40
8. Nëse zgjedh një më të madhe, vlera numerike do të jenë
më e madhe ose më e
vogël? A mundesh të sqarosh pse është
ashtu?
9. A është një metër katrorë më pak apo më shumë se 100 cm
2
? Ose ajo është e njëjtë sepse prefiksi
centi tregon 100 herë?
Si ke ardhur deri në përfundimin tënd?
10. A është e saktë se densiteti i një lëngu është
masa e 1 cm
3
prej lëngut? Ose, ndoshta, duhet të themi se masa e 1 m
3
prej
lëngut që njësia për gjatësinë në Sistemin internacional të njësive është
metri? Ose, përsëri, duhet thënë ndryshe?
11. A ke mësuar për shndërrimin e njësive. A mendon se, njësia
kilogram mund të
shndërrohet në njësinë
gram? Nëse
mendon se mundet, si të bëhet kjo?
12. Në vijën numerike duhet të sjellësh vlerat për masën e dhjetë trupave të ndryshëm (ato masa le të jenë 0,5 kg, 1,0 kg, 1,5
kg, 2,0 kg, 2,5 kg, 3,0 kg, 3,5 kg, 4,0 kg, 4,5 kg dhe 5,0 kg.
Si do të duket vija jote numerike– si ajo lartë, si ajo në mes, si ajo e mëposhtme apo ajo është krejt e njëjtë?
0 1 2 3 4 5 6 7
m/kg
0 1 2 3 4 5 6 7
m, kg
0 1 2 3 4 5 6 7
m (kg)
13. A e din se sa është një metër dhe një decimetër? Ndërsa një epruvetë dhe një gotë?
14. Çfarë është dallimi midis substancës së thjeshtë, elementit dhe substancës elementare?
15. Uji përbëhet prej hidrogjenit dhe oksigjenit. A do të thotë se ai është
përzierje?
16. Ç’është dekantimi? Nxjerrja prej
kanaqe, vendosja në kanaqe ose diçka e tretë?
17. Nëse në ndonjë tekst të kimisë (thonë se ka ekzistuar i tillë) takohesh me pohimin se “substancat e pastra janë
njëkomponentëshe -homogjene” a do të pajtohesh me këtë?
18. Për cilin sistem (sipas vetive) themi se është homogjen, për cilin heterogjen? A ka kufij të mprehtë midis njërit dhe
tjetrit lloj të sistemeve? Sqaro!
19. Ç`është konstanta Avogadros? A ka njësi për këtë konstantë.
20. Cila është njësia për
numrin njëqind?
21. Në organizmin e njeriut prej 50 kilogram ka rreth 130 gram natrium. Natriumi si
element ose natriumi si
substancë
elementare?
22. Uji është formuar prej hidrogjenit dhe oksigjenit. A do të thotë se në përbërjen e ujit (të themi ai i lëngët) hyjnë
substancat hidrogjen dhe oksigjen?
23. A do ta lexosh formulën NaTi “
ná ti”, pyetja për mënyrën e të lexuarit të simboleve edhe më tutje është valide.
24. Nëse ke tabelë të sistemit periodik (ndoshta e ke ruajtur prej shkollës fillore shiko a ka më shumë simbole që fillojnë me
L ose me
D. Mund ta shfrytëzosh edhe tabelën e dhënë në këtë tekst.
25. Gjej në cilën shkronjë fillojnë më shumë simbole kimike. Sa janë ato në numër? Cila shkronjë është “vicekampion”?
26. A mundesh pa vërtetuar në tabelën
e sistemit periodik, të thuash a ka më tepër simbole që përbëhen prej një apo prej dy
shkronjave? A mundesh ta sqarosh përfundimin tënd?
41
27. Nëse ke tabelë të vjetër të sistemit periodik dhe e krahason me tabelën në faq. ? nga teksti do të vëresh se në njërën dhe
tjetrën ka numër të ndryshëm të simboleve kimike që përbëhen prej nga tri shkronjave. Si kështu?
28.
A mundet të shkruhet formula e dioksidit të karbonit
C
1
O
2
? A duhet? A mundet?
29. A tregon secila formulë kimike molekulë të caktuar? A mund të tregojë edhe diçka tjetër? Nëse mendon se mundet,
sqaro çka tjetër mund të tregojë një formulë kimike.
30. Çka tregon emri
njësi formule. Mundohu që përgjigja të jetë
precize.
31. A shfrytëzojmë në formula çdoherë indeksa më të vegjël të mundshëm ose kështu veprojmë vetëm
nganjëherë? Pse?
32. A mund për çdo substancë të shkruhet formula strukturore? Pse konsideron kështu?
33. A mund për çdo
molekulë të shkruhet formula strukturore? Pse konsideron kështu?
34. Çka nënkupton me emrin
valentitet? A ke ndërruar diçka pas leximit të kësaj kaptine nga ajo që ke ditur prej më herët?
35. Në cilat raste flasim për valentitet të
përhershëm, ndërsa në cilët për valentitet të ndryshueshëm?
36. A beson se atomi i sulfurit (sulfuri ka valencë të ndryshueshme) në molekulën e dhënë do të kenë njëherë të tillë, herën
tjetër ndryshe?
37. A mund të barazohet
reaksioni kimik? A mund të barazohet
barazimi kimik?
38. Ç’është akti elementarë i transformimit kimik?
39. A tregon çdo herë barazimi kimik akt elementarë të transformimit kimik?
40. Në cilat njësi maten koeficientët stekiometrik?
41. Gjatë shkrimit të barazimeve kimike, midis anës së majtë dhe të djathtë ndonjëherë vehet shenja
, ndonjëherë shenja
=. A e din se kur shkruhet njëri e kur simboli tjetër?
42. Sa mole të jodit kanë reaguar në reaksionin H
2
+ I
2
= 2HI?
43. A është formuluar drejtë pyetja e përparshme apo janë lëshuar disa gabime (një apo më shumë)?
44. Në tekstin themelorë të kësaj kaptine gjendet pohimi raporti i ndryshimeve të sasive të pjesëmarrësve të transformuar
është i barabartë me raportin e koeficienteve stekiometrik të atyre pjesëmarrësve në barazimin e
reaksionit ashtu siç
është shkruar ai. A është ky konstatim në pajtueshmëri ose në kundërshtim me faktin se sasitë e substancave dhe
koeficientët stekiometrik nuk maten në njësi të njëjta?
45. A vlenë ligji për konservimin e masave vetëm për masën e përmbajtjes të ndonjë konserve? Ose?
46. Ligji i përmendur në pyetjen e mëparshme a është ligj natyrorë i përgjithshëm? Sqaro!
47. Albert Ajnshtajni zakonisht lidhet me
teorinë e relativitetit. Çka kërkon atëherë Ajnshtajni në këtë kaptinë
ku nuk flitet
për asnjë relativitet?
48. Nëse në tasin e porcelanit djegim shiritin e magneziumit, masa pas djegies nuk do të jenë e njëjtë me masën para
djegies. Pse?
49. Në enën e zhytur të mbushur me oksigjen, me drejtimin e tufës së dritës së Diellit mund të ndizen dhe të
digjen disa
substanca. A ka dallim në këtë rast në masat para dhe pas djegies? Sqaro!
50. Nëse pjesë e pllakës së bakrit fuqishëm dhe gjatë ngrohet në ambient të hapur, masa i rritet. A do të thotë kjo se ligji i
Lavuazjeut nuk vlen për këtë rast? Arsyeto përgjigjen tënde.