Məşhədi Feyruz Bağırlı
Yüklə 6,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
88 İbadulla kəndindəki “Şor təpə” ərazisini (E.ə. IV-I minillik), Ərəbyengicə kəndindəki qədim yaşayış yerini (Antik dövr və E.ə. III minillik), Qarahəsənli kəndindəki “köhnə kənd” yaşayış yerini (E.ə. II-I minillik), Maxta kəndindəki I Kültəpə qədim yaşayış yerini (E.ə. III minillik), Axaməd kəndindəki qədim yaşayış yerini (E.ə. I minillik), Yuxarı Daşarx kəndindəki qəbir abidələrini (E.ə. IV minillik), Zeyvə kəndindəki torpaq qəbir abidələrini (E.ə. II-I minillik), Xələc kəndindəki qədim yaşayış yerini (E.ə. IV-III minillik) və ərazidəki “Yamaclar” qədim yaşayış yerlərini (E.ə. II-I minillik), o cümlədən buradakı mövcud daş dövrlərin İnsan yaşayış məskənlərini göstərmək olar. Bundan başqa rayon ərazisində Oğlanqala kəndindəki qədim yaşayış yeri (E.ə. II minillik), Dizə kəndindəki “Ovçular təpəsi” yaşayış yeri (E.ə. IV-III minillik), Aşağa və Yuxarı Yaycı kəndlərindəki kurqanlar (həmçinin “Qız qalası” E.ə. III-II minillik), Gümüşlü qəsəbəsindəki “Qara su” qalası (E.ə. III- I minillik), Həmzəli kəndindəki “Avqan təpə” abidəsi (E.ə. IV-V minillik) və “Qoşa təpə” qədim yaşayış yeri (Antik dövr), Axura kəndindəki “Gavur qala” qədim yaşayış yeri (E.ə. II-I minillik) və Aşağa Yaycı kəndi ilə Dizə kəndləri arasında olan təpədə orta əsr arxeoloji abidələri vardır (Q. Həsənov. “Nax. MSSR-in tarixi və arxeoloji abidələri”. Naxçıvan-1988. səh. 7). Şərur rayonu kəndlərinin əksəriyyətində İnsanların inanc yerləri olan pir və ziyarətgahlar qalmaqdadır. 89 Parçı piri Şərur rayonundakı Xanlıqlar kəndində XVII-XVIII əsrlərə aid olan “Parçı imamzadası” adında pir yeri vardır. Əvvəllər ərazi ayrı-ayrı Xanlıqlarla Parçı kəndlərindən ibarət olmuşdur. Xanlıqlar kəndində 2.091 nəfər (2005-ci ilin st. məl.) əhali yaşayıb. Burada üzüm emalı zavodu olduğundan məşğuliyyətləri üzümçülüklə heyvandarlıqdan ibarətdir. Parçı kəndi Arpa çayın sol sahilində Şərur şəhərindən cənub-şərqdə 8 km-lik məsafədə “Daşarx” dəmir yolu stansiyası yaxınlığındadır. Pir yeri kəndin şimal hissəsində yerləşir. Üstü kümbəzli bişmiş kərpicdən tikilmiş böyük binadan ibarətdir. Pir binasının içərisində müsəlman məzarı vardır ki, burada əvvəllər ərəbcə yazılmış daş kitabə naməlum səbəblərdən götürülmüşdür. Həmin kəndin əhalisi əraziyə müxtəlif yerlərdən köçüb gəldiklərindən pirdəki məzardan məlumatları yoxdur. Qonşu kəndlərdə yaşayan yaşlı mömin şəxslərin söyləmələrinə görə pirdəki məzar yeri “Şəhzadə İbrahim Musa oğlu”nun olduğunu iddia edirlər. 1928-ci ildə həmin pirdə naxçıvanlı tədqiqatçılar olmuş və qəbirin üzərində ərəb əlifbası ilə yazılmış “İbrahim ibn Musa” sözlərini oxumuşlar (M. B. Mirheydərzadə “Noraşen dairəsinə səyahət” (Naxçıvandakı tədqiq və tətəbbö cəmiyyətinin 1928-ci ilin 40 №-li protokolu).) 