Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, №4, 2017
455 ни. Человек и общество-ето основной конфликт в его романах который определяет судьбу персонажей, которые он создал. Романы один из са- мых мощных представителей современного турецкой литературы Р.Н.Гюнтекина и в наше время любима и почитаема.
Gunel Zeynalli The new breath of the Turkish novel Reshat Nuri Guntekin Summary
One of the founders of the Turkish national literature of the republican period, Reshat Nuri Gyuntekin wrote a number of novels and left an indelib- le mark on Turkish literature. He is the author of 19 novels. One of the long- lived and prolific author of Turkish literature Reshat Nuri Gyuntekin wrote his first novels during the First World War. His works played an invaluable role in the development of lyrical and psychological style in Turkish literature. In such novels as “The Hidden Hand”, “The Bird Song”, “The Stamp”, “ From the Lips in the Heart”, “The Evening Sun”, “The Woman's Enemy”, “Green Night”, “Sympathy”, “Leaf Fall”, "Heaven", "Old Disease", "Fire of the Night", "Windmill", "Topol winds", "Last refuge", "Blood revenge" he created a panorama of Turkish social and political life. Man and society is the main conflict in his novels that determines the fate of the characters he created. Novels are one of the most powerful representatives of modern Turkish literature R.N. Guntekina and in our time is loved and honored.
filologiya elmləri doktoru, professor Filologiya məsələləri, №4, 2017
456 BAHAR ƏLİYEVA ADPU-nun nəznində Azərbaycan Dövlət Pedaqoji kolleci baharaliyeva2017@gmail.com
S.S.AXUNDOVUN “QORXULU NAĞILLAR” HEKAYƏLƏR SİLSİLƏSİNİN İDEYA-BƏDİİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Açar sözlər: hekayə, ədəbiyyat, obraz, yazıçı, əsər, qəhrəman, ideya, bədii, mövzu Ключевые слова: рассказ, литература, образ, писатель, произведение, герой, идея, художественный, тема Keywords: Story, literature, image, writer, work, hero, idea, artistic, theme
XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında görkəmli dramaturq, hekayə ustası, xalq müəllimi, maarif və mədəniyyət xadimi kimi özünəməxsus mövqeyi olan Süleyman Sani Axundovun yaradıcılığının mühüm bir qolunu uşaq əsərləri tutur. Uşaq ədəbiyyatımızın təşəkkülü və inkişafında böyük xidmətləri olan ədibin dövrün tələblərinə cavab verən yeni məzmunlu uşaq əsərlərində ilk növbədə humanist yanaşma, sağlam məfkurə, bədii sənətkarlıq diqqəti cəlb edir. Ədibin uşaq ədəbiyyatına gəlişi təsadüfi deyildi. 1906-cı ildə xalq mənafeyini, vətəndaşlıq borcunu, ictimai idealları hər şeydən uca tutan S.S.Axundov «Münsiflər məzhəkhalı» adlı məqaləsində böyük narahatlıq və təəssüf hissi ilə yazırdı ki, uşaqlarımızı oxutmağa kitablarımız yoxdur. Bakı rus və müsəlman məktəblərinin müəllimləri axırıncı ictimailərində məktəb- lərimiz üçün təşkil etdikləri təzə proqramı müzakirə edən vaxt belə qərar qoydular ki, bu proqram üzrə təzə kitab hazırlasınlar. İndi onlar hazır olub meydana çıxanda hansı pul ilə çap olunacaqdır? Müəlliflərin, müəllimlərin pulu ilə? Böylə biliriz ki, heç birinin qüvvəsi çatmasın. Pəs nə etmək? Yenə də mi qışqırmalı ki, ay aman, kitablarımız yoxdur? Qışqırmaqdan bir şey çıxmaz. Lazımdır ki, bu barədə bir çarə tapmaq…»[4 ] Məktəblərdə təlim-tərbiyə işinə mane olan bu problemi qismən də olsa, aradan qaldırmaq üçün uşaq əsərləri yazan S.S.Axundovun uşaq mütaliəsinə daxil olan əsərlərini iki qismə bölmək olar: Yaşlılar üçün yazılmış, lakin gənc nəslin tərlim-tətbiyəsi baxımından əhəmiyyətli olan uşaq mütaliəsi nümunəдəri və bilavasitə uşaqlara ünvanlanmış bədii əsərlər. O, 1911-ci ildə Bakıda nəşrə başlayan «Məktəb» məcmuəsində «Qorxulu nağıllar» (1912-1914) sərlövhəsi altında uşaq taleyinə, uşaq psixologiyasına dərin bələdliklə yazılmış «Əhməd və Məleykə», «Abbas və Zeynəb», «Nurəddin», «Qaraca qız», «Əşrəf» hekayələrini çap etdirmişdir. Filologiya məsələləri, №4, 2017
