Microsoft Word 06 Env Description Final az

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/51
altında olan quş növüdür, onlar, həmçinin, IUCN-nin Nəsli Tükənməkdə Olan Növlərə dair 
Qırmızı Siyahısında da qeydə alınıbdır (Cədvəl 6.21-ə istinad edin)
22
. 
 
Cədvəl 6.21 2002 – 2006-cı illərdəki tədqiqatlarda qeydə alınmış qışlayan mühüm quşlar 
 
Quş növləri 
Pirallahı 
sahilyanı 
zonası 
Şahdili 
sahilyanı 
zonası 
Ramsar 
statusunun 
təmin olunması 
üzrə limitdən 
artıqdır 
Azərbaycanın 
“Qırmızı 
kitab”ı 
IUCN-nin 
nəsli 
tükənməkdə 
olan növlərə 
dair “Qırmızı 
siyahı”sı 
Aythya ferina 

 

 

 
 
 
A. fuligula 

 

 

 
 
 
Cygnus olor 

 

 
 

 
 
Falica atra 

 

 

 
 
 
Numenius arquata 

 
   
(NT) 
Pelecanus crispus 
 

 
 

 
(VU) 
Podiceps cristatus 

 

 

 
 
 
Porphyrio 
porphyrio 
 

 
 

 
 
 
Şahdili və Pirallahı sahilyanı  əraziləri Rusiyanın Avropa hissəsində, Qərbi Sibirdə  və  Şimal-
qərbi Qazaxıstanda yuvalayan və  qışlamaq üçün Xəzər dənizinin cənub sahilinə, Kür-Araz 
ovalığına, Türkmənistana, Cənub-qərbi Asiyaya və Afrikaya miqrasiya edən köçəri su 
quşlarının və sahil quşlarının  əsas uçuş marşrutu daxilində yerləşir. Miqrasiya yolları  Şəkil 
6.18-də göstərilmişdir.  
 
Payız miqrasiyası avqust ayının ikinci yarısında başlayır və dekabr ayının ortalarına qədər 
davam edir, ən fəal dövr noyabr ayına düşür. Yaz miqrasiyası isə fevral ayının ikinci yarısında 
başlayır və aprel ayında başa çatır, ən fəal dövr mart ayına təsadüf edir. Payız miqrasiyası 
avqust ayının ikinci yarısında başlayır və dekabr ayının ortalarına qədər davam edir, ən fəal 
dövr noyabr ayına düşür. Yaz miqrasiyası isə fevral ayının ikinci yarısında başlayır və aprel 
ayında başa çatır, ən fəal dövr mart ayına təsadüf edir. 
 
2002-ci və 2006-cı illər arasında tamamlanmış  tədqiqat nəticəsində Pirallahı adasının sahil 
sularında 19, Şahdili sahilboyunda isə 29 quş növü müəyyən edilmişdir. Ümumilikdə, 2002-ci 
və 2006-cı illər arasında qeydə alınmış doqquz növ, Ramsar (Beynəlxalq  əhəmiyyətə malik 
su-bataqlıq  ərazilərin qorunmasına dair konvensiya) statusunun təmin olunması üçün 
müəyyən edilmiş 1% həddi aşmışdır. Eyni dövr ərzində, yox olmaq təhlükəsi altında olan beş 
növ də qeydə alınmışdır (Cədvəl 6.22-yə istinad edin). 
 
Cədvəl 6.22 2002 – 2006-cı il tədqiqatları zamanı qeydə alınmış mühüm əhəmiyyətə 
malik miqrasiya edən quşlar 
 
Quş növləri 
Pirallahı 
sahilyanı 
zonası 
Şahdili 
sahilyanı 
zonası 
Ramsar 
statusunun təmin 
olunması üzrə 1% 
limitdən artıqdır 
Azərbaycanın 
“Qırmızı 
kitab”ı 
IUCN-nin 
nəsli 
tükənməkdə 
olan növlərə 
dair “Qırmızı 
siyahı”sı 
Aythya ferina 

 

 

 
 
 
A. fuligula 
 

 

 
 
 
A. nyroca 
 

 
  
(NT) 
Cygnus cygnus 
 

 

 
 
 
C. bewickii 
 

 

 

 
 
C. olor 

 

 

 

 
 
Netta rufina 
 

 

 
 
 
Pelecanus crispus 

 

 
 

 
(VU) 
Podiceps cristatus 

 

 

 
 
 
Phoenicopterus 
roseus 
 

 
 

 
 
                                                      
22
 Ramsar Konvensiyasının 6-cı Kriteriyasına  əsasən, bataqlıq  ərazisi müntəzəm olaraq su quşlarının bir və ya bir 
neçə növünü inkişaf etdirən 1% fərdlərii mütəmadi olaraq dəstəklədiyi halda beynəlxalq əhəmiyyətli hesab edilməlidir. 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 
Qiymətləndirilməsi 
Fəsil 6 
Ətraf mühitin təsviri 
 
