bAyTArlıq
Elmi-praktik jurnal
18
bunkulların ətrafına vururlar. Xəstələri
müalicə etdikdə xüsusi müali cədən başqa
simptomatik müalicəyə də fikir vermək
lazımdır. Xüsusilə ürək fəaliy yətini tən-
zimləyən preparatlar müntəzəm surətdə
işlədilməlidir.
Qarayara ilə mübarizə üçün qeyri-sağ-
lam məntəqələrdə Azərbaycan Respublikası
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərə findən təsdiq
edilmiş “Heyvanlarda qarayara xəstəliyinə
qarşı mübarizə” təlimatına uyğun olaraq
sağlamlaşdırıcı tədbirlər aparılmalıdır. Belə
tədbirlər ilk növbədə həmin xəstəlik mən-
bələrinin ləğv edilməsinə yönəldilməlidir.
Bununla bərabər, qeyri sağlam məntəqələri
qısa müddətdə sağlamlaşdırmaq xeyli çətin
olduğu üçün həmin təsərrüfatda olan qara-
yaraya həssas heyvanları vaxtaşırı profilak-
tik peyvənd etmək lazımdır.
L.Paster ilk dəfə 1981-ci ildə, Rusiyada
isə L.S.Senkovski 1883-cü ildə qarayaraya
qarşı vaksin hazırlamışlar.
Qarayara törədicisinin kapsulsuz, zəif
virulentli ştammından 1940-cı ildə N.N.Ginz-
burq tərəfindən hazırlanmış quru və maye-
STİ
(Sanitariya
Texniki
İnstitutu)
vaksinlərin dən
istifadə
olunur.
Bu
vaksinlərlə peyvənd edildikdə heyvanların
orqanizmində qarayaraya qarşı əmələ gələn
immunitet bir ilə qədər davam edir.
1951-1952-ci illərdə S.Q.Kolesov,
Y.F.Borisoviç, N.A.Mixaylov Şuya-2 ştam-
mından QNKİ vaksini hazırlayıb təklif
etmişlər. 1961-ci ildən həmin vaksin quru
halda hazırlanmış və təsərrüfatlarda tətbiq
olunmuşdur. Hal-hazırda isə heyvanlarda
qarayara əleyhinə 55№-li ştammdan hazır-
lanmış quru və maye vaksinlərdən istifadə
edilir ki, bunun da immunitet müddəti bir
ildir.
Hazırda insanların və heyvanların qara-
yara xəstəliyinə qarşı universal “UNUVAK”
vaksini hazırlanmışdır. Bu vaksinlə ummu-
nitet 7 günə yaranır və 1,5 il davam edir.
Qeyd etmək lazımdır ki, qarayara
xəstəliyini qeyri-sağlam təsərrüfatda yalnız
peyvəndetmə ilə ləğv etmək olmaz. Müba-
rizə həmişə, hər yerdə və hərtərəfli olduqda
məqsədə nail olmaq olar. Bu məqsədlə
müntəzəm olaraq qarayaraya görə epizootik
vəziyyəti öyrənmək lazımdır. Xəstəliyə
qarşı görüləcək tədbirlərin kecikdirilməsi
külli miqdarda mal-qaranın tələf olmasına
səbəb ola bilər. Buna görə də heyvan
sahibləri və mal-qaraya baxan işçilər, hey-
van qəflətən öldükdə, onun bə dənində tez
böyüyən şişlər əmələ gəl dikdə, qanla qarı-
şıq ifrazat və ya bərk sancı olduqda dərhal
baytar işçilərinə məlumat verməlidirlər.
Yaddan çıxarmaq olmaz ki, qarayaraya
qarşı aparılan mübarizənin mü vəffəqiyyəti
xəstəliyi vaxtında müəyyənləş dirib ona düz-
gün diaqnoz qoymaq və lazımi tədbirlər
görməkdən ibarətdir.
Резюме
Азимов И.М., Аскеров Д.А.
сибиРская язва сеЛьхозживотных и меРы боРьбы с ней
Источником возбудителя болезни являются неправильно убранные трупы
животных павших от сибирской язвы, а также корма и животное сырье
инфицированные спорами сибироязвенных микробов.
Учитывая сохранение сибироязвенных микробов в почве десятилетиями они
могут быть опасными источниками болезни, поэтому всегда должны быть в центре
19
Elmi-praktik jurnal
bAyTArlıq
внимания специалистов по медицине и ветеринарии, а также ученых, работающих в
этой области.
Проводить борьбу с сибирской язвой необходимо всесторонне и по правилам
действующей инструкции.
В настоящее время изготовлена вакцина “УНИВАК” против сибирской язвы
человека и животных, которая создает иммунитет через 7 дней после прививки и
длится 1,5 года.
SuMMAry
Azimov İ.M., Askerov D.A.
AnTrAx Of fArMinG AniMAlS And MeTHOdS Of bATlinG WiTH iT
The Source of an infecting agent are incorrectly cleaned corpses of animals fallen from
the siberian ulcer, and also a forage and animal raw material infected by disputes siberian
plague microbes.
Considering preservation siberianplague microbes in a kidney decades they can be dan-
gerous sources of illness, therefore always should be the focus of attention experts on medi-
cine and veterinary science, and also the scientists working in this area.
To spend struggle against the siberian ulcer it is necessary comprehensively and by ru-
les of the operating instruction.
Now the vaccine “UNIVAK” against the siberian ulcer of the person and animals which
creates immunity in 7 days after an inoculation is made and 1,5 years last.
ədəbiyyAT
1. К вопросу о ликвидации сибирской язвы в неблагополучных пунктаx.
Автореферат кандидатской диссертации. А.А.Аннaгиев. Москва, 1952.
2. Частная эпизоотология. И.И.Лукашев. Москва, 1961.
3. Ветеринарная микробиология. Я.Е.Коляков. Москва, 1965.
4. Инфекционные болезни овец. Р.А.Кадымов, А.А.Курнаков, З.А.Алескеров. Баку,
1965.
5. Ветеринарные препараты. Москва, “Колос”, 1981.
6. Сибирская язва (на азербайджанском языке) А.А.Аннагиев, Баку. 1984.
7. Эпизоотология и инфекционные болезни сельскохозяйственных животных. Под
редакцией профессора А.А.Конопаткина. Москва. “Колос”, 1984.
8. Лабораторные исследования в ветеринарии. Под редакцией Б.Н.Антонова.
Москва, Агропромиздат, 1986.
9. “Инфекционные болезни животных”. Под редакцией профессора А.А.Сидер-
чика. Москва, “Колос”. 2007.