Microsoft Word 06 Env Description Final az

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/34
 
6.4.5.4 Quşlar 
 
Terminalın yaxınlığında 2001-ci ildən bəri yuvalayan quşların tədqiqatı aparılmış  və  ən son 
tədqiqatlar 2008, 2009 və 2010-cu illərdə başa çatdırılmışdır. Nümunə götürülmüş 
ərazilərdəki son tədqiqatları zamanı  tərpənməz reperli hesabat strukturundan və nöqtəli 
nümunə üsulundan istifadə edilmişdir və həmin yerlər Şəkil 6.10-da göstərilmişdir. 
 
Şəkil 6.10 Terminal ətrafında quşlarla bağlı müşahidə aparılmış yerlər  
 
 
2008 - 2011-ci illərdə aparılmış tədqiqatlarda 139 quş növü aşkar edilmişdir ki, onlardan 25-i 
(18%-i) köçəri olmayan (yəni il boyu Səngəçal  ərazisində qalan) quşlardır. Qalan 114 növ 
köçəri quşlar idi. Köçəri quşların çoxsaylı olması və yerli quşların məhdud sayda olması 2005-
ci ildən bəri hazırlanmış əvvəlki tədqiqat nəticələrində qeyd edilmişdir. 
 
Tədqiqat zamanı  ən çox rast gəlinən növlərə (25-dən artıq qeydiyyat məntəqəsində qeyd 
edilmiş) Apus apus (qara uzunqanad), Coturnix coturnix (adi bildirçin), Delchion urbica (şəhər 
qaranquşu), Hirundo rustica (kənd qaranquşu) və Oeanthe isabellina (Oynaq çaxraxçıl) 
daxildir. Bunların hamısı adi yuvalayan quşlardır. Onların hamısı IUCN meyarlarına  əsasən 
qiymətləndirilmişdir və Az Narahatlıq doğuran kimi təsnif olunmuşdur və Azərbaycanın 
“Qırmızı kitab”ına və ya IUCN siyahısına daxil edilməmişdir.  
 
2008 və 2009-cu illər tədqiqatlarında terminalın yaxınlığında aşkar edilmiş quş növlərindən 
23-ü qışlayan (rezident) quşlardır. 2010 və 2011-ci ildə aparılmış  tədqiqatlar zamanı oxşar 
sayda nümunələr aşkar edildi: müvafiq olaraq 86 və 88. Bunların 27%-i isə qışlayan (rezident) 
quşlar kimi qeydə alınıb. 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/35
2010-cu ildə bataqlıqlda aparılan tədqiqatlar zamanı quş növləri də qeydə alınmışdır, onlara 
aşağıdakılar daxildir: 
 
 
Kənd qaranquşu (Hirundo rustica); 
 
Dəniz yağışcüllütü (Charadrius alexandrines); 
 Gümüşü qağayı (Larus argentatus); 
 Qamışquşu (Acrocephalus palustris); 
 Avropa 
sığırçını (Sturnus vulqaris); 
 Adi 
sağsağan (Pica pica); 
 Milçəktutan sərçə (Oenante oenante); və 
 
Qızılı arıqapan (Merops apiaster). 
 
Bu növlərin hamısı IUCN meyarlarına  əsasən qiymətləndirilmişdir və Az Narahatlıq doğuran 
növ kimi təsnif olunmuºdur. 
 
2008 və 2010-cu illərdə quşların tədqiqi zamanı terminalın yaxınlığında qorunma 
əhəmiyyətinə malik aşağıdakı növlər qeydə alınmışdır: 
 
Cədvəl 6.15 2008 və 2011-ci illərdə terminalın yaxınlığında qorunma əhəmiyyətinə malik 
quş növləri 
 
Elmi adı 
Ümumi adı 
Qoruma statusu 
2010-cu ildə quşların tədqiqi:
2008
2009 
2010 
2011
Ağqaş qaz 
Ağqaş qaz 
IUCN Həssas növlər        
Çığırğan qartalça 
Çığırğan qartalça 
IUCN Həssas növlər        
Çöl belibağlısı 
Çöl belibağlısı 
IUCN Nəsli kəsilmək 
təhlükəsinə yaxın 
 

 

 

 
Coracius garrulous 
Adi göycəqarğa 
IUCN Nəsli kəsilmək 
təhlükəsinə yaxın 

 
 

 
 
Cygnus olor 
Fısıldayan qu quşu 
Azərbaycanın 
Qırmızı kitabı 

 

 
 
 
Falco cherrug 
Ütəlgi 
IUCN Nəsli kəsilmək 
təhlükəsi altında olan 

 
 
 
 
Falco naumanni 
Kərkincək qızılquş 
IUCN Nəsli kəsilmək 
təhlükəsinə yaxın 
 
 

 

 
Neophron 
percenopterus 
Leşyeyən qartal 
IUCN Nəsli kəsilmək 
təhlükəsi altında olan 

 
 
 
 
Pterocles orientalis 
Qaraqarın bağrıqara 
Azərbaycanın 
“Qırmızı kitab”ı 
 
 

 

 
 
Həssaslıq 
 
Cədvəl 6.16-də quş növlərinin həssaslığı, o cümlədən mühafizə status və mövsümi 
həssaslıqların icmalı təqdim olunur. 
 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/36
 