Noyabr 2013-cü il 
Yekun variant
 
6/52
Həssaslıq 
 
Nəzərdə tutulan ŞD2 boru kəməri dəhlizinin düz cənubundakı Səngəçal körfəzinin bir hissəsi  
KBA / İBA kimi təyin olunmuşdur, çünki o 25000-ə qədər köçəri və qışlayan quşlar tərəfindən 
istifadə olunur. Cənub və şimala doğru daha mühüm quş sahələrindən fərqli olaraq (Abşeron 
milli parkı  və  Qızılağac qoruğu)  ərazi yerli səviyyədə  təyin olunmamışdır. Terminalın 
yaxınlığındakı KBA ərazisi hazırda sahil xəttinfən təxminən 50m məsafəd keçən magistral 
yolunun nəqliyyat hərəkətinin yaratdığı  səs-küy ilə il boyu narahatlıq yaradır. Ona görə 
ərazidən istifadə edən quşların avtomobillərin səs-küyünə öyrəşməsi ehtimal olunur. Mart və 
noyabr aylarında ən aktiv vaxtları olan köç edən su quşlarının və sahil quşlarının başlıcauçuş 
marşrutları SD2 layihəsi üçün nəzərdə tutulan boru kəməri dəhlizinin marşrutu ilə kəsişir. Bu 
marşrutdan istifadə edən quşlar qışlamaq üçün əsasən Xəzərin cənub sahillərinə, Kür-Araz 
düzünə, Türkmənistana, cənub-qərbi Asiya və Afrikaya köç edir və sonra isə yaş aylarında 
eyni marşrut ilə şimala doğru uçurlar. 
 
6.6 Sahilyanı ətraf mühit 
 
6.6.1 Parametrlər 
 
Səngəçal körfəzi biotop və çöküntü növlərinin qarışığından ibarət dayaz sulu dinamik ərazidir. 
Dənizin dibi sahildən başlayaraq mailləşir və sahildən təxminən 3km məsafədə 10m 
dərinləşir. Körfəzin mərkəzində dərinliyi az olan çökəklik var və bura çöküntü yığılır.  
 
Xəzər dənizində güclü qabarma baş vermir və külək və təzyiq qradiyenti dənizdə axın üçün 
aparıcı mexanizmlərdir. Tipik təzyiqlərin yaratdığı axına aşağıdakılar səbəb olur:   
 
 
Təmiz su axını  
 
İkinci dərəcəli külək təsiri (zəif cərəyanlar) və  
 Termohalin 
dövriyyə  
 
Bir illik hidrometeoroloji tədqiqatlar Səngaçal körfəzində 2003-cü il mayın 29-dan 2004-cü il 
iyunun 4-dək həyata keçirilib. Axının ölçü cihazı 29 mayda Səngaçal terminalının yaxınlığında 
sahilyanı sularında 3 sahədə  tətbiq edilib. Tədqiqatın gedişi zamanı sahilyanı  ətraf mühitdə 
axının hərəkət istiqamətini müəyyən etmək üçün periodik olaraq drifter qurğusu tətbiq edilərək 
müşahidə aparılıb.  
 
Tədqiqatın nəticələri müəyyən etdi ki, körfəz daxilində mövcud rejim mürəkkəbdir və dənizin 
dibinin topologiyası, Xəzər dənizində böyük su dövriyyəsi, eləcə  də yerli və regional külək 
gücü və istiqaməti ilə  şərtləndirilir. Səngəçal körfəzinin sahilyanı istiqamətində  əsas axın 
dəniz dibi konturlarını izləyir və  cənub-qərbə doğru yönəlir. Maksimum axın sürəti 40 sm/s, 
orta sürət isə 6 və 9 sm/s idi. Axınların sürətinə dair məlumatlarda heç bir əhəmiyyətli 
mövsümi meyillər müəyyən edilməmişdir. 
 
Xəzər dənizi qapalı olduğundan üstün olan dalğalar köpdürülmüş deyil, külək qovduğu 
dalğalardır. Küləklər Xəzər dənizinin bu hissəsində güclü amildir. Fırtınalı  hava şəraitində 
dəniz sularında dalğaların hündürlüyü 10 m-dən yuxarı olur. Su sütunundakı uzunmüddətli 
daxili dalğalar dəniz səviyyəsinin qısamüddətli enib-qalxmasına səbəb olur. Ən böyük 
dalğalar quru və  dəniz küləklərindən  əmələ  gəlir. Bu küləklər sahil boyunca, o cümlədən 
terminalın yerləşdiyi sahildə  suyu sahilə çırpır və geriyə çəkir.      
 
6.6.2 Sahilboyu 
bentik 
flora 
 
Səngəçal buxtasında bentik flora növləri,  əsasən, dəniz otlarından və yosunlardan ibarətdir.   
Səngəçal buxtasında dəniz otlarının tədqiqatı 2001, 2002, 2003, 2006-cı illərdə və ən yaxın 
zamanda, 2008-ci ildə aparılmışdır. Bu yaxınlarda aparılmış  dəniz dibinin xəritələnməsi 
zamanı bir növ dəniz otu (Zostera noltii) qeydə alınmışdır. Zostera noltii bir neçə müxtəlif tipli 
çöküntüdə, o cümlədən, balıqqulağı  xıltında, iri dənəvər balıqqulağı qumunda, eləcə  də 
çınqılda  aşkar edilmişdir. Sahil xəttində, 1-3 m. dərinlikdə  təxminən 200-250 metr enində 
zolaq təşkil edən sıx dəniz otu qatı mövcud idi. Həmçinin, çınqıl sahəsində, sahil xəttindən 

---