Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

 
154
3.
 Zirzəmilərin  yerdən  yuxarı  hissələrini  bütün  hündürlüyü  boyu  torpaqla 
örtmək, pəncərə yerlərini taxta və ya lövhə ilə bərkitmək; 
4.
 Örtüyün  üstünə  əlavə  torpaq  qatı  tökmək,  içəridə  tavanı  saxlayan  dirək 
(tir) və dayaqlar qoymaq; 
5.
 Giriş  yerlərinin  qarşısında  döşəmə  səviyyəsindən  1,  7  m  hündür  olan, 
suvaqlı  torpaqdan,  daşdan,    kərpicdən  və  s.  materiallardan  ibarət  əlavə  divar-
ekranlar düzəltmək.  
6.
 Radioaktiv  çöküntülər  keçməsin  deyə,  daldanacağa  bitişik  və  onun 
üstündəki otaqların pəncərə yerlərini qapaqlar, lövhələr və ya pərdələrlə örtmək.  
Belə hallarda, radiasiya daldanacağının radiasiyadan mühafizə əmsalını 0, 8-ə 
(0, 45-ə) vurmaq tələb olunmur.  
7.
 Mühafizəedici konstruksiyalardakı artıq oyuq-bacaları bağlayıb-bərkitmək.  
Sadalanan  bütün  tədbirlər  binaların  daldalanacaq  rejiminə  keçirilməsi 
dövründə yerinə yetirilməlidir.  
Mövcud  bina  və  qurğuların  birinci  və  kürsü  mərtəbələrinin  yüngül  beton  və 
yüngül  kərpicdən  hörülmüş  divarları  ionlaşdırıcı  şüalanmanın  təsirindən  kifayət 
qədər  mühafizə  xassələrinə  malik  deyildir.  Məsələn,  24sm  qalınlıqlı  keramzit 
beton  lövhələrdən  ibarət  divarlar  radioaktiv  maddələrlə  çirklənmiş  ərazidə  γ- 
şüalanmanın  yalnız  7  dəfə  zəiflədə  bilirsə,  mövcud  biritpli  üst  örtüklərin  ilkin 
şüalanmanı 4-5 dəfə, ikinci şüalanmanı isə 30 dəfə zəiflədir.  
RD  birinci  mərtəbələrdə  yerləşdirilərkən  daşdan,  kərpicdən,  torpaq 
doldurulmuş  kisələrdən  ekran  düzəltməklə  divarların  mühafizə  xassələrini 
artırmaq olar.  
Üst örtüklərinə torpaq tökmək mümkün olmayan hallarda, ilkin şüalanmanın 
təsirindən  mühafizə  üçün  birinci  mərtəbənin  divarlarındakı  oyuqları  hörüb 
bərkitmək  lazımdır.  Binaların  birinci  mərtəbələrində  və  ya  avtomobil  nəqliyyatı 
üçün giriş darvazası olan yeraltı qurğularda giriş yerlərinin qarşısındakı ekranlayıcı 
divar düzəldilməsi nəzərdə tutulmalıdır. Ekranın hər 1m
2
-nin daldanacağının xarici 
divarının  1  m
2
-nın  çəkisindən  az  olmamalı,  yaxud  şüalanmanın  zəiflədilməsi 
hesablanmaqla müəyyən edilməlidir.  
Ekranlayıcı  divarların  qoyulacağı  yer  binanın  istismar  şərtlərilə  müəyyən 
edilir.  Giriş  yerindən  ekranadək  məsafə  giriş  qapısının  (darvazasının)  enindən  0, 
6m  artıq  olmalıdır.  Ekranlayıcı  divar  döşəmə  səviyyəsindən  1,  7m  hündür 
olmalıdır.  
Ekranlayıcı divar yerli materiallardan düzəldilir.  

---

 
155
Daldalanan  adamları  giriş  yerlərindən  keçən  ionlaşdırıcı  şüalanmadan 
qorumaq  üçün  giriş  yollarını  90º-li  döngələr  şəklində  yerləşdirmək  mümkündür, 
bu  zaman  giriş  qapısının  qarşısındakı  divarın  qalınlığı  hesablama  yolu  ilə  təyin 
edilir.  
Daldalanacaq kimi düzəldilən binalara aşağıdakı tələblər verilir: 
•  bina  və  qurğuların  xarici  mühafizəedici  konstruksiyaları  ionlaşdırıcı 
şüalanmanın lazımi qədər (dəfə) zəiflədilməsini təmin etməlidir; 
•  divarlardakı  oyuqlar  və  digər  binanı  daldalanma  rejiminə  keçirərkən 
hörgülərlə bərkidilmək üçün hazır olmalıdır; 
•  daldalanacaqlar  orada  mühafizə  olunacaq  adamların  iş  və  ya  yaşayış 
yerlərinin yaxınlığında yerləşdirilməlidir.  
 
