Menecmentin təŞKİlati quruluşU
Yüklə 8,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tam yoldaşlıq.
- İnama (etibara) əsaslanan yoldaşlıq
Yoldaşlıq müəssisələrinin təşkili və idare edilməsi şəkildə aşağıdakı sxemdən görmək olar, (şəkil 4.1.)
Şəkil 4.1. Təsərrüfat yoldaşlığının növləri İştirakçılar arasında bağlanmış müqaviləyə uyğun olaraq yoldaşlıq adından sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan və ona məxsus olan əmlakın öhdəlikləri üçün məsuliyyət daşıyan yoldaşlıq tam yoldaşlıq kimi qəbul edilir. Tam yoldaşlıq. Hansı hüquqi nəticələr verməsindən asılı olmayaraq tam yoldaşlıq birliklərin arzuolunmaz forması kateqoriyasına aiddir. Ona görə ki, bu forma məsuliyyətin qeyri- məhdud olmasını nəzərdə mtur. Tam yoldaşlığın öhdəliklərinə görə tam yoldaşlar adlanan onun üzvləri özlərinin bütün əmlakları ilə məsuliyyət daşıyırlar. Belə yoldaşlıqdakı məsuliyyət subsidar (maddi yardım vermək) xarakter daşıyır. Bu nə deməkdir? Fərz edək ki, tam yoldaşlıq müəssisəsi üç tam yoldaş tərəfindən yaradılmışdır və onların pay bölgüsü aşağıdakı kimidir (şəkil 4.2.). Şərikli kapital _____ __________ J _________________
1 II iştirakçı - 25% III iştirakçı 35% Şəkil 4.2. Tam yoldaşlığın pay bölgüsü Onu da fərz edək ki, məsuliyyət daşınması anında şərikli kapital həcmindən çox olan iddianı ödəmək üçün üçüncü iştirakçının heç bir mülkiyyəti yoxdur. Bu zaman üçüncü iştirakçının məsuliyyət payı birinci və ikinci iştirakçının arasında bölüşdürülür. Yox əgər ikinci iştirakçının üçüncü iştirakçı kimi məsuliyyət daşımaq üçün heç bir mülkiyyəti yoxdursa onda məsuliyyəti şərikli kapitalda malik olduğu 137
Menecmentin təşkilatı formalan paydan asılı olmayaraq birinci tam yoldaş daşıyır. Subsidar (maddi yardım vermək) məsuliyyət əsas borclu kimi digər şəxslərin də əlavə məsuliyyətini daşıyan şəxsə qarşı iddia sürənə qədər kreditorun əsas borcluya iddia sürməsini nəzərdə tutur. Əgər sonuncu irəli sürülən iddianın ödənilməsindən imtina edərsə və ya belə tələbə (iddiaya) cavab verməzsə kreditorun subsidar məsuliyyət daşıyan şəxsə bu iddia ilə müraciət etmək hüququ vardır. Hər bir tam yoldaş tam yoldaşlıq adından özünün sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirə bilər. Şərikli kapital hər bir iştirakçının paylarından formalaşır. Beləliklə, tam yoldaşlıq - bu öz aralarındakı müqavilə əsasında birgə təsərrüfatçılıq fəaliyyəti həyata keçirmək üçün bir neçə fiziki və hüquqi şəxsin birləşməsi deməkdir. Lakin tam yoldaşlıq hüquqi şəxs statusuna malik deyildir və onların üzvləri özlərinin hər biri tam müstəqilliyini saxlayırlar. Amma, yoldaşlığın öhdəlikləri üzrə özlərinin bütün əmlaklan ilə həmrəy məsuliyyət daşıyırlar. Bu qəbildən olan yoldaşlığı bir sıra ölkələrdə (Almaniyada, Avstriyada) açıq ticarət yoldaşlığı adlandırırlar. Belə yoldaşlığın təşkilinə bir sıra MDB respublikalarmda olduğu kimi Azərbaycan Respublikasında da icazə verilmişdir. Başqa bir qisim ölkələrdə yoldaşlığm digər növlərinin vətəndaş hüquqlan cəmiyyəti (Avstriya); vətəndaş kodeksi cəmiyyətin (Almaniya) və ya sadə cəmiyyətlərin (İsveçrə) təşkili də münıkündür. Onlar bir neçə şəxsin qeyri-formal razılaşmalan nəticəsində müəyyən məqsədə nail olamaq üçün yaradılır. Onlar hüquqi şəxs statusuna malik deyillər. Onu təmsil edən şəxslərin səlahiyyətlərini