MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
430
Museibov M.A. Landşaftı Azerbaydjana (osobennosti differenüaüii i gvolöüiə landşaftov), Baku, İzd. AQU, 1991.
Museibov M.A. Qeomorfoloqiə i noveyşaə tektonika Srednekurinskoy vpadinı. Baku: Azerneşr. 198 s. Museibov M.A. Landşaftı Azerbaydjanskoy Respubliki, Baku, BQU –2003, 138s. Mustafaev X.M. Razvitie grozionnıx proüessov na öjnom Sklone Bolğşoqo Kavkaza i osnovı borğbı s ni- mi, Baku, Glm, 1975. 225s. Nazirova B.T. Utoçnenie zemelğno-kadastrovoqo rayonirovaniə Az.SSR. Baku, 1982, 288 s. Nazirova B.T. Vliənie seley na gkonomiku rayonov, raspolojennıx na öjnom sklone Bolğşoqo Kavkaza. V kn.: Voprosı kompleksnoqo ispolğzovaniə i oxranı vodnıx resursov Azerb. SSR. Baku, 1985, 22 s. Naumov N.P. Gkoloqiə jivotnıx. M., «Vısşaə şkola», 1963, 618 s. Naumov N.P. Struktura populəüii i dinamika çislennosti nazemnıx pozvonoçnıx // Zool. jurn. 1967, 46, № 10, s. 1470-1486. Novikov Ö.V. Gkoloqiə, okrujaöhaə sreda i çelovek M.1999, 318s. Novruzov M., İmanov M. Gnerqetika Azerbaydjana vçera, seqodnə, zavtra. Energy ekology ekonomy. Po- pular sciense journal, № 3-4 1999. s. 61-67 Odum Ö. Gkoloqiə: Per. s anq – M., 1968, 165s. Odum Ö. Osnovı gkoloqii. İzd-vo «Mir», M., 1975, 738 s. Odum Ö. Gkoloqiə. M., Mir, 1986, t. 1, 325 s., t. 2, 373 s. Parnikovıy gffekt, izmenenie klimata i gkosistemı. Pod red. B.Bolina, per. s anql. Len. 1989 Perelğman A.İ. Qeoximiə landşafta 2-s izd. M. 1975 Pivovarov Ö.P., Mixalev V.P. Radiaüionnaə gkoloqiə. M., 2004, 238 s. Pirieva F.L. Gkoloqiçeskie usloviə i bonitirovka poçv lesnıx uqodiy öqo-vostoçnoy çasti Bolğşoqo Kavka- za. Avtoref., diss. kand. s.x. nauk. Baku, 1984. Prilipko L.İ. Lesnaə rastitelğnostğ Azerbaydjana. Baku, 1954. 488s. Rabotnov T.A. Fitoüenoloqiə. M., İzd. MQU, 1983, 291 s. Radjabova S.B. Gkoloqiçeskaə modelğ plodorodiə sero-burıx oroşaemıx poçv pod maslinovımi plantaüiəmi Apşeronskoqo poluostrova. Avtoref., diss. kand. s.x. nauk. Baku, 1994, 23 s. Radkeviç V.A. Gkoloqiə 2-e izd. Minsk, !983 Reymers N.F. Prirodopolğzovanie. M.»Mıslğ», 1990. 634s. Rode A.A., Smirnov V.N. Poçvovedenie. M., «Vısşaə şkola», 1972, 472 s. Rozanov B.Q. Osnovı uçeniə ob okrujaöhey srede. M., MQU, 1984, 372 s. Rohin N.İ. Sxema zakrepleniə selevoqo basseyna Kişçay, 1936. Rustamov S.Q. Seli v Azerbaydjanskoy SSR i merı borğbı s nimi. V kn: Seli v SSSR i merı borğbı s nimi. M., 1964.
Rustamov S.Q., Djafarov B.S., Qadjibekov N.Q. Vodnıy balans basseynov rek Maloqo Kavkaza. İzd-vo «Glm», Baku, 1969, 210 s. Rustamov S.Q. Reki Azerbaydjanskoy SSR i ix qidroloqiçeskie osobennosti. Baku, İzd. AN Az SSR, 1960, 196 s.
