Məmməd Əmin Rəsulzadə
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sultan Məhəmməd Fateh
- Demokratiya məfhumuna nifrət
-
Məhəmməd Əli elə indi geri dönsün, materialları gətirsin, - dedi. - Hələlik qalsın, birdəfəlik Moskvada yerləĢdikdən sonra baxarıq, lazım olarsa, Məhəmməd Əli oradan da Bakıya gələ bilər, elə deyilmi? - dedim. Sultan Məhəmməd Fateh Stalin bizə bolĢevik partiyasının ona vermiĢ olduğu bir mövzunu iĢləməklə məĢğul olduğunu danıĢırdı. O, dövlət və inqilab iĢlərindən boĢ vaxtlarında “Leninizmin əsasları” mövzusunu araĢdırmaqla məĢğul idi. Bu münasibətlə ideoloji və tarixi bəzi məsələlər ətrafında söhbət etməyi sevirdi. Bir gün mənə: -
Mamed Saltan kimdir? - dedi. -
Mamed Saltanmı? Bu adı harada gördünüz? - deyə soruĢdum. Yadına sala bilmədi. Plexanovda görmüĢ olduğunu sonradan baĢa düĢdüm. Demə Mamed Saltan dediyi Ģəxs Sultan Məhəmməd Fateh imiĢ. Rus çarlığının qurucusu olmaqla bərabər çar mütləqiyyətinin də ideoloqu sayılan MüdhiĢ Ġvan (Ġvan Qroznı) üçün Presvetov tərəfindən Sultan Məhəmməd Fatehin idarəsini xülasə edərək yazılmıĢ bir əsər vardır. Rus sosial-demokratlarının məĢhur ideoloqu Plexanov Rusiya tarixinə aid yazdığı əsərində bu kitabdan iqtibasla “Mamed Saltan”dan bəhs etməkdədir. Stalinin heç cür tanımadığı və öyrənmək istədiyi “Mamed Saltan” elə bu idi: Sultan Məhəmməd Fateh! Müdhiş İvan bir idealdır
MüdhiĢ Ġvan Stalinin dünya görüĢündə çox kök salmıĢ, nümunəvi bir simadır. O, bir dövlətin ancaq terrorun iĢləndiyi metodlarla yaradıla biləcəyinə inanır. Qurucu bir dövlət adamının ən təsirli istifadə etdiyi silah terrordur. Mərkəzdən qaçan qüvvələri bir mərkəz ətrafında birləĢdirmək üçün, onun fikrincə, Ġvanın etdiklərindən baĢqa bir hərəkət qabil deyildir. Tarixin inkiĢaf amili xalq deyilən amorf kütlə deyil, inqilabçı əqəliyyət (azlıq) zümrəsidir. Bu zümrə məqsədə çatmaq üçün müəyyən bir plan qurar, kütləni bu plana uyğunlaĢdırmaq üçün onu zorlayar. Dünyanın bütün inqilabçıları belə etmiĢlər. Stalinə görə MüdhiĢ Ġvan da bir növ inqilabçı idi. Mən terrorun bir sistem olaraq faydalı olduğunu düĢmənin doğru olmayacağını izah etmək istədim. Fransa inqilabından bəzi misallar gətirməyə baĢladım. O, bir az dinlərdi və: - Yox, - dedi, yanılırsınız, terrorun, hələ kütləvi terrorun tarixindəki rolu mühümdür. Biz bolĢeviklər, təbii ki, Ģəxsi terroru qəbul etmirik. Bunun faydası yoxdur. Bu, eserlərin sistemidir. Fəqət kütləvi terror baĢqa, onu qəbul və tətbiq edəcəyik. Bunun faydası isə Ģübhəsizdir, - deyə davam etdi. - Bir adamı öldürməkdən, əlbəttə, bir Ģey çıxmaz; bir çox adamı birdən öldürmək ki, kütləvi bir təsiri olsun, - dedi və əlavə etdi: “Biz tərbiyə etmək üçün xalqa kütlə halında təlim verəcəyik, bu təlimatımıza asanlıqla uymaları üçün onları lazım gəlsə kütlə halında cəzalandıracağıq”.
