Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri Vüsalə Musalı
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 164 Dərsliyin yazılması zamanı dərsliyin texniki tərtibat parametrləri müəyyənləĢdirilməli, dərsliyin mətni yazılmalı, illüstrasiyalar ha- zırlanmalı, ifadə ardıcıllığı və dərslik bütövlükdə eksperimental qaydada yoxlanılmalıdır. Dərsliyin istehsalı zamanı dizayn nümu- nəsi hazırlanmalı, mətn yığılmalı və səhifələnməli, məlumat-soraq aparatı hazırlanmalı, mətnin redaktəsi və korrekturası aparılmalı və sonda çap olunmuĢ dərslik eksperimental qaydada yoxlanılma- lıdır. Dərsliyin layihələşdirilməsi zamanı yeni dərsliyə tələbat öy- rənilməlidir. ġagirdlər, müəllimlər arasında sorğu keçirilir. Möv- cud dərslikdən fərqli olan yeni dərsliyin yaradılması zərurəti istər müəllif, istərsə də nəĢriyyat tərəfindən əsaslandırılır. Müəllifin da- ha yaxĢı dərslik hazırlayacağı fikri subyektiv də ola bilər. NəĢriy- yat müəllifin mülahizələrini təhlil etməklə yanaĢı, həm də dərsli- yin məzmunu, onun hazırlanmasının texniki və maliyyə aspektlə- rini dərindən araĢdırmalıdır. Layihənin müəyyənləĢdirilməsi iĢin daha konkret mərhələsini əhatə edir. Bu mərhələdə kitabın yaradıl- ması qərara alınır. Müəlliflə naĢir arasında müqavilə hazırlanır. Bu müqavilədə hazırlanacaq kitabın əsas pedaqoji, texniki, maliyyə aspektləri öz əksini tapır. Layihənin müəyyənləĢdirilməsi zamanı həm də dərslik komponentləri – dərslik, müəllim üçün vəsait, Ģagird dəftəri, çalıĢmalar toplusu, müntəxəbat, test toplusu və s. müəyyənləĢdirilir 157 . Dərslik layihələĢdirilən zaman tədris prosesinin konsepsiyası da müəyyənləĢdirilməlidir. Bu mərhələdə müəlliflər ilk növbədə tədris prosesinin konsepsiyasını özləri üçün aydınlaĢdırırlar. Dərsliklər dövlət qurumları (Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi) tərəfindən təsdiq olunmuĢ məcburi və ya tövsiyə xarak- terli proqramın tələblərinə, məzmununa və əsas istiqamətinə uy- 157 Dərslik necə olmalıdır / tərcümə ed. N.Qaramanlı, A.Həsənov və G.Məmmə- dova. – Bakı: 2003, s. 8. Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 165 ğun olmalı və müəlliflər tərəfindən bu prinsip mütləq nəzərə alın- malıdır. LayihələĢdirmə mərhələsində dərsliyin hazırlanması üçün la- zım olan bütün materiallar - mövzulara aid ilkin qeydlər, çalıĢma- lar, suallar, sorğu kitabları, dövri mətbuatdan məqalələr toplanır, gözdən keçirilir və sistemləĢdirilir. Nümunə üçün bir fəsil yazılarkən hər hansı bir fəslin tam və ya qismən hazırlanması nəzərdə tutulur. YazılmıĢ fəsil dərsliyə ya- naĢma konsepsiyasını, onun bütün tələblərini özündə əks etdirmə- li, aĢağıdakı suallara cavab verməlidir: Fəsillərin icmalı veriləcəkmi? Yeni anlayıĢlar necə daxil ediləcəkdir? VerilmiĢ informasiya ilə çalıĢmalar və praktik tapĢırıqlar arasında proporsiya gözlənilirmi? 158 . Dərsliyin əsas istiqamətinin aydınlaĢdırılması ilə eyni za- manda fəslin eksperimental qaydada yoxlanılması iĢi də təĢkil olunmalıdır. Məhz bu zaman dərsliyin irəli sürülən tələblərə uy- ğunluğu, daxil edilmiĢ yeniliklərin istifadəçilər tərəfindən baĢa dü- Ģüləcəyi, informasiya təklifi ilə vərdiĢ qazanılması arasında tara- zlıq gözləniləcəyi və s. kimi suallara cavab tapmaq mümkündür. Dərsliyin tərtibatının əsas parametrlərinin (səhifələrin təxmi- ni sayı, formatı, rənglərin sayı və s.) müəyyən edilməsi dərsliyin hazırlanması iĢinin əsas mərhələlərindən biridir. Bu texniki xa- rakteristikalar dərsliyin konsepsiyasının əsas cəhətlərindən oldu- ğundan, iĢin baĢlanğıcında nəzərə alınmalıdır. Dərslik tədris prosesinin əsas tərkib hissəsi olub, bu və ya di- gər fənnin öyrənilməsinə, müəyyən vərdiĢlərin qazanılmasına xi- dmət edir. Belə bir geniĢ funksiyanı özündə daĢıdığına görə dərs- lik hazırlayarkən bir tərəfdən tədris prosesinin strukturu təhlil olunmalı, digər tərəfdən isə metodoloji məsələlər nəzərə alınmalı- dır. 158 Yenə orada, s. 8. Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 166 Tədris prosesinin konsepsiyasından asılı olmayaraq, onun üç əsas istiqamətini müəyyənləĢdirmək olar: yeni mövzunun öyrənilməsi; yeni vərdiĢin qazanılması; həm yeni mövzunun öyrənilməsi, həm də yeni vərdiĢin qazanılması 159 . Dərslikdəki hər hansı bir mövzunun baĢa düĢülməsi üçün ilk növbədə mövzu haqqında təsəvvür yaradılmalıdır. Bu təsəvvürü aĢağıdakı üsullarla yaratmaq mümkündür: Qabaqlayıcı baxışın məqsədi tədris prosesi üçün geniĢ zəmin hazırlamaqdır. Bununla da oxucu tədris prosesinin sonunda hansı biliklərə yiyələnəcəyini təsəvvür etmək imkanı qazanır. Motivasiya tədris prosesinə, keçilən mövzuya marağın artı- rılmasına yönəlmiĢdır. Bu zaman real həyatdan götürülmüĢ kiçik əhvalatlardan, hadisələrdən istifadə edilə bilər. Mövzuya giriş üçün tapşırıq Müşayiətedici vəsait – mövzu mətn, rəsm, foto və ya sxem Ģəklində hər hansı əyani vasitələrlə müĢayət oluna bilər. İlk çalışma – mövzu ilə bağlı verilən ilk çalıĢma oxucunun malik olduğu biliklər ilə yeni material arasında əlaqə yaratmaq funksiyası yerinə yetirir. İnformasiyanın tutuşdurulması – tədris prosesində bütün hal- larda yeni alınmıĢ biliklər fənn haqqındakı təsəvvürlər və fənn üz- rə artıq əxz olunan biliklərlə tutuĢdurulmalıdır. Məktəb dərsliklərini araĢdıranlar belə bir nəticəyə gəlmiĢlər ki, dərsliklərdəki mətnləri iki cür qiymətləndirmək olar: çox çətin qavranılan mətnlər və çətin qavranılan mətnlər. Bütün hallarda mətnin qavranılması müəlliflərin dərslikdə verdikləri informasiyanın oxucu üçün nə dərəcədə anlaĢıqlı olma- 159 Dərslik necə olmalıdır / tərcümə ed. N.Qaramanlı, A.Həsənov və G.Məmmədova. - Bakı: 2003, s. 17. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|