Rustamov S.Q., Kaşkay R.M. Vodnıe resursı Azerbaydjanskoy SSR. Baku, Glm, 1989, 181 s. Rəbçikov A.M. Struktura i dinamika qeosferı, ee estestvennoe razvitie i izmenenie çelovekom. İzd-vo «Mıslğ», M., 1972. Salaev M.G. Diaqnistika i klassifikaüiə poçv v Azerbaydjane. Baku, Glm. 1991. 239s. Salaev M.G. Poçvı Maloqo Kavkaza. 1966, 329 s. Salmanov M.A. Gkoloqiə i bioloqiçeskaə produktivnostğ Kaspiyskoqo morə, Baku. 1999. 390str. Salmanov M.A. Osobennostğ formirovaniə bioloqiçeskoy produktivnosti Kaspiyskoqo morə i ee svəzğ s promışlennım zaqrəzneniem. Tez.nauç. kon. po zaqr. i oxrane Kas. morə B. 1975 s.26. Salmanov M.A. Gkoloqiə i neftənoe zaqrəznenie Kaspiyskoqo morə. Tr. reqion. konf. Baku, 1997 s.29-31 Salmanov M. A. Kaspiy vçera, seqodnə i zavtra. Gkoloqiə, filosofiə, Baku, 1948. s.74-81. Samedov N.Q. Fauna i bioloqiə jukov, vredəhix selğskoxozəystvennım kulğturam v Azerbaydjane. Baku, İzd. AN Az SSR, 1963, 384 s. Safarov İ.S. Vajneyşie drevnie tretiçnıe reliktı Azerbaydjana. Baku, 1961, 311 s. Safarov İ.S. Novoe mestonaxojdenie kaştana scedobnoqo v Naqornom Karabaxe // Dokl. AN Azerb. SSR, t. 20, 1964, № 2, s. 45-49. Safarov. İ.S. Subtropiçeskie lesa Talışa. Baku «Glm» 1976. Severüev S.A. Dinamika naseleniə i prisposobitelğnaə gvolöüiə jivotnıx. M. – L., İzd. AN SSSR, 1941. Serqeeva T.K. Gkoloqiçeskiy turizm. M., 2004, 360 s. Sitkovskiy N.İ. K voprosu izuçeniə selevıx potokov r. Belokançay. Baku, 1935. Suqrubov N.P., Frolov V.V. Stroitelğnaə gkoloqiə. M., 2004, 416 s. Sukaçev V.N. Rastitelğnıe soobhestva. Vvedenie v fitoüenoloqiö. Kniqa, 1928, 232 s. 431
Sukaçev V.N.Osnovı lesnoy tipoloqii i bioqeoüenoloqii. İzb.tr.tom I, Len. «Nauka», 1972, 417 s. Sultanova N.A. Gkoloqiçeskaə modelğ plodorodiə poçv ovohnımi kulğturami na Apşerone. Avtoref., diss. kand. s.x. nauk. Baku, 2004. 26 s. Soçava V.B. Priçinı bezlesğə qolğüov Vostoçnoy Sibiri i Priamurğə. «Priroda», 1944, № 2. s. 63-65 Taqiev İ.İ., İbraqimova İ.Ş., Babaev A.M. Resursı mineralğnıx i terminalğnıx vod Azerbaydjana. «Çaşıoqlu», Baku, 2001, 166 s. Taqiev S.R. Kaçestvennaə oüenka-ornolesnoqo landşafta severnoqo sklona öqo-vostoçnoqo Kavkaza. Avto- ref., diss. kand. s.x. nauk. Baku, 1991. Tarverdiev R.B. Zailenie Minqeçaurskoqo vodoxraniliha. Baku, Glm, 1974, 154 s. Teymurov K.Q. Melioraüiə solonüov i sodovo-sulğfatnıx solonçakov v usloviəx Kura-Araksinskoy niz- mennosti. Tr. AzNİİQ i M, № 5, Baku, 1964. Tolmaçev A.İ. Osnovnıe puti formiravaniə rastitelğnosti vısokoqornıx landşaftov Severnoqo poluşariə. Bot.j.t. 33 1948. №2, s.161-180 Tolmaçev A.İ. Osnovı ob arealax. L. İzd. LQU. 1962. 