Cədvəl 6.16 Quş Növlərinin Həssaslıq Səviyyəsinin İcmalı 
 
Növlər 
Statusu 
Rezide
nt  
Çox
al
an
 
Q
ış
layan 
Köç e
d
ən 
Acrocephalus palustris (Qamışquşu) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Anser erythropus (Ağqaş qaz) 
IUCN H 
 
 
 

 
Alectoris chukar (Kəklik) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Apus apus (Qara uzunqanad) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Aquila clanga (Çığırğan qartalca) 
IUCN H 
 
 
 

 
Calandrella cinerea (Torağay) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Calandrella rufescens (Boz torağay) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Charadrius alexandrinus
 
(Dəniz yağışcüllütü) 
IUCN AN 

 
 
 
 
Circus macrourus (Çöl belibağlısı) 
IUCN NKTY / 
AzQK 
 
 
 

 
Coracias garrulus (Adi Göycəqarğa) IUCN 
NKTY 
 
 
 

 
Coturnix coturnix
 
(adi bildirçin) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Cygnus olor (Fısıldayan qu quşu) AzQK 
 
 
 

 
Delichon urbica
 (
şəhər qaranquşu) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Falco cherrug (Ütəlgi) 
IUCN TA 
AzQK 
 
 
 

 
Falco vespertinus (Kərkincək qızılquş) UCN 
NKTY 
 
 
 

 
Galerida cristata (Kəkilli torağay) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Hirundo rustica (kənd qaranquşu) IUCN 
AN 
 

 
 
 
Larus argentatus
 
(Gümüşü qağayı) 
IUCN AN 
 
 
 

 
Merops apiaster (Qızılı arıqapan) 
IUCN AN 
 

 
 

 
Melanocorypha calandra (Çöl torağayı) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Neophron percnopterus (Leşyeyən qartal) 
IUCN TA 
 
 
 

 
Oenanthe isabellina (Oynaq çaxraqçıl) 
IUCN AN 
 

 
 
 
Oenanthe oenanthe
 
(Milçəktutan sərçə) 
IUCN AN 
 
 
 

 
Pterocles orientalis (Qaraqarın bağrıqara) AzQK 

 
 
 
 
Sturnus vulqaris (Adi sağsağan) 
IUCN AN 

 
 
 
 
Pica pica (Adi sağsağan) 
IUCN AN 

 
 
 
 
Qeydlər: 
IUCN-nun kateqoriyaları: 
AN – Az narahatlıq – 
– IUCN meyarlarına  əsasən qiymətləndirilmiş  və Çox təhlükə qarşısında olan, təhlükədə olan və ya 
həssas kateqoriyalar üzrə meyarlara cavab verməyən növlər. Növlər Mühafizə olunmaya asılı  və ya nəsli kəsilmək 
təhlükəsinə yaxın kimi qiymətləndirilmir.
 
NKTY – Nəsli kəsilmək təhlükəsinə yaxın – 
IUCN meyarlarına əsasən qiymətləndirilmiş və çox təhlükədə, təhlükədə olan və 
ya həssas kateqoriyalar kimi meyarlar üzrə qiymətləndirilməyən növlər. Növlər Mühafizədən asılı növ üzrə qiymətləndirilmir, 
lakin həssas növ kimi qiymətləndirilməyə yaxındır
. 
H - Həssas – Növlər çox təhlükədə və ya təhlükədə olmadıqda, lakin yaxın gələcəkdə vəhşi təbiətdə yox olma təhlükəsi olduqda 
həssasdır. 
TO- Təhlükədə olan - Növlər çox təhlükədə olmadıqda, lakin yaxın gələcəkdə vəhşi təbiətdə yox olma üçün çox yüksək təhlükə ilə 
üzləşən növlər. 
 
AzQK – Azərbaycanın Qırmızı Kitabı
 
 
Quşlar yuva salma fəslində narahatlıq yaradan şərtlərə qarşı  həssas olurlar (adətən martın 
ortalarından - avqustun sonuna kimi).  2008-ci ildən bəri aşkar edilmiş nümunələrdən 5-i
9
 
yerdə yuvalayır və onlar Səngəçal terminalı yaxınlığında yarımsəhra sahədə  və SD2 
layihəsinə aid genişlənmə  ərazisində  aşkar edilib. 2010-2011-ci illərdə toplanmış sahə 
məlumatları quşların yuva qoyub-qoymamasını göstərdiyi halda, yuvanın yeri deyil, quşun 
yerləşdiyi ərazi müəyyən edilir. Lakin quşlar hər il eyni yerdə yuva qoymur. Bu səbəbdən də 
terminalın  ətrafında rast gəlinən yuvalayan quşların sayını vermək mümkün deyil, çünki bu 
rəqəmlər ildən ilə  dəyişir Bu günə kimi tamamlanmış  tədqiqatlar çərçivəsində Terminal 
ətrafındakı  təbii yaşayış  məskənində yuvalayan quşların dəqiq sayını göstərmək üçün dair 
heç bir dəlil yoxdur.  
 
                                                      
9
  Bunlara asiya kəkliyi (Alectoris chukar), qırmızı-başlı torağay (Calandrella cinerea), qısa barmaqlı torağay 
(Calandrella rufescens), Kalandra torağayı (Melanocorypha calandra) və meşə toraqayı (Galerida cristata) aiddir.
 

---