Məmməd Əmin Rəsulzadə
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MOSKVADA İKİ İL
MOSKVADA İKİ İL Bakıdan ayrılalı on beĢ gün olurdu. Moskva
ətrafına gəlmiĢdik. Harada yerləĢəcəyimizi düĢünürdük. Yəni bir məchulatla qarĢılaĢırdıq. Stalin münasib bir yer müəyyənləĢənəcən vaqonda qalmağı münasib hesab etdi. Bu məqsədlə aĢpazı da vaqonda saxladılar. Bir manevr ilə vaqon əsas yoldan aralanaraq, yan yollardan birinə verildi. Sonra bizi vaqonla birlikdə təmirxanalardan birinə apardılar. Gecəni orada keçirdik. Səhər tezdən çəkic zərbələri bizi yuxudan oyatdı. Demə, vaqonumuz təmir edilirmiĢ. Üç gün bu Ģəraitdə yaĢadıq. Dördüncü gün Berzanovski Davidovu göndərib, bizi öz evinə apardı. Burada, Davidovun da olduğu mənzildə bizə bir otaq ayrılmıĢdı. Bu, Stalinsayağı bir iĢ idi; həm hörmət göstərilmiĢ, öz katibinin mənzilində bizə bir otaq ayrılmıĢ, həm də bütün hərəkətlərimiz daimi bir nəzarət altına alınmıĢ olurdu. Göz dustağı elə bu qədər olur.
Ġqamətgahımız müəyyən olunduqdan sonra zəruri formal iĢlər görülmüĢ, bizə “Raboçaya knijka” - “ĠĢçi dəftəri” deyilən bir Ģəhadətnamə verilmiĢdi. Bu dəftər sayəsində biz ümumi yemək yerlərindən birinə qeyd olunur, oradan Ģorba ala bilirdik. Aldığımız bu Ģorbanın Bakının “Osobı otdel” deyilən həbsxanasında aldığımız Ģorbadan fərqi yox idi. Onun qədər bir bulanıq suya bənzər və eyni qoxunu verərdi. Bu bulaĢıq suyu almaq üçün sıraya durur, qapıdan içəri girərkən bir dəmir boĢqabla bir qaĢıq alır, böyük bir səbir və itaətlə ta böyük qazanın baĢında duran Ģorbaçıya qədər gəlirdik. Ġtaətlə uzadılan boĢqaba bir çömçə Ģorba tökülüncə, sıradakı yerimizi eyni itaətlə gözləyən bir baĢqasına tərk edərdik. Bu mərasim günorta vaxtı hər gün təkrar olunurdu. Səhər və axĢam yeməklərini isə hamı kimi biz də öz imkanlarımızla hazırlamaq məcburiyyətində idik. Bu məqsədlə bəzən ərzaq mərkəzlərindən alına bilən təyinatdan, bəzən də çox sıx bir təqib altında olan qara bazardan istifadə edə bilirdik. Moskvanı ilk dəfə 1917-ci ilin mayında görmüĢdüm. Bu dəfəki isə Moskvaya ikinci gəliĢim idi. O zaman beĢ-on gün üçün Rusiyada müsəlman-türk ellərinin ən yaxın tarixində mühüm bir yeri olan Müsəlman qurultayında iĢtirak üçün gəlmiĢ olduğumdan, bu qurultayın müzakirələrinə dalmıĢ, Ģəhəri görmək fürsəti çox da tapa bilməmiĢdim. Ġndi isə vaxtımız boldur. Moskvada qalmağı bizim üçün daha münasib görmüĢdülər. Ortodoks kilsəsinin sitayiĢinə nail olan əski Moskof çarlarının paytaxtında indi hər cür din və məbədləri inkar edən kommunist inqilabının liderləri hökmrandır. ġəhərin hər tərəfində ilk gözə çarpan Ģey bu liderlərə aid olan fotoqrafiyalardır. Bunlar arasında Lenin və Trotskinin fotoqrafiyaları birinci sırada gəlir. Qəzetdəki məqalələr, xalqa xitab edən nitqlər, müxtəlif nəĢriyyatlarda çap
