Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2015
Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2015
Yüklə 288,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2015
Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2015
76 Statistik məlumatlar Bu məqalədə Brent nefti fyuçersləri üzrə NYMEX bazarında alqı-satqısı həyata keçirilən opsiyonlarla bağlı 13 May 2014-13 May 2015-ci il tarixlərini əhatə edən günlük məlumatlardan istifadə edilir. Həmin məlumatlar Bloomberg platformasından əldə olunmuşdur və onlar alma və satma opsiyonları 19 üzrə qiymətləri, müxtəlif icra qiymətlərini 20 , həmin kağızlar üzrə aparılan əməliyyatların həcmini və açıq marağı 21 , fyuçerslərin qiymətlərini və 3 aylıq ABŞ DQK-ları üzrə faiz dərəcələrini əhatə edir. Şəkil 1. Opsiyon qiymətlərinin ikinci tərtib fərqi(14 May 2014)
Neft fyuçersləri üzrə opsiyonların icra qiymətləri $0.5 interval daxilində fərqlənsə də, bütün icra qiymətləri üzrə aktiv ticarət aparılmır. Alma və satma opsiyonlarının ticarəti daha çox “zərərdəki opsiyon” 22 və qismən “qazancdakı opsiyon” 23 kağızları üzrə təmərküzləşmişdir. Burada biz ekstrim “zərərdəki” və “qazancdakı” opsiyonları ixtisar edir və qiymətləndirmələrə daxil etmirik. Bu məqsədlə, biz qiyməti $0.10-dan aşağı olan opsiyonları istifadə etdiyimiz məlumatlardan təmizləyirik. Digər tərəfdən, müxtəlif opsiyonlar üzrə əməliyyatların həcmi və açıq maraq haqqında məlumatlar mövcud deyilsə və ya əməliyyatların həcmi sıfır olarsa, həmin opsiyonlar qiymətləndirmə zamanı məlumat bazasına daxil edilmir. Məlumatların təmizlənməsindən sonra belə qalan günlük alma və satma opsiyonlarının sayı kifayət qədər böyükdür. Belə ki, günlük alma opsiyonları üzrə
19 İngilis dilində alma opsiyonu “call option”, satma opsiyonu isə “put option” kimi ifadə olunur. 20 İngilis dilində opsiyonun icra qiyməti – “strike/excercise price” 21 İngilis dilində açıq maraq – “open interest” 22 İngilis dilində zərərdəki opsiyon – “out-of-the money option” 23 İngilis dilində qazancdakı opsiyon – “in-the-money option” 80 100
120 140
-0.02 -0.01
0 0.01
0.02 0.03
0.04 0.05
0.06 0.07
Orjinal 90 100 110 120
130 -0.01
0 0.01
0.02 0.03
0.04 0.05
0.06 Interpolyasiya Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2015
77 kontraktların orta sayı 59, minimum sayı 17, maksimum sayı isə 138 ədəddir. Satma opsiyonları üzrə müvafiq orta göstərici 79, minimum say 40, maksimum say isə 139 ədəddir. Lakin hər iki opsiyonlar üzrə də standard kənarlaşma kifayət qədər böyükdür – alma opsiyonları üzrə müvafiq göstərici 28, satma opsiyonları üzrə isə 26 ədəddir. Opsiyonun “pulluluq” 24 dərəcəsi onun icra qiymətinin baza aktivinin 25 cari qiymətinə nisbəti kimi hesablanır. Hesablamalar göstərir ki, alma opsiyonlarının orta minimum “pulluluq” dərəcəsi 0.60, orta maksimum “pulluluq” dərəcəsi isə 1.10 qiymətlərini alır. Bu onu göstərir ki, investorlar orta hesabla neft qiymətlərinin 40%-ə qədər enməsi, 10%-ə qədər qalxması riskinə qarşı sığortalana bilirlər. Satma opsiyonları üzrə müvafiq orta minimum göstərici 0.90, orta maksimum göstərici isə 1.52 təşkil edir.
Şəkil 2. Opsiyon qiymətlərinin ikinci tərtib fərqi (16 İyul 2014)
Bəzi tədqiqatçılar məlumatları təmizləyərkən iki müxtəlif arbitraj imkanının olması şərtini də yoxlayırlar. Birinci halda, alma opsiyonlarının qiymətlərinin icra qiymətinə görə birinci tərtibdən törəməsinin mənfi olması şərti yoxlanılır. Başqa sözlə, arbitraj imkanını aradan qaldırmaq üçün daha yüksək icra qiyməti olan alma opsiyonları daha ucuz qiymətə satılmalıdır. İkinci halda, arbitraj imkanını ortadan qaldırmaq üçün alma opsiyon qiymətlərinin icra qiymətlərinə görə ikinci tərtibdən törəməsi isə müsbət olmalıdır.
