Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
111
Në proceset redoks disa numra oksidues mund të ndërrohen  
Të shqyrtojmë edhe njëherë, por tani në dritën e asaj që e mësuam, disa nga proceset redoks të përmendura më 
lartë. Nëse përsëri fillojmë me procesin e djegies së magnezit në atmosferë të oksigjenit, mund të shkruajmë: 





002–2
 Mg  ½ O
2
 
 MgO 
 
 
 
 
 
    

  
Siç vërehet, magnezi
*
 e rrit vlerën e numrit të tij oksidues: ky prej 0 në 2. Kuptohet, kjo është pritur: magnezi 
jep elektrone (grimca të elektrizuara negativisht), duke formuar jone të elektrizuara pozitive. Nga ana tjetër, 
oksigjeni e zvogëlon vlerën e numrit oksidues (–2 është më e vogël se zero!).  
Ngjashëm është edhe në rastin e reaksioneve të hekurit me oksigjenin, përkatësisht me sulfurin: 
0  0   2–2
2Fe  O
2
  2FeO
 





00    2–2
Fe  S  FeS 
Lehtë është të shihet se edhe këtu atomet e hekurit (elementi që liron elektrone) e rrisin vlerën e numrit të tyre 
oksidues. Atomet, e elementeve që reduktohen, thjeshtë ato që pranojnë elektrone (të tilla janë oksigjeni në 
reaksionin e parë dhe reaksionet e mësipërme dhe i sulfurit në të dytin) e zvogëlojnë vlerën e numrit oksidues.  
Kështu është edhe në përgjithësi:  
 në reaksionin redoks vlera e numrit oksidues të atomeve të elementit që oksidohet rritet, ndërsa ajo e 
atomeve të elementeve që reduktohen zvogëlohet; 
 oksido–reduktues është çdo reaksion në të cilin vjen deri në ndryshimin e vlerës së numrave oksidues 
të disa nga atomet që hyjnë në përbërjen e pjesëmarrësve në reaksion (reaktante dhe produkte). 
Nëse gjitha llojet e atomeve që gjenden në përbërjen e një substance kanë vlerën më të madhe të mundshme të 
numrit oksidues, ajo substancë nuk mundet të oksidohet. Nëse, asnjë lloj i atomeve i substancës nuk mundet ta 
zvogëlojë vlerën e numrit të tij oksidues, substanca nuk mundet të reduktohet. Kuptohet, kështu do të jenë 
nëse gjitha llojet e atomeve e kanë vlerën më të vogël të mundshme të numrit oksidues.  
Numrat oksidues dhe emërtimi i oksideve, hidroksideve dhe kripërave  
Njohja e vlerës së numrave oksidues mundëson të formohen emrat e oksideve, hidroksideve dhe kripërave në 
mënyrë sistematike.  
Kështu, në vend se të quhet trioksidi i dyhekurit, komponimi mund të quhet 
edhe oksidi i hekurit (III), 
me atë që numri romak i vendosur në kllapa shënon vlerën e numrit oksidues. Për mënyrën e këtillë të formimit 
të emrave të komponimeve është bërë fjalë edhe gjatë mësimit të valencës së atomit të elementit përkatës, por 
domethënia e tashme është ajo e vërteta! 
Dy oksidet e bakrit,  
 
    1–2 

2–2
 Cu
2
O   
dhe CuO  
Quhen oksid bakri(I) dhe oksid bakri(II) (këto emra duhet të respektohen).  
                                                           
* Në këtë proces magnezi oksidohet
.  
   3   –2 
Fe
2
O
3

---

 
112
Kështu, gjatë mënyrës së fundit për formimin e emrave të oksideve,  
përskaj emrit të elementit për oksidin e të cilit bëhet fjalë, në kllapa, me numra romak, shënohet vlera e 
numrit oksidues të atij elementi, në fillim shkruhet fjala oksid. 
Parashenja  gjatë kësaj nuk shkruhet, por nënkuptohet, kllapa shkruhet e ngjitur menjëherë afër emrit të elementit 
(nuk lihet zbrazëtirë).  
Në mënyrë të ngjashme mund të formohen edhe emrat e hidroksideve dhe të kripërave. Kështu, kripërat  




  2–11–1
HgCl
2  
dhe 
  Hg
2
Cl
2
  
Quhen klorur zhive(II) dhe klorur zhive(I) përkatësisht.  
Kështu është edhe përskaj asaj që në oksidin e zhivës(I) nga dy atome zhivë janë të lidhur njëri me tjetrin dhe, 
secili prej tyre, me nga një atom të klorit (fig. 4.24). Kështu, në këtë komponim zhiva është dyvalente, por numri 
i saj oksidues është i barabartë me 1. Emri i përdorur, sipas asaj, është sipas rregullave vetëm nëse numri romak 
e shënon vlerën e numrit oksidues, e jo të valencës! Në komponimin me formulë HgCl
2
 zhiva është edhe 
dyvalente dhe ka numër oksidues +2. Sipas asaj, emri i komponimit të dytë do të jenë klorur zhive (II).
 
Ekzistojnë edhe shembuj tjerë të këtillë. Kështu, në peroksid hidrogjeni atomet e oksigjenit janë dyvalente (shih 
fig. 3.1), por numri oksidues është –1. 
Në lidhje me numrat oksidues, nuk ka kurrfarë problemi që komponimi




                    2
CuSO
4 

 
5H
2
O  
Quhet pentahidrat sulfat bakri(II).  
D.m.th., gjatë formimit të emrave të kripërave të metaleve, 
përskaj emrit të elementit për kripën e të cilit bëhet fjalë, me numra romak të shkruar, në kllapa 
shënohet vlera e numrit oksidues për metalin. 
Kur elementi ka vetëm një vlerë të mundshme për numrin oksidues (për shembull, te metalet alkaline dhe 
alkalinotokësore), ai nuk shkruhet. Kështu, rregullisht flasim për korur natriumi, e jo për klorur natriumi (I). Nuk 
përdoren as emrat nitrat kaliumi(I), oksid kalciumi(II), sulfat bariumi(II) dhe ngjashëm.  
   
 
 
 
 
a 
 
 
 
    b 
fig. 4.24. Pjesë nga struktura e Hg
2
Cl
2
 (a) dhe e HgCl
2
 (b) 
 

---