Kütlənin məntiqlə qandırılacaq bir Ģey olmadığını isbat etmək üçün o vaxtilə Tiflisdə menĢeviklərdən Xomeriki ilə öz arasında olan bir macəranı danıĢdı. - Mən, - dedi. - Rusiya Sosial-Demokrat Fəhlə Partiyası Mərkəzi Komitəsi tərəfindən (komitənin baĢında Lenin dururdu) göndərilmiĢdim. Xomeriki də eyni Sosial-Demokrat Partiyasının Tiflis TəĢkilatı Mərkəzinin nümayəndəsi idi. Əksəriyyəti fəhlələrdən ibarət olan yerli partiyaçılar kütləsi qarĢısında mərkəzi komitə ilə yerli təĢkilatın iki nümayəndəsi sifəti ilə mənimlə Xomeriki görüĢlərimizi izah etdik. Bir həftə tamam mübahisə etdik. Bir neçə dəfə mən, bir neçə dəfə də Xomeriki öz tezislərimizi müdafiə etdik. Nəhayət, münaqiĢələrdən bir nəticə almaq lazım gəlirdi. Bir qərar layihəsini mən, bir qərar layihəsini də Xomeriki qələmə alaraq iclasa təqdim etdik. Ġki qərar layihəsindən birini səs çoxluğu ilə qəbul etməli idilər. Halbuki nə oldu. Müvəqqəti olaraq ikimizin də iclasdan bayıra çıxmamızı tələb etdilər. Bir az sonra iclas yenidən baĢlandı və bizi də çağırdılar. Nə qədər versələr bəyənərsiniz: - Xomeriki yoldaĢı çox sevirik, illərdir bizə baĢçılıq edir, onunla bərabər iĢləmiĢik. Koba yoldaĢ da mərkəzi komitənin müvəkkilidir, onu da çox sevirik. DüĢündük-daĢındıq; ən yaxĢısı bu iki yoldaĢı bir otağa salaq, qarĢılıqlı anlaĢmaya gəlsinlər, ikisini də təmin edən bir formul tapsınlar, biz də onu qəbul edək, - deyə qərar verdilər. Bu hekayəni danıĢdıqdan sonra Stalin bizə xitabla: - Xomerikiyə bu da sənin demokratiyan! dedim, - deyir. Demokratiyaya nifrətini və inqilabçı əqəliyyət prinsipinə, diktatorluğa bəslədiyi simpatiyanı ifadə edən daha bir misal gətirək. Rusiya inqilabının əvvəllərində “proletariat” sinfini idealizə etmək bir moda idi. Proletariata əl dəyilməz, proletariat nə edərsə ona təhəmmül olunur, müğayir Ģərtlər ortaya ataraq tətil edərsə də onu zorla iĢlətmək olmaz kimi düĢüncələr xüsusilə sosialist partiyalar tərəfindən demaqoji bir surətdə “proletar əfəndilərə” təlqin olunmuĢdu. Fəhlə sinfinə bu təlqini aĢılayanların baĢında Ģəxsən bolĢeviklərin özləri dururdu. Elə bizimlə ilk tanıĢlığında Ģəxsən Stalin də bu sinfi seçilmiĢ, qabaqcıl bir sinif deyə öymüĢdü. “Ağ”lara qarĢı mübarizə əsnasında Volqa boyunda bir gəminin yükünü boĢaltmaq lazım gəlmiĢ, sahildəki fəhlələr iĢləmək istəməmiĢlər; Stalin o saat onların içindən 20 adamlıq ilk partiyanı dərhal güllələtmiĢ, gəminin boĢaldılmasını təmin etmiĢdi. Bunu bizə böyük bir iftixarla danıĢırdı.
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|