Hüzün gitmiş,  kendine güven gelmiş.
Bandonun  fotoğrafçıya  müzik  yapıyormuş  pozu  verdiği  bir 
an.  Papyonlu  şef önde çömelmiş. Yanındaki kişi çizgili takım el­
bise  giymiş  olduğuna  göre  bandocu  değil,  şehrin  yöneticilerin­
den olabilir.  Üyelerin tümü  kareye girebilmek için salları sıklaş­
tırmışlar.  Bando hâlâ beyaz  pantolon,  koyu  renk ceket dönemi­
ni yaşıyor.  Önde iki trampetçi var. Birinin ceketi daha açık renk, 
yüzü güneş yanığı. Belli ki yazı tarlada çalışarak geçirmiş. Güneş 
yanığı bandocunun yanındaki trampetçi Gümüş Ahmet, grubun 
en genci.  Pantolonu beyaz olmadığına göre  henüz bandonun as­
li üyesi  değil.  Gümüş Ahmet’in arkasında duran,  şapkası geriye 
kaykılmış  klarnetçi  Necip  Çakıroğlu, namı diğer Tüfekçi Necip. 
Bu  kitaba  bu  resimleri ve  hikâyeyi  armağan  eden  Ergun  Koca- 
bıyık’ın dedesi.  Arkada bandonun bir spor birliğinin parçası ol­
duğunun  ispatı, beyaz  fanilalı  bir  sporcu  var,  bandonun  Hama­
sim  tutuyor.  Birkaç kişinin yakalarındaki  beyaz  yuvarlaklar  bir 
tür rozet  olsa  gerek.  Yerler kırık  taş kaplı.  Güneş çalgıları ışılda­
tıyor.  Bando  üyelerinin  yüzlerindeki  hüznün  yerini  en  azından 
bu  fotoğrafta kendine güven almış.
49

---

Tüfekçi Necip.
Kapalı  bir  dükkânın  kepenklerinin  önünde,  elinde  klarneti, 
hüzünle poz veren  bu  genç  adam  Tüfekçi  Necip.  Fotoğraf niye 
yanık, kim  yakmış bilinmiyor. Ama yanığın hali resmin son an­
da  ateşten alındığı hissini  uyandırıyor.
50

---

Sporcunun zeki, çevik ye ahlaklısı.
Akşehir Sanatkârlar  İdman Yurdu’nun  bando  dahil  toplu  fo­
toğrafı.  Birliğin imkânları  biraz  genişlemiş olmalı  ki,  bandocu­
ların  sıradan  koyu  renk  ceketlerinin  yerini,  hâkim  yakalı,  bo­
ğaza  kadar  düğmeli  ceketler  almış.  Sivil  bir  topluluk  olması­
na  rağmen, askeri bir  havası  var.  Bandonun başka  türlü  olma­
sı beklenemez denebilir  ama  tam  da  öyle  değil  aslında.  Çünkü 
küçük  şehirlerde  bandolar  bayrak  törenlerinin,  resmi  bayram­
ların temel aktörleriydi ama aynı zamanda  (son yirmi-yirmi beş 
yıla  kadar)  nişan,  düğün,  sünnet  törenlerine  üniformalarıyla 
katılan  ve  Batılı  çalgılarla yerel  müzik yapan  eğlence  topluluk­
larıydı.  Yıllar  içinde  bu  sivil işlevlerini  kaybettiler.  Günümüz­
de  düğünlerde bandolara  rastlanmıyor.  Bandonun  hemen  altı­
na  sıralananlar  İdman  Yurdu’nun  futbol  takımı.  Takım  olma­
nın gerektirdiği  birlik-beraberlik duygusunu  kollarını birbirle­
rinin  omuzlarına  atarak  göstermişler.  Futbolcuların  birkaçının 
başında bere  var,  o yıllarda yaygın olabilir,  ama  bugün için  pek 
alışıldık  bir  şey  değil, jandarmayı  çağrıştırıyor,  bir  futbol  takı­
51

---