Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
128
Me hollimin e pjesërishëm të oleumit, përfitohet acidi sulfurik i përqendruar në të cilin përpjesa e masës e 
H
2
SO
4
 është rreth 0,98.  
Acidi sulfurik gjen përdorim të gjerë në industri (për përfitimin e acideve tjera, në prodhimin e plehrave 
artificiale dhe për qëllime tjera) si edhe në praktikën laboratorike. Në akumulatorët e plumbit si elektrolit 
shfrytëzohet tretësira e acidit sulfurik. 
Thënë shkurt: 
 acidi sulfurik përfitohet nga dioksidi i sulfurit i cili së pari oksidohet katalitikisht deri në trioksid 
sulfuri, pastaj ky tretet në ujë ose, më mirë, në acid sulfurik (në rastin e fundit përfitohet oleumi); 
 në të ashtuquajturin proces kontaktues, si katalizatorë shfrytëzohet pentaoksid i vanadit; 
 acidi sulfurik gjen pëdorim në prodhimin e plehrave artificiale, numrit të madh të kemikateve tjera 
dhe në praktikën laboratorike, ndërsa tretësirat e acidit sulfurik shfrytëzohen në akumulatorët e 
plumbit. 
Acidi nitrik – përfitimi  
Acidi nitrik bënë pjesë në grupin e acideve inorganike më të rëndësishme sepse paraqet bazë për prodhimin e të 
plehrave artificiale, eksplozivëve, masave plastike dhe vargut të tërë të prodhimeve të rëndësishme dhe për këtë 
arsye ka qenë një sfidë e madhe zbulimi i mënyrave praktike dhe të lira për përfitimin e tij. Përndryshe, edhe 
alkimistët kanë ditur mënyra për përfitimin e acidit nitrik.  
Kohë të gjatë acidi nitrik është përgatitur me ngrohjen e nitratit të kaliumit me acid sulfurik të përqendruar:  
KNO
3
(s) + H
2
SO
4
(l) = KHSO
4
(s) + HNO
3
(g) 
Kjo metodë i përshkruhet kimistit gjerman dhe jatrokimistit të shekullit shtatëmbëdhjetë Glauber
*
): 
Metoda kryesore për përfitimin e acidit nitrik që tani përdoret është procesi i 
propozuar nga kimisti i famshëm gjerman Ostvald
†
 në vit. 1901 (fig. 4.42 a). 
Në esencë, ai është oksidim i amoniakut me ajër ose me oksigjen në prani të 
katalizatorit prej platine dhe rodiumi (fig. 4.42 b):  
4NH
3
(g) + 5O
2
(g) = 4NO(g) + 6H
2
O(g) 
Temperatura në të cilën punohet duhet të jenë më e larta se 750 ºC  (vetë 
numri nuk ka nevojë të mbahet në mend!).  
Reaksioni është ekzotermik, ashtu që monoksidi i azotit i fituar është ngrohur 
në temperaturë të lartë dhe duhet të ftohet. Kuptohet, monoksidi i azotit është 
vetëm ndërmjetprodukti i parë gjatë përfitimit të acidit nitrik, por mu reaksioni 
i latëshënuar është me rëndësi. 
Monoksidi i azotit i përfituar oksidohet deri në dioksid azoti (për këtë nuk 
nevojitet katalizatori): 
                                                           
*
 
Johan Rudolf Glauber …Glauber† (1604–1668).  
Glauber ka zbuluar sulfatin e natriumit dekahidratin e të cilit, Na
2
SO
4
·10H
2
O e ka quajtur kripë të çuditshme (sal mirabile). Prej këtij emri 
është nxjerrë emri i mineralit mirabilit për dekahidratin e sulfatit të natriumit. Emri trivial, i kësaj substance është kripa e Glauberit. Për nder 
të Glauber-it, minerali me përbërje Na
2
Ca(SO
4
)
2
 quhet glauberit. 
† Vilhelm Ostvald …Ostwald† (1853–1932), fitues i çmimit të Nobel-it për kimi në vit. 1909.  
 
 
    
Fig. 4.42. Vilhelm Ostvald (a) dhe 
fotografia e zmadhuar e katalizatorit prej 
platinit dhe rodiumit (b)) 

---

 
129
NO(g) + ½O
2
(g) = NO
2
(g) 
Dioksidi i azotit i formuar tretet në ujë me çka formohet përzierja e acidit nitrik dhe monoksidit të azotit (ai 
kthehet në proces):  
3NO
2
(g) + H
2
O(l) = 2HNO
3
(aq) + NO(g) 
Në këtë mënyrë përfitohen tretësira relativisht të holluara të acidit nitrik në të cilat përpjesa e masës e 
HNO
3
 
është rreth 50–70 %.  
Përqendrimi i mëtutjeshëm kryhet me distilim në prani të acidit sulfurik të përqendruar i cili shërben si mjet 
dehidratues.  
Dhe, kështu,  
 acidi nitrik përfitohet me oksidim katalitik të amoniakut prej të cilit së pari përfitohet monoksidi i 
azotit i cili oksidohet deri në dioksid azoti, ndërsa ky tretet në ujë; 
 për përfitimin e acidit nitrik të përqendruar, acidi i holluar distilohet me acid sulfurik të përqendruar. 
Acidi nitrik – vetitë dhe përdorimi  
Acidi nitrik i pastër është lëng pa ngjyrë (fig. 4.43) me temperaturë të vlimit
*
 prej 83 
C 
dhe temperaturë të ngrirjes prej –42 C.  Në tretësirat ujore të përqendruara, acidi nitrik 
shpërbëhet: 
2HNO
3
(aq) = NO
2
(g) + O
2
(g) + H
2
O(l) 
Dioksidi i azotit tretet në acid nitrik, duke ngjyrosur atë në të verdhë ose të kaftë. 
Acidi nitrik është acid i fortë (një nga acidet më të forta), ashtu që në tretësirë ujore është 
praktikisht i disocijuar krejtësisht: 
HNO
3
(aq) + H
2
O(l) ª H
3
O
+
(aq) + NO
3
–
(aq) 
Acidi nitrik i përqendruar (w  0,7) është mjet i fortë oksidues me çka vetë reduktohet deri 
në dioksid azoti.  
Gjatë veprimit të acidit nitrik të përqendruar në argjend si produkt formohet NO:  
3Ag(s)  4HNO
3
(aq)  3AgNO
3
(aq)  NO(g)  2H
2
O(l) 
Edhe acidi nitrik i holluar është mjet oksidues. Siç shihet në fig. 4.44, acidi nitrik i 
përqendruar e oksidon edhe bakrin: 
3Cu(s) + 8HNO
3
(aq) = 3Cu(NO
3
)
2
 + 2NO(g) + 4H
2
O(l) 
Mjet oksidues shumë i fuqishëm është përzierja e acidit nitrik të përqendruar dhe 
acidit klorhidrik të përqendruar në të cilën raporti vëllimorë i dy acideve është 
 1 : 3. Përzierja e tillë quhet uji mbretërorë për shkak se mund ta tretë edhe arin  
“mbretin” e gjitha metaleve: 
Au
 + 
HNO
3
 + 
3HCl
 = 
AuCl
3
 + 
NO
 + 
2H
2
O 
                                                           
* Si edhe çdoherë, numrat nuk duhet tëmbahen në mend! 
 
Fig. 4.43. Acidi 
nitrik i pastër është 
lëng pa ngjyrë 
 
Fig 4.44. Oksidimi i bakrit me 
acid nitrik të holluar  

---