1988-ci ildə nəşr olunmuş “Parçı imamzadəsi” adlı məlumat göstəricisində pirdəki məzarın “Musa İbrahim oğlu”na aid olması bildirilmişdir (Parçı imamzadəsi”. (Məlumat kitabçası), İliç-1988). Bəs onda həmin məzar sahibi Musa İbrahim oğlu kim olmuşdur? 1930-cu ildə Naxçıvanda diyarşunaslıq muzeyi yaradılmış, orada müxtəlif əlyazmalar (elmi- tarixi məqalələr) toplanmışdır. Bu məqsədlə Bakıda “Azərbaycanı öyrənmə yolu” adlı məcmuə nəşr olunmuşdur. Məcmuədə H. Cavidin əmisi oğlu Məhəmməd Rəsizadənin imzası ilə Parçı imamzadəsindən bəhs edilən “Şərur dairəsinə səyahət haqqında qeydlər” sərlövhəli məqalə vardır1( “Azərbaycanı öyrənmə yolu” dərgisi, Bakı-1930 № 4, 5. səh. 81-82). Həmin məqalədən məlum olur ki, Parçı pirindəki məzarın üzərində ərəbcə “İbrahim ibn Musa” sözləri olmuşdur. Maraqlıdır ki, “şəhzadə” sözü şiə müsəlmanlarının yeddinci imamı Musa Kazımın adına ehtiram kimi işlənmişdir. Tarixdən məlumdur ki, şiə müsəlmanlarının yeddinci imamı Həzrəti Musa Kazım (hicri tarixi ilə 183-cü ildə) İslam xəlifəsi Harun ər-Rəşid ibn Abbas tərəfindən zəhərləndirilmiş, qorxudan imamın övladları vətənlərindən didərgin düşmüşlər. İmam övladları səyyidlər Azərbaycanı (Naxçıvanı) özləri üçün təhlükəsiz görərək azəri türklərinin himayəsinə sığınmışlar. Beləliklə bu qənaətə gəlmək olar ki, ata babasının (cəddinin) günahsız qətlindən sonra imam övladı səyyid İbrahim Şərur vilayətində (indiki Parçı kəndində) təhlükəsiz yaşayaraq əcəlin hökmü ilə dünyadan köçmüşdür. Maraqlıdır ki, məzar üstü sərdabələr orta əsrlədə yalnız yüksək mənsəb sahiblərinin qərarı ilə tikilərdi. Tarixdən məlumdur ki, 1501-ci ilin ortalarında Səfəvi dövlətinin başçısı Şah I İsmayılın (1487- 1524) qoşun dəstələri Şərur çöllərində Ağqoyunlu hökmdarı Əlvənd Mirzə ilə savaşaraq ona qələbə çalmışdır. Müharibənin qələbəsi nəticəsində Şərur elində bir çox xeyirxah işlər aparılmış və imam övladı mərhum səyyid İbrahimin məzarı üstündə sərdabə tikdirmişdir. Səyyid İbrahimin digər qardaşları Nuh yurdunda yaşayaraq əcəlləri ilə vəfat etmişlər. Belə ki, Səyyid Əqil Nehrəm kəndində, Səyyid Səfi (Səffan) Düylün kəndində, Səyyid Əhməd Bufçar kəndində (Mehri rayonu) və Səyyid Qasım isə Cənubi Azərbaycanın Sofyan kəndində yaşayaraq vəfat etmişlər. İmam övladlarının bacıları isə (Musa Kazımın qızları) Rübabə İraqda (Bağdad şəhəri yaxınlığında), Hökümə isə Abşeron rayonundakı Şıx kəndində vəfat etmişlər. Parçı kəndindəki pirin tikinti üslubu XV əsrin memarlıq üslubunda yenidən bərpa olunaraq XVII-XVIII əsrlər arasında tikilmişdir. Parçı pirində son illər ziyarətçilər üçün şərait yaradılmış, içməli su xətti ilə elektrik çəkilmiş, həyətyanı sahəsi abadlaşdırılmışdır. Pirin yanındakı qədim qəbrstanlıqda 1501-ci ildəki döyüşlərdə şəhid olanların məzarlarını ziyarətə gələnlər ehtiramla yad edirlər (H. F. Səfərli “Naxçıvan ziyarətgahları”. Bakı-1998. səh. 14). “Bilin ki, qəlblər yalnız Allahı zikr etməklə aram tapır!” (Quran, “Rəd” (13) s. a. 28.) Yüklə 6,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|