100s. Tuaev D.Q. Kataloq ptiü Azerbaydjana. Baku, izd. Şur, 2000, 332 s. Uitteker R.X. Soobhestva i gkosistemı. M., 1980. Fatullaev Ş.S. Qradostroitelğstvo i arxitektura Azerbaydjana XIX naçala XX veka. Leninqrad 1986. 455s. Flora Azerbaydjana t.I – VIII. Baku. 1950-1961 Xalilov Ş.B. Vodoxraniliha Azerbaydjana i ix gkoloqiçeskie problemı Baku. 2003. 310s. Xarğözova E.D. Kaştan // Sb: Kulğturnaə flora SSSR. t. 17. Orexoplodovıe, 1936, s. 222-262. Xotunüev Ö.L. Gkoloqiə i gkoloqiçeskaə bezopasnostğ. M., 2002, 480 s. Xrustalev Ö.P., Matişov Q.Q. Gkoloqo-qeoqrafiçeskiy slovarğ. Apatitı: İzd-vo Kolğskoqo NÜ RAN, 1996, 142 s. Xromov S.P. Meteoroloqiə i klimatoloqiə. Len., 1968. 491s. Çernikov V.A. i dr. (22 avtorov). Aqrogkoloqiə. Metodoloqiə, texnoloqiə, gkonomika. Moskva, «Kolos», 2004, 400 s. Çernova N.M., Bılova N.M. Gkoloqiə. M.”Prosvehenie” 1988. 271s Şakuri B.K., Şakuri Ş.B. Zaqrəznenie biosferı radionuklidami i eqo posledstvie. Trudı nauç.issled.instituta Grozii i Oroşeniə. Baku, 2000. s 195-207 Şakuri B.K. Plodorodie osnovnıx tipov poçv qorno-zemledelğçeskoy zonı öqo-vostoçnoy okoneçnosti Bolğşoqo Kavkaza i faktorı, vliəöhie na ee parametrı. Baku, 2001, 115 s. Şvarü S.S. Gkoloqiçeskie zakonomernosti gvolöüii. M.: Nauka, 1980, 277 s. Şilov İ.A. Gkoloqiə. M., «Vısşaə şkola», 2001, 504 s. Şirinov N.Ş. Qeomorfoloqiçeskoe stroenie Kura-Araksinskoy depressii (morfoskulğptura). Baku, Glm, 1973, 215 s. Şıxlinskiy G.M. (pod red.). Klimat Azerbaydjana. Baku, Glm, 1968. Gkoloqiçeskie oçerki o prirode i çeloveke. Pod redaküiey B.Qrjimeka. sokr perevod s nemeüskoqo. M. «Proqress», 1988, 423 s. Glton Ç. Gkoloqiə naşestviy rasteniy i jivotnıx. M. : İL, 1960, 229 s. Gnüiklopediə dlə detey. Qeoqrafiə. t. 3, M., Avanta, 2004, 702 s. Gnüiklopediə dlə detey. Gkoloqiə. t. 19. M., Avanta, 2004, 444 s. Gyöbov A.D. Aqroklimatiçeskoe rayonirovanie Azerbaydjanskoy SSR. Baku, Glm, 1969, 188 s. Gyöbov A.D., Quluzade V.A., Nabiev X.L., Mamedov D.X. Seli basseynov rek Kiş i Şin. Baku, Glm, 1998.
Əsamanov N.A. Osnovı qeoekoloqii M.,ASADEMA, 2003, 352 s.
iz, 1919. Bc.6 Koeppen W. Lehriieche temperaturgang in den Gemüssigeten lonen und Wege tationsperiode Meteorolog. L. 1926
Limstrom G.A. Foresfation of strip-mined land in the Central States – Handbook N166/ US Departament of Aqrikulture. Washington. 1960 Mamedov G.Sh., Yaqubov G. Sh. The metodics principles of classification and the description of the aqri- cultural chemistry of black oil soils Apsheron. Proceedings of the fifth Baku International Congress «Energy, Ekology, Ekonomy» Baku, September 21-24, 1999. 508-511
ton Publ., 1916. № 242, 512 p.