        Radiasiya daldalanacaqlarının mühəndis-texniki avadanlığı 
 
RD-nin mühəndis-texniki avadanlıqlarına bu sistemlər daxildir: 
•  ventilyasiya; 
•  isitmə; 
•  su təchizatı; 
•  kanalizasiya; 
•  elektrik təchizatı və rabitə.  
RD-də  təbii  və  ya  mexaniki  ventilyasiya  tətbiq  edilə  bilər.  Mexaniki 
ventilyasiya  zirzəmilərdə  yerləşdirilən  tutumu  50  nəfərdən  artıq  olan 
daldalanacaqlarda,  eləcə  də  birinci  və  kürsü  mərtəbələrdə  yerləşdirilən  həmin 
tutumlu daldalanacaqlarda təbii ventilyasiya kifayət etmədikdə düzəldilir.  
Sənayedə hazırlanan süzücü –ventilyasiya qurğuları olmadıqda əlaltında olan 
materiallardan düzəldilən ən sadə hava təchizatı vasitələrindən geniş istifadə edilə 
bilər.  
RD-nın  otaqları  binanın  lazimı  hallarda  açılan  ümumi  isitmə  sistemindən 
qızdırılır.  
Su  təzhizatı  daxili  və  xarici  kəmərlərdən  nəzərdə  tutulur,  belə  su  kəmərləri 
olmayan hallarda hər adam üçün sutkada 2 l hesbı ilə səyyar su qabları qoyulması 
nəzərdə tutulmalıdır.  

---

 
156
Kanalizasiya  olan  binalarda  çirkab  suları  xarici  şəbəkəyə  axıtmaqla,  yuyulan 
ayaqyolu düzəldilməlidir. Xarici kanalizasiya xətti tutularkən binanı çirkab sulardan 
qorumaq üçün hökmən bağlayıcı tərtibat qoyulmalıdır.  
Lazımi hallarda kanalizasiya sistemində vurucu stansiya düzəldilməsi nəzərdə 
tutulur.  
RD  xarici  elektrik  şəbəkəsindən,  ya  da  səyyar  elektrik  fənərləri  vasitəsilə 
elektrik  enerjisi  ilə  təchiz  edilir.  Səhiyyə  idarələrinin  cərrahiyyə  profili 
xəstəxanalarında  və  doğum  evlərində  yerləşdirilən  RD-dən  biri  digərindən  asılı 
olmayan iki müstəqil elektrik mənbəyindən elektrik enerjisi ilə təchiz edilməlidir.  
Evin  zirzəmisini  RD  kimi  istifadə  etmək  üçün  onun  üst  örtüyünün  lazımi 
hallarda  əlavə  aşırım  tirləri  və  dirəklərlə  möhkəmləndirmək  artıq  pəncərə 
oyuqlarını  və  digər  boşluqları  qum  kisələri,  kərpiclə  hörmək  və  ya  torpaq  töküb 
bağlamaq  lazımdır.  Örtüyün  üstünə  hesablanmış  qalınlıqla  əlavə  torpaq  (qum, 
şlak) qatı tökür, xarici divarların dibini üst örtük səviyyəsinədək torpaqla örtürlər. 
Zirzəminin  girişində  hermetik  qapılı  tambur  (dəhliz),  otaqlarda  isə  oturmaq  və 
uzanmaq  üçün  kürsü,  ya  da  taxtlar  düzəldilməlidir.  Zirzəmilərdə  həmçinin  hava 
sorucu  qutular  formasında  təbii  ventilyasiyaya  tərtibatı  düzəldilir.  Bunları  taxta, 
asbest-sement,  saxsı  və  ya  metal  borulardan  düzəldirlər.  Qutunun  aşağı  ağzı  kip 
siyirmə  qapaqla  (dönən  qapaq)  bağlanır.  Qutunun  digər  ağzı  (ucu)  150-200  sm 
hündürlükdə çölə çıxarılmalıdır.  
Mənzil (evi) radioaktiv maddələrlə çirklənmədən mühafizə etmək üçün qapı 
və  pəncərə  çərçivələrindəki  bütün  boşluqları,  bacaları  bərkitmək  (suvamaq, 
tıxaclamaq,  yapışdırmaq),  qapı-pəncərə  yerlərinə  qalın  pərdələr  asmaq,  tüstü 
bacalarını  bağlamaq,  ərzaq  mallarını  və  suyu  radioaktiv  maddələrlə,  təhlükəli 
aerozollarla, habelə bakterial vasitələrlə çirklənmədən qorumaq lazımdır.  
 
                                    
Sadə daldalanacaqlar 
 
Düşmənin  qəfil  basqını  zamanı  əhalinin  xeyli  hissəsi  mühafizə  qurğuları  ilə 
təmin  edilməyən  hallarda  müasir  qırğın  vasitələrindən  əhalinin  kütləvi 

---