24 İngilis dilində opsiyonun pulluluğu – “moneyness of option” 25 İngilis dilində opsiyonun baza aktivi – “underlying asset of option”
70
90 100
110 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 x 10
-16 Orjinal
80 100
120 140
-0.02 -0.01
0 0.01
0.02 0.03
0.04 0.05
0.06 Interpolyasiya Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2015
78 Sonrakı fəsildə də bəhs ediləcəyi kimi, alma opsiyonu qiymətlərinin icra qiymətlərinə görə ikinci tərtibdən törəməsi ehtimalı paylanmasını verdiyindən, bu şərtin incələnməsi əldə olunan ehtimalın bütün icra qiymətləri üçün müsbət qiymət almasını yoxlayır. Məqalədə istifadə edilən məlumat bazasında alma opsiyonları üzrə birinci şərt təmin edilsə də, ikinci şərt bəzi hallarda pozulur. Bu isə bəzi icra qiymətlərində ehtimal paylanmasının mənfi qiymət aldığını göstərir və bazarda arbitraj imkanının mövcud olmasına işarə edir (Şəkil 1). Lakin bir çox hallarda, məlumatlardakı arbitraj imkanın mövcud olmasının aşkarlanması daha çox məlumatların qeydiyyatının sinxronlaşdırılması və məlumatların elan olunmasında diskret “tik ölçüsünün” 26
dəyişmə həddini göstərir və praktikada qiymətlərin kəsilməz dəyişməsinin qarşısını alır.
Qeyd etmək lazımdır ki, bazarda bir ay ərzində yalnız bir neft fyuçersi üzrə ticarət aparıldığından günlük məlumatlardan istifadə edilməsi müəyyən çətinliklər törədir. Belə ki, opsiyon kağızları üzrə qalıq müddət gün keçdikcə qısalır. Misal üçün, bazarda 2014-cü ilin iyul ayı üzrə yalnız bir Brent nefti fyuçers kontraktı alınıb-satılır və kontraktın müddəti iyul ayının 11-də başa çatır. Əgər aprel ayının 12-də həmin fyuçers üzrə opsiyonların müddəti 90 gündürsə, artıq aprel ayının 13-də bu müddət 89 gün təşkil edir. Məlum məsələdir ki, kontrakt üzrə qalıq müddət azaldıqca gələcəklə bağlı qeyri-müəyyənlik də azalır ki, bu da öz növbəsində opsiyona qiymətlərinə təsir göstərir. Beləliklə, dövr ərzində təhlillərin aparılması üçün opsiyon kağızları üzrə qalıq müddətinin 27 sabit saxlanılması zərurəti yaranır. Bu məqsədlə, biz eyni gün üzrə nisbətən yaxın və uzaq tarixləri əhatə edən opsiyon qiymətlərindən istifadə etməklə interpolyasiya aparırıq. Məsələn, əvvəlcə də qeyd olunduğu kimi aprel ayının 13-ə iyul ayı fyuçersi üçün qalıq müddət 89 gün təşkil edəcəkdir. Lakin avqust ayı üçün də fyuçers mövcud olduğundan aprel ayının 13-ə həmin fyuçersin qalıq müddəti 119 gün təşkil edəcəkdir. Beləliklə, biz 13 aprel tarixinə 90 günlük opsiyonun qiymətini qalıq müddəti 89 və 119 gün təşkil edən opsiyonlardan istifadə etməklə xətti interpolyasiya metodu ilə əldə edirik. Şəkil 1 və Şəkil 2-də avqust ayı fyuçersi üçün 14 May və 16 iyul 2014-cü il tarixlərinin opsiyonlarından əldə olunan ikinci tərtib fərq hesablanmışdır. Yuxarıda da qeyd olunduğu kimi, ikinci tərtib fərq qaba formada ehtimal paylanmasını verir.
26 İngilis dilində tik ölçüsü – “tick size” 27 İngilis dilində opsiyonun qalıq müddəti – “maturity of option” Yüklə 288,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|