432
RƏNGLİ ŞƏKİLLƏR
VII fəsil. Landşaft əsasında biosferin təbii ekosistemlərinin təsnifatı Şəkil 1. Tayqa – boreal iynəyarpaqlı meşə (küknar və ağşam) Şəkil 2. Tundrada marallar Şəkil 3. Tropik savannada zebrlər
Şəkil 4. İynəyarpaqlı meşənin turşulu yağışların təsiri ilə məhv olması Şəkil 5. Turşulu yağışların ətraf mühitə və insana təsiri Şəkil 6. Atmosferin sənaye çirklənməsi
Şəkil 7. Yerdə suyun yayılması (paylanması)
Şəkil 9. Ceyranbatan su anbarı Şəkil 10. Qudyalçayın yuxarı axını, vaxtilə yamaclarda əkin sahələri olmuşdur. Yay otlağı kimi istifadə edilir Şəkil 11. Azərbaycanın çay şəbəkəsi xərtəsi. Miq:1:3000000 (əsası R.Z.Piriyevin xəritəsindən götürülmüşdür) XI fəsil. Litosfer Şəkil 12, 13. Altıağac yolu ərtafında Tıxçayın sol sahilində müxtəlif dövrlərdə əmələ gəlmiş gilli (bəzən müxtəlif dərəcədə duzlu) süxurlar. Daima eroziya prosesinə məruz qaldığından bütöv bitki örtüyü əmələ gəlmir
Şəkil14. Gədəbəy şəhəri ətrafında meşəsizləşdirilmiş sahədə səthi və yarğan eroziyası Şəkil 15. Qudyalçayın orta dağ-meşə qurşağında meşəsizləşdirilmiş sahələrdə yarğan eroziyası Şəkil 16. Altıağac qəsəbəsi ətrafında meşəsizləşdirilmə və intensiv mal-qara otarılması nəticəsində səthi və yarğan eroziyası Şəkil 17. Altıağac qəsəbəsi ətrafında (Ataçayın sağ sahili) meşəsizləşdirilmiş ərazilərdə torpaq eroziyası və sürüşmə hadisəsi Şəkil 18. Qudyalçayın sağ sahilində keçmişdə əkin sahələri («taxtalar» görünür), hazırda biçənək və otlaq kimi istifadə edilən ərazidə yarğan eroziyası Şəkil 19. Qudyalçayın subalp-alp zonasında otlaq eroziyası (çim qatı dağılır, ana süxur səthə çıxır, yarğanlar əmələ gəlir)
Şəkil 20. Ataçayın sağ sahilində meşəsizləşdirilmiş sahədə səthi və yarğan eroziyası Şəkil 21. Gəncə alüminium zavodu ətrafında tullantılarla çirklənmiş torpaqlar Şəkil 22. Kürdəmir rayonu ərazisində şoran torpaqlar Şəkil 23. Ağcabədi rayonu ərazisində şoran torpaqlar Şəkil 24,25. Abşeron ərazisində neftlə çirklənmiş torpaqlar Şəkil 26. Azərbaycanın torpaq xəritəsi (Miqyas 1:3000 000) Şəkil 27. Subalp dağ-çəmən, qonur dağ-meşə, dağ-şabalıdı torpaq tiplərinin kəsimlərinin profilləri Şəkil 28. Gillicəli tipik boz, dağ-sarı və tipik şoran torpaq tiplərinin profilləri Şəkil 29. Azərbaycan torpaqlarının bonitet kartoqramı Şəkil 30. Azərbaycan torpaqlarının ekoloji qiymətləndirilməsi xəritəsi XIII fəsil. Bitki örtüyünün qorunması Şəkil 31. Azərbaycanın bitki örtüyü xəritəsi, miqyas 1:3000 000 Şəkil 32. Azərbaycanın meşə xəritəsi Şəkil 33. Ataçayın sağ sahilində meşəsizləşdirilmiş sahədə tək-tək saqqızağacları qalmışdır, yovşan yarımsəhrası formalaşır 433
Şəkil 34. Kürqırağı tuqay meşəsinin pozulmuş qalığı (tək-tək ağyarpaq qovaq ağacları qalmışdır) Şəkil 35. Qabırrıçayın sağ sahilində saqqızağac (tuqay meşəsinin qalığı) Şəkil 36. Qanıx-Əyriçay vadisində düzən meşəsi (İsmayıllı meşə təsərrüfatı) Şəkil 37. Sultanbud ərazisində pozulmuş saqqız-palıd meşəsi (ön planda qocaman uzunsaplaq palıd ağacı), sahədə intensiv mal-qara otarılır Şəkil 38. Kürmükçay hövzəsində (Qax rayonu) dağ meşəsi (arxa planda meşənin müasir yuxarı sərhədi) Şəkil 39. Qəçrəş vələs-fıstıq meşəsi (Quba rayonu) Şəkil 40. Hacıkənd ətrafında meşələr məhv edilir (2003-cü il dekabr, qar fonunda) Şəkil 41. (2004-cü il, yay fəslində) Şəkil 42, 43. Yalama kurort meşəsi insan fəaliyyətinin təsiri ilə sıradan çıxır (2003-cü il sentyabr) Şəkil 