Menecmentin təŞKİlati quruluşU

Təşkilatın xarakteristikası 

İxtisaslaşdırma elmi-texniki tərəqqi ilə qırılmaz surətdə bağlıdır. 

İstehsalm  miqyasmm  artması;  yeni  yüksək  məhsuldarlıqlı  əmək 

alətlərinin  yaradılması;  maşm,  cihaz  və  mexanizmlərin  tirajının 

çoxaldılması;  mütərəqqi  texnoloji  proseslərin  istehsalata  tətbiqi 

istehsalm  təmərküzləşdirilməsi  və  differensiyasmı  gücləndirir,  xalq 

təsərrüfatmm müxtəlif məhsullara sürətlə artan tələbatmı ödəməyə qabil 

olan  yeni  ixtisaslaşdırılmış  müəssisə  və  istehsalatların  inşaası  üçün 

obyektiv  şərait  yaradır.  Öz  növbəsində  istehsalın  ixtisaslaşdırılması 

prosesi  və  ona  müvafiq  olaraq  kooperativ  əlaqələrin  genişləndirilməsi 

istehsalın  texniki  və  təşkilati  səviyyəsinin  yüksəlməsi  ilə,  elm  və 

texnikanın  naliyyətlərini  daha  tam  reallaşdırmaq  üçün  zəruri  şərait 

yaradılması ilə müşayət olunur. 

İstehsalm  təşkilinin  ixtisaslaşdırılmış  forması  arxasmda  əmək 

məhsuldarlığmm  yüksəldilməsi  ehtiyatlan  və  vəsaitə  qənaət  ehtiyatları 

gizlənir. Belə ki, ixtisaslaşdırma ölkə ərazisində məhsuldar qüvvələrinin 

səmərəli  yerləşdirilməsi  və  istifadəsi  üçün  böyük  imkanlar  açır;  yeni 

müəssisələr  tikmədən  və  əlavə  kapital  qoymadan  və  ya  cüzi  kapital 

qoyuluşlan ilə məhsul buraxılışını artırmağa imkan verir. İstehsalm daha 

böyük iqtisadi effektliyinə aşağıakı bir sıra tədbirlərin kompleks şəkildə 

həyata keçirilməsi ilə nail olunur:  l)istehsalm  kütləviliyi;  2)yüksək 

məhsuldarlıqlı 

maşınların və istehsalm qabaqcıl texnoloji metodlarmm tətbiqi; 

3)

 

əməyin düzgün təşkili.  İxtisaslaşdırmanm  iqtisadi effektliyi  hər 

şeydən  əvvəl  onun  xalq  təsərrüfatmm  müxtəlif  sahələrindəki 

müəssisələrdə  istehsalm  təşkilinin  qabaqcıl  üsullarının,  mütərəqqi 

texnologiyanın, yüksək məhsuldarlıqlı avadanlıqlarm tətbiqi üçün zəruri 

ilkin şərait yaratması ilə müəyyən edilir. 

İxtisaslaşdırmanm iqtisadi effektliyi görülən bütün tədbirlər üzrə 

xalq  təsərrüfat  maraqları  nəzərə  alınmaqla  idarəetmənin  bütün 

səviyyələrində müəyyən edilir və aşağıdakılarla xarakterizə olunur: 

1)

 

istehsala  çəkilən  cari  xərclərə  qənaət  və  məhsulların 

istehlakçılara çatdırılması; 

2)

 

kapital qoyuluşuna qənaət edilməsi; 

3)

 

ümumi iqtisadi effektə nail olunması; 

4)

 

kapital məsrəflərinin özünü tez ödəməsi ilə. 

İxtisaslaşdırmanm Ən mühüm üstünlüklərindən biri əmək 

məhsuldarlığmm  əhəmiyyətli  dərəcədə  artımını  təmin  etməkdən 

ibarətdir.  Çünki,  əmək  məhsuldarlığmm  sürətli  artımı  birinci  dərəcəli 

vəzifə olan bütün xalq təsərrüfatı sahələri üçün çox vacibdir. İstehsalm 

ixtisaslaşdırılması iri kütləvi istehsal şəraitində fəhlələrin 

101 

---

Təşkilat menecmentin obyekti kimi 

tam yüklənməsini təmin etməklə onların ayrı-ayrı istehsal əməliyyatları 

üzrə ixtisaslaşmaları üçün imkan yaradır. 