olunan kliĢelər də ilk sırada bu iki liderə aiddir. Bunlardan sonra Zinovyev, Kamenev, Çiçerin, Radek, Tomski, Lunaçarski, Ġoffe, Frunze və sairə kimi Ģəxsiyyətlərin isim və fotoqrafiyalarına rast gəlmək olur. Adı az çəkilən, hələ fotoqrafiyasına adətən heç yerdə təsadüf olunmayan birisi varsa, o da Stalindir. Partiyanın baĢ katibi, Rabkin deyilən fəhlə-kəndli müfəttiĢi camaat arasında adətən tanınmır. Hələ tamamilə təĢəkkül etməmiĢ olan Millətlər Komissarlığından (Narkomnats) heç kimin xəbəri yoxdur. Ġlk günlərdə hamının kiçik və adi gördüyü bu üç müəssisənin irəlidə bütün rəqiblərini ortadan qaldırmaq üçün MüdhiĢ Ġvanı örnək bir hökmdar deyə idealizə edən Stalinə diktatorluğunu təsisdə çox yaramıĢ olduğunu hadisələr bizə göstərmiĢdir. Ölümündən bir neçə il əvvəl qocaman büstünü Himalay dağlarında bir qüllənin baĢına qoydurub, oradan idarə etdiyi Yevraziyanın geniĢ sahələrinə qürurla baxan və istisnasız həyatın hər sahəsində öz damğasını görməkdən zövq alan Stalin o günlərdə kölgədə qalmağı, Lenindən sonra bütün hakimiyyəti ələ keçirmək taktikası baxımından anlaĢılan, zəruri iĢ hesab etmiĢdi. Üzdən də çirkindir
1920-ci ildə Stalinin Moskva mühitində nə kimi bir Ģöhrətə malik olduğunu xarakterizə edən bir təsadüfü burada göstərmək istəyirəm. Moskva küçələrində gəzərkən əvvəllər tanıdığım bir fəhləyə rast gəldim. Bu hələ 1904-cü ildə Bakıda tanıĢ olduğum Peterburjest adlı ziyalı bir fəhlə idi. Bakıda bolĢevik fraksiyasına mənsub bir sosial-demokrat idi. Bakı fəhlələri arasında nüfuzu vardı. Xeyirxah və fədakarlığı ilə tanınmıĢ bir adamdı. Peterburjest görüĢdüyümüzə çox məmnun oldu. Bizi dərhal evinə apardı; evli imiĢ; bir çay düzəltdirib, bizi qonaq etdi. Mənim Bakıda tutulmağım və Pankratovun sədrliyi ilə bir komissiya tərəfindən istintaq edilməyimin təfsilatını bilirdi. Bunu elə həmin komissiya üzvlərindən Moskvaya gəlmiĢ olan birisindən öyrənmiĢdi. Həmin adamın anlatdığına görə mənim günlərim sayılmıĢ imiĢ. Haqqımda Moskvaya verilən raportda edamım tələb olunurmuĢ. Fəqət oraya “Stalin yoldaĢ gəlincəyə qədər saxlayın”, - deyə teleqram vurulubmuĢ... Peterburjets bizə bu surətlə “keçmiĢ olsun” dedikdən sonra “Oktyabr” inqilabından keçən dövr ərzində yaranmıĢ vəziyyəti təhlil etməyə baĢladı. Özünün Lenin ilə arabir görüĢdüyünü dedi: “Lenin yoldaĢ, - dedi, - rəsmi hökumət və partiya müəssisələri xaricində, iĢlərdən Ģəxsən məlumat almaq üçün inandığı köhnə dostlarından bəzilərinə müĢahidə eləmək - izləmək vəzifəsi tapĢırırmıĢ. Peterburjets də Leninin “göz”lərindən biri imiĢ. O bu “göz”lük vəzifəsini qərəzsiz surətdə ifa edərək Lenin yoldaĢı daima məlumatla təmin edir; hərbi kommunizm rejiminin dəyiĢdirilməsinin lüzumunu daima ona deyirmiĢ. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|