Microsoft Word 06 Env Description Final az

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/43
Cədvəl 6.17 PM
10
 konsentrasiyaları, 2009 və 2010 (µq/m
3
) 
 
Ay 
PM
10
Sıxlıq (µq/m
3
)
2009
2010 
Fevral 102  - 
Mart 52 - 
Aprel 26  - 
May 115 51 
İyun - 56 
İyul - 
33 
Avqust -  125 
Sentyabr - 
146 
Oktyabr -  118 
Noyabr -  160 
Dekabr -  180 
Orta göstərici 
74 109 
Məqbul hədd 
40
q/m
3 
 (illik orta)
1
, 50 
q/m
3 
 (24 saatlıq standart)
2
 
Qeydlər:  
1. Aİ-nin illik orta standartı.  
2. ÜST, BMK və AB 24 saatlıq standartı 
 
Orta aylıq PM
10
 konsentrasiyası 2009-cu ilin aprel ayında 26µq/m
3
 ilə 2010-cu ilin dekabr 
ayında 180µq/m
3
 arasında dəyişdi ki, bu, aylar arasında nəzərəçarpacaq fərqin olduğunu 
göstərir. 2009-cu ilin dörd monitorinq ayı müddəti üzrə orta PM
10
 konsentrasiyası 74µq/m
3
 və 
2010-da 109µq/m
3
 olmuşdur. Bu, Avropa İttifaqının illik orta standartından artıqdır. Buna 
əlavə olaraq, PM
10
 nəticələri 2009-cu ilin mart və aprel, 2010-cu ilin iyul ayı istisna olmaqla, 
bütün aylarda ÜST, BMK və Aİ-nin 24 saatlıq 50µq/m
3
 standart göstəricisindən yüksək olub. 
Yarımquraq və quraq mühitlərdə orta quru, küləkli şəraitlər üçün adi hal olan tozlu atmosferlə 
bağlı olaraq, insan fəaliyyətinin olub-olmamasından asılı olmayaraq PM
10 
konsentrasiyası tez-
tez hava keyfiyyətinin beynəlxalq standartlarını keçir. 
 
2009 və 2010-cu illərdə qeydə alınmış PM
10
  nəticələri ilə bağlı  təmayül aydın deyil, buna 
baxmayaraq, küləkli  şəraitin güclü olduğu qış aylarında yüksək konsentrasiyalar qeydə 
alınmışdır.  
 
Cədvəl 6.18, iki həftəlik intervalla 12 mart və 4 sentyabr 2012-ci ildə  ŞD layihəsi üzrə ilkin 
infrastruktur işləri zamanı üç müºahidə məntəqəsindən əldə olunmuş PM
10
 göstəricilərini əks 
etdirir. 
 
Table 6.18 24-saatlıq orta qravimetrik PM
10
 konsentrasiyaları  (
q/m
3
), 12 mart – 4 
sentyabr 2012 
 
Yer 
Monitorinq Müddəti 1 
(13- 20 Mart) 
Monitorinq Müddəti 
2 (24 - 31 İyul) 
Orta göstərici 
Fon 14.48 
47.62 
31.05 
Terminal 16.87 
80.89 
48.88 
Reseptor 29.56 
46.00 
37.78 
 
Orta hesabla, terminalın və reseptorun yerləşdiyi yerdə PM
10
 konsentrasiyaları  əlaqədar 
yerlərdəki konsentrasiyalardan yüksək olmuşdur. PM
10
 hava keyfiyyəti standartları    reseptor 
və əlaqədar yerlərdə uyğun olduğu halda, terminalın yerləşdiyi yerlərdə artmışdır, xüsusən də  
Monitorinq Dövrü 2-də. Bunun bu ərazidəki yüksək sürətli küləklə və uçucu PM
10
 ilə gətirildiyi 
hesab edilir ki, bu da davam edən ŞD2 Eİİ  ilə əlaqədar olaraq yayılmışdır.  
 
6.4.6.5 Toz 
 
Tozun monitorinqi ilkin olaraq 2011-ci ildə tamamlandır və 2012-ci ildə isə SD2 layihəsinə aid 
ilkin infrastruktur işləri zamanı davam etdirilmişdir. 2011-ci ildə aparılmış fon tədqiqatları 
göstərdi ki, terminalın yaxınlığında toz, əsasən, üstünlük təşkil edən küləyin təsiri altında 
şimaldan cənuba doğru hərəkət edir və tozun səviyyəsi monitorinqin aparıldığı sahələrdə, 
terminalın  şimalında  cənubunda olduğundan daha yüksəkdir. Deməli, toz terminalın 
şimalında açıq sahələrdə yaranır. Tozun istiqaməti ilə  səviyyəsi arasında yüksək fərqliliklər 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/44
DM9 sahəsində qeydə alınıb və karxananın nəqliyyat vasitələrinin istifadə etdiyi və yararsız 
vəziyyətdə olan yol ilə  əlaqəlidir. DM1 və DM2 sahələrində  də yüksək toz səviyyəsi qeydə 
alınıb və bunlar da yerli yollara yaxındırlar. Sahə müşahidələrinə əsasən, DM1, DM2 və DM9 
sahələrində tozun səviyyəsi küləyin deyil, nəqliyyatın hərəkəti ilə əlaqədar yaranır. 
 
Toz çöküntülərinin monitorinq aparılmış sahədə götürülmüş torpağın üst qatı nümunələri ilə 
birlikdə təhlilləri göstərir ki, torpağın üst qatının mineral və metal konsentrasiyası çox oxşardır 
və yerli torpağın tərkibinə uyğundur. DM9 yol sahəsində yüksək kalsium səviyyəsi qeydə 
alınıb ki, bu da yolun köhnəlməsi və karxananın nəqliyyat vasitələrindən sıçrayan 
materialların nəticələri olması ilə izah edilir. Tozun tərkibində müəyyən edilmiş metallardan 
heç biri qeydə alınmış konsentrasiyalarda insan səhhətinə təhlükə doğurmur. 
 
Şəkil 6.16-da 2012-ci il üçün fon, terminal (SD2 genişlənmə ərazisi kimi göstərilir) və reseptor 
nümunə sahələrində təxmini orta istiqamətli SMƏ (% SMƏ toz çöküntü dərəcəsinin ölçülməsi 
üçün istifadə edilir) göstərilir. 
 
Şəkil 6.16 12 mart 2012 - 12 yanvar 2013-cü il üçün terminal, fon və reseptor 
ərazilərində qeydə alınmış tozun təxmini orta istiqamətli SMƏ  
 
 
 
Ümumən, ölçülmüş orta toz tərkibində  vəziyyət on aylıq monitorinq müddəti üzrə nümunə 
götürülmə ərazilərinin bütün üç qrupuna oxşardır (SMƏ % kimi qeyd edilir)  
 
Ümumilikdə, reseptor və terminal ərazilərində yüksək çöküntü sürəti qeydə alınıb ki, bu da fon 
sahəsində olduğundan təxminən 5-15% yüksəkdir. 
 
Tozun çöküntü sürəti fon sahələrində ölçülmüş terminal və reseptor sahələrindəki sürətindən 
qeydə alınmış konsentrasiyasının çıxılması ilə hesablanır. Bu, fon sahənin arxadan əsən 
külək mənbəyindən yaranması güman olunan tozu müəyyən edir. Terminaldan əldə edilən 
nəticələr (Şəkil 6.16-da SD2 genişlənmə  ərazisi) göstərir ki, həmin o mənbələrlə  əlaqəli 

---