Məmməd Əmin Rəsulzadə
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
komissarlıq xizəyi ilə gələrək bizi də evdən götürür. Birlikdə stansiyaya gəlirik. GecikmiĢik. Nümayəndələri aparan qatar on dəqiqə əvvəl hərəkət edibmiĢ... Ġndi nə olacaq? - deyə Berzanovski böyük bir qüssə ilə stansiya Ģefinə: - Bu necə ola bilər, yoldaĢ Stalin əmr edib, yoldaĢ Məhəmməd Əli bu qatarla gedəcəkdi?.. Stansiya Ģefi: - YoldaĢ direktor, üzülməyin, hələ ki, gec deyil, əlacı var. Qatar iki stansiya irəlidə su almaq üçün yarım saata qədər gözləyəcək; xüsusi bir lokomotivlə bir vaqonu elə indi yola salarıq, yoldaĢ onunla gedər, nümayəndə qatarına yetiĢər. Berzanovski: - Bravo, yoldaĢ Ģef!.. - deyə dərin bir nəfəs aldı. On dəqiqə sonra “Məhəmməd Əlinin xüsusi qatarı” hərəkət etdi, arxasınca bir də onu gözləsinlər deyə bir teleqram vuruldu. Kontr-revolyusioner müsavatçı Məhəmməd Əlini aralarında Orconikidze, dr. Nəriman Nərimanov, Qorxmazov, Ter-Mikaelyan və sairləri kimi bolĢevik baĢçıları olan 8-ci Kommunist Partiyası nümayəndələrini aparan xüsusi qatar gözləyib durmalıdır; çünki... YoldaĢ Stalinin əmri icra ediləcək!.. Məhəmməd Əli getmiĢ, bir müddət Bakıda qalmıĢ, vəziyyət haqqında dolğun məlumatlarla yüklü olaraq geri dönmüĢ, fəqət səyahətinin “əsl mövzusu olan” materialları tapıb gətirə bilməmiĢdi. Əslində biz xatırlatmadıqca bunları axtaran da yox idi. Abbasqulu Butırkadan çıxır
Kommunist Partiyası mərkəzi bürosundan Berzanovskiyə telefon edib, Rəsulzadəni dostu Abbasqulu Kazımzadə axtarır deyiblər. Dərhal getdik. Dostumuzu yanımıza gətirdik... Ġndi üçümüz - mən, Məhəmməd Əli və Abbasqulu - bir otaqda yaĢayırıq. Abbasqulu, xatırlayarsınız, Stalinin mənə verdiyi ilk sözə görə Moskvaya bizimlə bərabər gələcəkdi. Son dəmdə ona bu “Ģərəfi” vermək istəmədilər. Yerli kommunistlərin ona qarĢı xüsusi bir nifrəti vardı. Ġdeoloji mübarizə illərində onlan ən çox pozan, məğlubiyyətə uğradan o olduğundan onu mütləq incitmək və hər cür həqarətlə “alçaltmaq” istəyirdilər. Abbasqulunu Moskvaya canilərə məxsus adi sürgün eĢolonunda göndərmiĢdilər; həbsxanadan-həbsxanaya keçə-keçə o, nəhayət, Moskvanın Lubyanka deyilən meydanındakı məĢhur Butırka zindanına salınmıĢdı. Bir müddət burada da “staj” keçdikdən sonra qapıları açmıĢ, onu küçəyə atmıĢdılar. Abbasqulunu bir iĢə qoymaq lazım gəlirdi. Onun üçün Berzanovskinin bələdçiliyi ilə yenə Stalinin yanına getdik, bu zaman o Millətlər Komissarlığı, qısaca Narkomnats (rusca Narodnıy komissariat nasionalnostey sözlərinin baĢ hərflərindən ibarətdir) Nazirliyi Xalq komissarı (naziri) idi.
Millətlər Komissarlığı nazirinin otağında görüĢdük. Əvvəllər məĢğul olduğu dəftərxana məmulatı ticarətinə münasib olaraq Abbasquluya yeni yaranmaqda olan komissarlığında təchizat məmurluğu verilməsi üçün Stalin Berzanovskiyə təlimat verdi.
Türkiyəyə gedə bilərəmmi?
Abbasqulunun iĢi ilə əlaqədar görüĢdüyüm əsnada Stalin: - Necə yaĢayır, nə düĢünür, nə edirsiniz? - deyə hal-əhval tutdu. -
Xırda-mırda iĢlərlə, gündəlik həyat zərurətlərilə məĢğulam, - dedim. -
Həyat deyilən Ģey əslində elə xırda-mırda iĢlərdən ibarətdir, hər halda bir perspektiviniz vardır, - dedi. -
-
Bəlkə Türkiyəyə gedəsiniz? - dedi. -
Hm.„ - deyə bir az düĢündüm, sonra, - bəli, - dedim. - Artıq Türkiyə ilə tam anlaĢmıĢ vəziyyətdəsiniz... Bəlkə də mənim oraya getməyimə bir maneə yoxdur. Ġcazə versəniz bundan məmnuniyyətlə istifadə edərəm, nə deyirsiniz?.. - deyə cavab verdim. -
Stalin dərhal qalxdı. Bığlarını buraraq otağın içində o tərəf - bu tərəfə gedərək... -
-
Qərar deyilən bir Ģey yoxdur, bu fikri indicə mənə əslində siz təlqin etdiniz, - dedim. -
Yox, təlqin etməmiĢ olum, - dedi. Məsələ aydınlaĢdı. Moskva yolunda ikən müəyyən ideoloji nümayəndələri olan müxaliflərə qarĢı Sovet hökumətinin mərhəmət göstərdiyindən hətta Ukrayna Ģeflərindən Verniçenkoya xaricə getmək üçün izhar etdiyi arzunu təmin edərək rəsmən icazə verilmiĢ olduğundan danıĢan Stalinin artıq bunu bir daha təcrübədən keçirmək niyyətində olmadığı məlum oldu (bolĢeviklərin Ukrayna haqqındakı tədbirlərini təqdir edən Verniçenkonun xaricə çıxdıqdan sonra fikrini dəyiĢdirərək sovet dövlət adamlarına qarĢı müxalif bir Ģəkildə danıĢmasından bəhs edən Stalin təcrübədən keçmiĢ bir iĢi ehtimal ki, bir daha təcrübə etmək niyyətində deyildi).
“Təchizat məmuru” Abbasqulu dostumuzun təĢəbbüsü ilə üçümüzə Millətlər Komissarlığının idarəsində Pereçistenski bulvarda yerləĢən binada iki otaqdan ibarət yeni bir mənzil ayrıldı. Bu arada ġərq Dilləri Ġnstitutunda (sabiq Lazarev Ġnstitutu) fars və rus dilləri müəllimliyinə təyin olundum. Bu təyinatı mənə həmin institutun müdirliyinə təyin olunmuĢ tatar ziyalılarından tanıĢım Ġsməti təmin etmiĢdi. Az bir vaxtda buradakı ĢərqĢünaslarla yaxĢı münasibətlər, hətta
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|