Texnoloji  proseslərin  stabil,  məqsədyönlü  xarakter  daşıdığı 

ixtisaslaşdınlmış  istehsalda  məhsullarm  maya  dəyəri  əhəmiyyətli 

dərəcədə aşağı  olur, qoyulan vəsaitin  özünü ödəmə müddəti  qısa olur, 

hazır  məhsullann  keyfiyyəti  yüksək  olur.  Məhz  buna  görə  də  müasir 

şəraitdə  istehsalın  effektliyinin  yüksəldilməsinin  və  elmi-  texniki 

tərəqqinin 

sürətləndirilməsinin 

əsas 

istiqamətlərindən 

biri 

ixtisaslaşıdrmadır.  Başqa  sözlə,  eyni  cinsli  istehsalatların  müəssisənin 

istehsal  sahələrində  və  sexlərində  cəmlənməsidir.  Bu  effektlik  əməyin 

səmərəli  bölgüsü  ilə  şərtlənir.  İşlərin  bölüşdürülməsi  üsullarmm 

məqsədə  uyğunluğu  bir  çox  hallarda  təşkilatın  nə  dərəcədə  məhsuldar 

olduğunu müəyyən edir. Əməyin ictimai bölgüsünün belə formalarından 

biri  olan  ixtisaslaşdırma  istehsalın  daha  yüksək  iqtisadi  effektliyinə 

çatmağa  kömək  edir.  İxtisaslaşdırma  istehsalın  təşkilinin  qabaqcıl 

üsullarını,  mütərəqqi  texnologiyaları,  yüksək  məhsuldar  avadanhqlan 

tətbiq etmək üçün, başqa sözlə xalq təsərrüfatmm daha effektli fəaliyyət 

göstərməsi üçün zəruri ilkin şərait yaradır. 

Müəssisənin  işini  yaxşılaşdumaq  və  onun  məhsuldarlığını 

yüksəltmək  üçün  əməyin  səmərəli  bölgüsünü-ixtisaslaşdırmanı, 

kooperativləşdirməni  və  kombinələşdirməni  tətbiq  etmək  lazımdır.  Bu 

istehsalın  effektliyinin  yüksəldilməsinə,  elmi-texniki  tərəqqinin 

naliyyətlərini  və  qabaqcıl  mütərəqqi  texnologiyaların  uğurla  tətbiq 

edilməsinə imkan verir. 

Olduqca  kiçik  təşkilatlarda  üfıqi  əmək  bölgüsünə  kifayət  qədər 

dəqiq  nəzarət  edilməyə  də  bilər.  Lakm,  əksər  mürəkkəb  təşkilatlarda 

əməyin  üfiqi  bölgüsü  onlarm  funksiyalarına  və  fəaliyyət  məqsədlərini 

dəqiq izləməyə imkan verir. Klassik ifadə istehsal müəssisəsindəki üfüqi 

əmək bölgüsü istehsal, marketinq və maliyyəni əhatə edir. Bunlar əsas 

fəaliyyət  növlərini  özündə  əks  etdirir  və  təşkilatın  qarşısına  qoyduğu 

məqsədlərə çatması bunların nə dərəcədə uğurla yerinə yetirilməsindən 

asılıdr. 

Bölmə.  Mürəkkəb  təşkilatlar  bölmələr  yaratmaqla  dəqiq  üfüqi 

bölgünü həyata keçirirlər. Bu bölmələrdən hər biri spesifik və konkret 

tapşırığı yerinə yetirərək konkret (spesifik) məqsədlərə nail olurlar. Belə 

bölmələri çox vaxcı şöbə və ya xidmətlər adlandırırlar. Bütöv təşkilatın 

tərkib  hissəsi  kimi  bölmə  özündə  ümumi  məqsədlərə  nail  olmaq  üçün 

fəaliyyətləri  şüurlu  şəkildə  istiqamətləndirilən  və  koordinasiya  edilən 

insan qruplarını əks etdirir. Beləliklə, öz 

102

 

---