Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
67
Përfitimi i hidroksideve dhe ndërtimi i hidroksideve të ngurta  
Siç përmendëm (shih. faq. 67), gjatë reaksioneve të oksideve bazike me ujë 
përfitohen hidrokside tretësirat ujore të të cilëve sillen si baza. 
Reaksion i tillë është  
CaO + H
2
O = Ca(OH)
2
 
i cili rëndomtë quhet shuarje e gëlqeres. Ky reaksion është i shoqëruar me 
lirim të nxehtësisë, thjeshtë është ekzotermik. Ndoshta ke pa “sënduk” ose 
pus në të cili shuhet gëlqerja e pashuar. Nëse me të vërtetë ke pa, e din se 
sa temperaturë e lartë është atje.  
Ekzistojnë edhe hidrokside që nuk përmbajnë katione metalike. I tillë është 
hidroksidi i amonit i cili përfitohet gjatë tretjes së amoniakut të gaztë në 
ujë: 
NH
3
(g) + H
2
O(l) = NH
4
OH(aq) 
Hidroksidet e ngurta të metaleve sipas rregullit formohen nga kationet e metalit dhe 
anioneve hidrokside. Kuptohet, numri dhe radhitja e joneve korrespondon me raportin 
e dhënë me formulën. Kjo vërehet, të themi nga modeli i strukturës së Mg(OH)
2
 të 
treguar në fig. 3.8. Përqendro vëmendjen në pjesën e djathtë të kësaj figure afër këndit 
të poshtëm.  
Tretësirat ujore të hidroksideve në të cilët është shtuar indikatori fenolftalein janë 
ngjyrosur në të kuqe të malinës (fig. 3.9). 
Mbaj në mend, 
 hidroksidet e metaleve përfitohen me reaksion ekzotermik midis oksidit përkatës dhe ujit;  
 hidroksidet metalike të ngurta përmbajnë jone OH
–
; 
 ekzistojnë hidrokside që nuk përmbajnë jone metalike (për shembull, NH
4
OH i cili ekziston vetëm në 
tretësirë ujore; 
 tretësirat ujore të hidroksideve të tretshme ngjyrosen në të kuqe të malinës kur në tretësirën e tyre 
shtohet indikatori fenolftalein. 
 
Fig. 3.8. Ndërtimi i Mg(OH)
2 
të ngurtë 
F
Fig.3.9. Fenolftaleina në 
tretësirë të hidroksidit  

---

 
68
 
 
3.3. ACIDET 
 
 
 
KLASIFIKIMI, PËFITIMI DHE NOMENKLATURA 
Acidet oksigjenike dhe jooksigjenike  
Acidet janë grupi i dytë për nga rëndësia të komponimeve inorganike
*
. Për acidet dhe për bazat më hollësisht do 
të flasim më vonë gjatë mësimit të tretësirave të elektroliteve (faq. 190 dhe pastaj). Për tani, do të përsërisim dhe 
do të sistematizojmë pjesë nga ajo që është mësuar në shkollën fillore.  
Acidet inorganike mund të klasifikohen në mënyra të ndryshme.  
Një nga mënyrat e mundshme për klasifikim është ai në të cilin grupimi kryhet sipas asaj se a përmbajnë acidet 
oksigjen (në këtë rast flasim për acide oksigjenike) ose në përbërjen e tyre nuk hynë oksigjeni (në këtë rast 
bëhet fjalë për acide jooksigjenike): 
 
 
Përfitimi dhe shembuj  
Acidet oksigjenike përfitohen me reaksionin e oksidit acidik me ujë. 
Midis shumë të tjerave, acide të këtilla janë:  
Acidet me të cilët zakonisht takohemi më shpesh janë tretësira ujore me përbërje të caktuar të acidit të dhënë, 
ndërsa disa acide nuk mund të përfitohen në gjendje të pastër
†
.  
A ke hasur në acide jooksigjenike. Shembujt për këtë lloj të acideve përfshijnë, të themi, 
– acidin klorhidrik, HCl,  
                                                           
*
 Ekzistojnë edhe acide organike. Me ato do të njihesh gjatë mësimit të kimisë organike. 
Përndryshe, thuhet acid dhe acidike.  
† I tillë është rasti me acidin karbonik H
2
CO
3
 për të cilin nuk është e sigurtë që ekziston. 
 