yoxlamaq çətindir, çünki belə cəmiyyətlər ticarət reystrinə daxil edilmir. Tam yoldaşlıq müəssisələri hər hansı bir layihənin reallaşdınlması məqsədi ilə təsis edilə bilər. Məsələn, iri inşaat işləri yerinə yetirərkən və ya bir neçə bank tərəfindən böyük həcmdə kreditləşmə həyata keirərkən. Belə yoldaşlıq müəssisələri həmçinin konsorsium formasında da yaradıla bilər. Konsorsium - bu hər hansı bir layihəni (başlıca olaraq iri miqyaslı layihələr) reallaşdırarkən iki və daha çox şəxsin (hər şeydən əvvəl hüquqi şəxslərin) qüvvələrini birləşdirmək sahəsindəki müvəqqəti razılaşmalannı əks etdirir. Konsorsiumda üzvlük könüllüdür. Yəni konsorsiumun hər hansı bir üzvü istənilən vaxt onun tərkibindən çıxa bilər. Yadda saxlamaq lazımdır ki, bu birlik müvəqqəti xarakter daşıyn və bir qayda olaraq hüquqi şəxs statusu alımırlar. Lakin, bunun əksi də ola bilər. 138
Yoldaşlıq müəssisələrinin təşkili və idara edilməsi Tam yoldaşlığm firma adı ya onun bütün iştirakçılarının adını və " tam yoldaşlıq " sözünü, ya da ki, bir və ya bir neçə iştirakçının adma "və kampaniya" yaxud da " tam yoldaşlıq " sözü əlavə edilməklə müəyyən edilir. Tam yoldaşlıq müəssisəsi təsis müqaviləsi əsasında yaradılır və fəaliyyət göstərir. Bu müqaviləni iştirakçıların hamısı imzalamalıdır. Tam yoldaşlığın fəaliyyətinin idarə edilməsi bütün iştirakçıların ümumi razılığı ilə həyata keçirilir. Tam yoldaşlığın təsis müqaviləsində qərarları iştirakçıların əsas səs çoxluğu ilə qəbul edilməsi halları da göstərilə bilər. Tam yoldaşlığın hər bir iştirakçısı, əgər təsis müqavilsində səslərin hesablanmasının başqa qaydaları nəzərdə tutulmayıbsa bir səsə malikdir. Tam yoldaşlığm mənfəət və itkiləri əgər təsis müqaviləsində və iştirakçılarm digər razılaşmalarında baş qaydalar nəzərdə tutulmayıbsa onda ümumi kapitala qoyduqları paya görə onun iştirakçıları arasında bölüşdürülür. Tam yoldaşlıqda iştirakçılardan hər hansı birinin mənfəət və ya itkilərin bölüşdürülməsində iştirakına imkan verməyən razılaşmalara yol verilir. Tam yoldaşlığm fərqləndirici xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: -
şəxs kimi yoldaşlığm özünün fəaliyyəti hesab olunur; -
kreditorların borclarını ödəmək üçün tam yoldaşlığın əmlakı kifayət etməzsə onda tam yoldaşlıq müəssisəsi bunu hər hansı bir iştirakçıdan (və ya bütün iştirakçılardan) şəxsi əmlakı hesabına ödənilməsini tələb etmək hüququ var. Buna görə də tam yoldaşlığın fəaliyyəti onun bütün iştirakçılarının şəxsi-inam münasibətlərinə əsaslanır. Onların itirilməsi və dəyişilməsi tam yoldaşlığın fəaliyyətinin dayandırılmasına gətirib çıxarır. Kommersiya təcrübəsi göstərir ki, belə yoldaşlıq müəssisələri bir çox hallarda ailə sahibkarlığı formasına çevrilir. - Tam yoldaşlığm hər bir iştirakçısı tam həcmdə yoldaşlıq müəssisəsi adından sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olur. Buna görə də tam yoldaşlıq müəssisəsinin yaradılması və fəaliyyət göstərməsi üçün onun idarəetmə orqanlarının səlahiyyətlərini müəyyən edən nizamnamə tələb olunmur. Belə kommersiya təşkilatının yeganə təsis sənədi təsis müqaviləsidir.
İnama (etibara) əsaslanan yoldaşlıq dedikdə müqavilə əsasmda birgə təsərrüfatçılıq fəaliyyəti göstərmək üçün bir neçə fiziki (və ya) 139
Yüklə 8,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|