457 Azərbaycan uşaq ədəbiyyatına forma, məzmun və üslub etibarılə yenilik gətirən, yazıçının yaradıcılığında önəmli yer tutan «Qorxulu nağıllar» hekayələr silsiləsində müəllifin ağır keçən uşaqlıq illərinin, eləcə də müəllimlik fəaliyyətinin təsiri aydın duyulmaqdadır. S.Vurğun “Balalarımız üçün gözəl əsərlər yaradaq” adlı məqaləsində uşaq ədəbiyyatına ciddi münasibətin, uşaq psixologiyasını nəzərə almağın zəruriliyinə cəlb edərək yazırdı: «Uşaq insandır! Onun sadə görünən oynaq, daim xoşbəxt və azad təbiətində böyük insanların bütün xassələri mövcuddur. Düşünmək, duymaq, sevmək, küsüb-incimək, ağlamaq, gülmək, qəzəb- lənmək, xatırlamaq, xəyala dalmaq, ümid və arzulara bağlanmaq, yaxşılıq, hörmət, bütün insan xassələri uşaqlıq aləmində mövcuddur. Demək istəyirəm ki, biz uşaqla danışdığımız zaman – insanla danışdığımızı, uşaq üçün yazdığımız zaman – insan üçün yazdığımızı unutmamalıyıq».( 8, s.36) Silsiləyə daxil olan hekayələrin nağıllar kimi təqdimi rəmzi məna daşıyır. Hadisələr öz övladlarını başına toplayıb ibrətamiz həyat hadisə- lərindən söz açan atanın dili ilə nağıl edilir. Hekayələrin dili, üslubu xalq nağıllarına xas olan bədiiliyi, ifadəliliyi, canlı xalq dilinə yaxınlığı ilə seçilir. Təsadüfi deyil ki, Hacı Səməd silsiləyə daxil olan ilk əsəri – “Əhməd və Məleykə” hekayəsini nağıllar üçün səciyyəvi olan “biri vardı, biri yoxdu” sözləri ilə başlayır: “Qızım, biri vardı, biri yoxdu, şimal-şərqdə, meşə içində, çay kənarında Tatarcıq adında bir kənd vardı. Bu kəndin əhli əkinçilik və çarvadarlıqla güzəran edərdi. Qızım, həmin nağıl olunan kənddə Nurəddin adında bir kişi vardı. Bu Nurəddinin on yaşında Əhməd adlı bir oğlu, altı yaşında Məleykə adlı bir qızı və Xədicə adında bir arvadı vardı.” Eyni zamanda bütün hekayələrdə nağıla xas olan mühüm cəhət – həyatda xeyirlə şərin mübarizəsi motivləri əsas yer tutur. Nağılların uşaq qəhrəmanları kimi bu əsərlərdəki uşaqlar da həyatda çətinliklərlə, şəri təmsil edən qüvvələrlə qarşılaşır, çətin sınaqlara məruz qalırlar. Hekayələr silsiləsindəki “qorxu” sözü ədalətsizlik mühitinin uşaq həyatına gətirdiyi təhlükələrə işarə idi. Hekayələrin qəhrəmanları qorxulu insanlar və hadisələrlə qarşılaşır, lakin qaranlıq mühitin təsiri onların saf hiss və duyğularını, insana inamını sarsıtmır. Əlbəttə, müəllifin niyyəti kiçik oxucuda həyatın sərt üzü qarşısında qorxu hissi yaratmaq yox, humanist hislər aşılamaq, şərə, ədalətsizliyə nifrət oyatmaq olmuşdur. B.Həsənlinin fikrincə, yazıçının qorxulu nağıllar adlandırdığı bu hekayələrdə başlıca niyyət oxucularda həyatın ağrı-acıları, işıqlı və qaranlıq cəhətləri barədə düzgün təsəvvür yaratmaqdır. “«Qorxulu nağıllar» uşaqlara belə bir həqiqəti başa salır ki, həyatda xeyirxah, alicənab, mərd insanlar olduğu kimi, ədalətsiz, şər xislətli, vicdansız insanlar da vardır. Həyat həqiqətlərinin uşaq psixologiyasına, qavramasına uyğun bir tərzdə bədii əksi oxucunun hiss və duyğularına təsir edir, onu düşündürür, düzgün mənəvi
Yüklə 1,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|