 
A
A
C
C
I
I
D
D
E
E
T
T
 
 
 
 
 
OKSIGJENIKE  
 
 
JOOKSIGJENIKE  
– acidi sulfurik, H
2
SO
4
,  
– acidi sulfuror, H
2
SO
3
, 
– acidi selenik, H
2
SeO
4
, 
– acidi selenor, H
2
SeO
3
, 
– acidi nitrik, HNO
3
, 
– acidi nitror, HNO
2
, 
– acidi fosforik, H
3
PO
4
 
– acidi fosforor, H
3
PO
3
 

---

 
69
– acidi fluorhidrik, HF,  
– acidi sulfurhidrik, H
2
S dhe tjera.  
Gjitha acidet jooksigjenike të lartpërmendura janë, në realitet, tretësira ujore të substancave të gazta formulat e të 
cilave i shënojmë në mënyrë të njëjtë sikur edhe ato të acideve. Ajo nuk është shumë praktike, por është e 
zakonshme që do të duhet të mësosh të përfundosh për çka është fjala nga tërësia e tekstit në të cilin gjendet 
formula. 
Që të bëhet dallimi, është e mundshme për klorhidrikun e gaztë të përdoret formula HCl(g), ndërsa tretësira ujore 
të shënohet me
* 
HCl(aq).  
Të përsërisim: 
Acidet oksigjenike formohen me tretjen e oksideve acidike në ujë, ndërsa acidet jooksigjenike me tretjen 
e gazrave përkatëse në ujë (klorhidrikut, sulfurhidrikut dhe ngjashëm).® 
Emërtimi i acideve  
Siç shihet nga shembujt e mëparshëm, emrat e acideve oksigjenike të dhëna më lartë formohen nga emrat e 
elementeve (sulfur, selen, azot, fosfor) prej oksidit të cilit përfitohet acidi përkatës. Në shembujt e dhënë, kjo 
bëhet në një nga dy mënyrat vijuese: 
 
  kuptohet së pari thuhet fjala acid, pastaj emrit të elementit prej oksidit të cilit është krijuar acidi shtohet 
prapashtesa -ik ose -or;  
 
Në realitet rregulli thotë:  
Nëse nga një element mund të fitohen dy acide, ai që përmban më pak atome të oksigjenit në njësinë e 
formulës (për numër të njëjtë të atomeve të elementit që formon acidin) në emrin e tij bartë 
prapashtesën -or (sulfuror, selenor, nitror etj.), ndërsa ai që përmban më shumë atome të oksigjenit, në 
emrin e tij shtohet prapashtesa -ik (sulfurik, selenik, nitrik dhe ngjashëm). 
Situata është më e ndërlikuar nëse ekzistojnë më shumë se dy acide të elementit të njëjtë. Kështu klori formon 
katër acide oksigjenike formulat dhe emrat e të cilëve janë:  
– HClO   acidi hipokloror  
– HClO
2
   acidi kloror  
– HClO
3
   acidi klorik 
 
– HClO
4
   acidi perklorik. 
Ekzistojnë edhe komplikime tjera në të cilat tani për tani ne nuk do të hymë.  
                                                           
*
 Shenja g për shënimin e substanës së gaztë është e kuptueshme vetë vetiu. Shenja për tretësirë ujore (aq), rrjedh nga fjala greke për ujin 
(aqua). Kllapat shkruhen në lartësi të njëjtë me formulën jo si indeksa), ndërsa shenjat lexohen i gaztë dhe tretësirë ujore, e jo ge ose a–kua! 
me kujdes shiko formulat e acideve në emrat e të cilave emri mbaron me prapashtesat "- ik " ose me "- or ".  
A mund të vëresh ndonjë rregull?  
Nëse nuk ke sukses në këtë, krahaso numrin e atomeve të oksigjenit që figurojnë në formulën e secilit nga çiftet e formulave (sulfurik dhe 
sulfuror, nitrik dhe nitror, selenik dhe selenor, fosforik dhe fosforor). A e vëren tani rregullën? 

---