44. Qudyalçayın orta dağ-meşə qurşağında meşənin qalıqları. Otlaq kimi istifadə olunur. Aşağı planda çoban çadırları. Şəkil 45. Aşağı dağ-meşə qurşağında meşəsizləşdirilmiş ərazi güclü eroziyaya məruz qalır Şəkil 46. Qudyalçayın orta dağ-meşə qurşağının meşəsizləşdirilmiş ərazisində güclü eroziya prosesi nəticəsində bərk ana süxur səthə çıxır Şəkil 47. Ataçayın sol sahili yamacında meşə örtüyünün son qalıqları da məhv edilir Şəkil 48. Zəyəmçayın meşəsizləşdirilmiş, eroziyaya uğramış sol sahili yamacında qaratikan kserofil şibləyi (Tovuz rayonu) Şəkil 49. Şəmkir-Gədəbəy yolunda meşəsizləşdirilmiş ərazidə formalaşmış kserofil qaratikan şibləyi Şəkil 50. Ziyanverici həşəratlar (əsasən dəyişik ipəksarıyanı) palıdın yarpaqlarını yeyərək ağacları «çılpaqlaşdırır». Şəkil 51. Dəyişik ipəksarıyan kəpənəyi palıd ağacının gövdəsində yumurtalarını qoyaraq özü də ölür
Şəkil 52. Gədəbəy meşə təsərrüfatı idarəsinin yanında adi şamın meşə əkini Şəkil 53. Kişçayın sağ sahilində adi şam meşə əkini Şəkil 54. Ağsu aşırımında eroziyaya qarşı eldar şamı əkini Şəkil 55. Dəvəçi şəhəri ətrafında terraslarda eldar şamı və püstə əkini Şəkil 56. Lənkəran rayonunda pekan (Amerika qozu) plantasiyası Şəkil 57. Lənkəran rayonunda 1950-ci ildə salınmış dövlət qoruyucu meşə zolağı (şabalıdyarpaq palıd) Şəkil 58. Lənkəran şəhəri həyətyanı sahədə yaşı yüzü ötmüş ilk pekan ağacı
Şəkil 59. Bərdə meşə təsərrüfatının həyətinda eldar şamı əkini Şəkil 60. Tovuzçay hövzəsində müxtəlif ağac cinslərindən salınmış eroziyaya qarşı meşə əkinləri (Tovuz şəhərinin yanında) Şəkil 61. Zaqatala-Bakı şose yolu boyu qoruyucu meşə zolağı Şəkil 62. Zəyəmçayın sol sahilində meşəsizləşdirilmiş ərazidə eroziyaya qarşı eldar şamından ibarət qoryucu meşə zolağı (Tovuz rayonu)
yadigarı) Şəkil 70. Püstə ağacının meyvələri
Şəkil 71. Adı Qırmızı Kitaba düşən amfibiya və reptililər Şəkil 72. Adı Qırmızı Kitaba düşən balıqlar Şəkil 73. Adı Qırmızı Kitaba düşən əsl arılar və böcəklər Şəkil 74. Adı Qırmızı Kitaba düşən kəpənəklər 434
Şəkil 75. Adı Qırmızı Kitaba düşən quşlar Şəkil 76. Azərbaycanın zoocoğrafi xəritəsi Şəkil 77. Adı Qırmızı Kitaba düşən məməlilər
Şəkil 78. Hirkan Milli Parkı (Xanbulançay su anbarı) Şəkil 79. Göygöl qoruğu Şəkil 80. Ağgöl Milli Parkı Şəkil 81. Eldar şamı qoruğu Şəkil 82. Altıağac Milli Parkı, aşağı planda BDU-nun kottecləri Şəkil 83, 84, 85. Adları Azərbaycanın Qırmızı Kitabına salınan ağac və kollar
Şəkil 86. Möminə Xatın Məqbərəsi (1186-1187) Şəkil 87. «Qarabağlılar» türbəsi (XII-XIV əsrlər) Şəkil 88. İlanlı Dağ Şəkil 89. Göyəzən dağı (Qazax rayonu) Şəkil 90. Xınalıq kəndi (orta əsr) Şəkil 91. Yaşı 1000-i keçmiş qaraçöhrə ağacları (Qəbələ rayonu Həmzəli kəndi) Şəkil 92. Beşbarmaq (Siyəzən rayonu) Şəkil 93. Zaqatala şəhəri, mərkəzi meydanda qocaman çinar ağacları
QARİB ŞAMİLĞ OQLI MAMEDOV çlen korr. NAN Azerbaydjana, doktor bioloqiçeskix nauk, professor
doktor qeoqrafiçeskix nauk
GKOLOQİƏ İ OXRANA OKRUJAÖHEY SREDI İzdatelğstvo «Glm» Baku – 2005 Fotoqraf: Rafiq Qəmbərov 435
Çap sexinin müdiri: Elşən Cəbrayılov Kompüter yığımı: Nərgiz Bəyişqızı Kompüter dizaynı: Rza Səttarov
Yığılmağa verilmişdir: 15.09.2004 Çapa imzalanıb: 03.02.2005 Formatı: 60x90 1/16. Həcmi 55 ç.v. Tirajı: 1500. Qiyməti 60 000 man.
«TƏKNUR» MMC-nin mətbəəsində çap olunmuşdur. Ünvan: H.Cavid pr-ti 29. Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|