Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

 
226 
Mövzu 15 
 
ƏHALİNİN FÖVQƏLADƏ HALLARA HAZIRLIĞI (ÖYRƏDİLMƏSİ). 
 
İdarəetmə orqanlarının və qüvvələrin fövqəladə hallara hazırlığı 
 
MM-in  ən  əsas  vəzifələrindən  biri  qərargahların,  xidmətlərin,  dəstələrin  şəxsi 
heyətinin  və  işləməyən  əhalinin  xüsusi  hazırlığıdır.  Bu  hazırlığın  məqsədi  əhalinin  FH 
nəticəsindən  mühafizə  qaydalarını  mənimsəməsini,  qərargah  və  dəstələrin  şəxsi 
heyətinin  FH  şəraitndə  bacarıqla  və  qəti  fəaliyyət  göstərmələri  üçün  həmişə  hazır 
olmasını təmin etməkdən ibarətdir. 
Ancaq  qabaqcadan  və  müntəzəm  hazırlıq  görülməsi  adamlarım  mühafizəsini 
təşkil  etməyə,  itkiləri  azaltmağa,  zədələnmə  ocaqlarında  xilasetmə  və  digər 
təxirəsalınmaz işlərin tez və mütəşəkkil aparılmasına şərait yaradır. Rəhbər heyət  MM 
təşkilinin 
əsasını 
və 
aparılmasını 
mükəmməl 
bilməli, 
MM 
tədbirlərinin 
planlaşdırılmasını  öyrənməli,  onların  həyata  keçirilməsinə  rəhbərlik  etməli,  XDTİ 
işlərinin aparılması üçün tez və savadlı qərar qəbul etməlidirlər. 
Dəstələrin  şəxsi  heyətini  yaxşı  hazırlamaq  lazımdır  ki,  zədələyici  amillərin  təsiri 
şəraitində  adamların,  heyvanların,  bitkilərin,  ərzağın,  yemin  və  su  mənbələrinin 
zədələnmədən  (zəhərlənmədən)  mühafizə  işlərini,  həmçinin  zəhərsizləşdirmə  işlərini, 
adamların sanitar və heyvanların baytar təmizliyini həyata keçirə bilsinlər. 
Əhalinin  MM-ə  müvəffəqiyyətlə  hazırlanması  təlimin  dəqiq  təşkilindən  və 
bacarıqlı planlaşdırılmasından çox asılıdır. 
Dəstlərin  hazırlanması  elə  çoxcəhətli  bir  prosesdir  ki,  bu  da  rəhbər  heyətdən 
dərin bilik, düzgün təlim formaları və üsulları tələb edir. Bu isə vaxtında məqsədəuyğun 
və əyani təşkil olunmalı və planlaşdırılmalıdır. 
Dəstələrin  şəxsi  heyətinin  hazırlığı  müəssisə  rəhbərlərinin,  qərargah  rəislərinə, 
dəstə  komandirlərinə  həvalə  olunur.  Müəssisə  rəhbərlərinin  göstərişlərinə  əsasən, 
təlim  keçənlərin  kateqoriyasını,  təlim  qruplarının  heyətini,  yerini,  dərslərin  keçirilmə 
vaxtlarını, təlimin rəhbərlərini və maddi texniki təlimatını qərargah təyin edir. 

---

 
227 
Dəstələrin  şəxsi  heyətinin  və  əhalinin  hazırlığının  keyfiyyəti,  ən  çox  hazırlığın 
dəqiq  və  bacarıqlı  planlaşdırılmasından  asılıdır.  Hazırlıq  tədris  ilinə  təlim  dövrləri  üzrə 
(qış,  yay)  planlaşdırılır.  Bu  planlaşdırmada  müəssisə  rəhbərləri  və  qərargahları 
müəssisələrin istehsalının xüsusiyyətlərini və burada dəstələrin şəxsi heyətinin məşğul 
olmasını nəzərə alırlar. 
Yuxarı  MM  qərargahının  göstərişləri  və  hazırlıq  planının  çıxarışına  əsasən 
dəstələrin  hazırlıq  dərəcəsini  nəzərə  alıb,  müəssisədə  hazırlıq  üzrə  müəssisə  
rəhbərlərinin  göstərişi  (əmri),  təqvim  planı  və  komandir-rəislərin,  dəstələrin  şəxsi 
heyəti üçün dərs cədvəli tərtib olunur. Bu göstərişlə (əmrdə) hazırlıq yekunlaşdırılır və 
yeni tədris ili üçün vəzifələr müəyyənləşdirilir. 
Təqvim  planında  təlim  alanların  kateqoriyası,  onlarla  aparılan  təlim-metodiki 
yığıncaqların, qərargah məşğələlərinin, komandir-qərargah və obtyektlərin məşqlərinin 
keçirilməsi  vaxtı  göstərilir.  Bundan  başqa,  dəstələrə  daxil  olmayan  əhalinin  təlim 
qaydaları təyin olunur və bu planlaşdırılmış tədbirlərin yerinə yetirilməsinə məsul olan 
şəxslər göstərilir. 
Müəssisə  rəhbər  kadrlarının  və  mütəxəssislərinin  hazırlığı  ali  və  orta 
məktəblərdə, təkmilləşmə məktəblərində, rayon, şəhər və respublika MM kurslarında 
keçirilir. 
İşləməyən  əhali  MM  üzrə  ümumi  minimum  bilik  proqramını  “Bunu  hamı 
bilməlidir” yaddaşı üzrə sərbəst öyrənirlər. Kənd (qəsəbə) rəhbərləri işləməyən əhaliyə 
yaddaşın  məzmununu  öyrətməkdə  hərtərəfli  kömək  edir,  xüsusi  sərgi  stendlərinin, 
kinofilmlərin göstərilməsini təşkil edir, söhbətlər aparır və başqa tədbirlər görürlər. 
Respublika  ali  məktəblərinin  tələbələri,  orta  məktəblərin  və  texniki  peşə 
məktəblərinin  tələbələri  MM-i  xüsusi  proqramlar  üzrə  öyrənirlər.  Bunların  hazırlığına 
məsuliyyəti  bu  məktəblərin  rektor  və  direktorları  daşıyır.  Bununla  texniki  peşə 
məktəblərinin tələbələri MM dəstələrinin sıravi heyəti, orta məktəblərin tələbələri isə 
kiçik və orta komandir-rəis heyəti kimi hazırlanır.  Ali məktəblərin tələbələri 51-54 (45) 
saatlıq  proqram  üzrə  hazırlanır.  Onlar  müəssisələrin  MM  işinin  təşkilində  lazımi  bilik, 
həmçinin sülh və müharibə dövründə xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsində və dəstə 
komandirlərinin vəzifələrinin yerinə yetirilməsi məsələlərini öyrənirlər. 
Bundan başqa, orta məktəblərin 5-ci və 9-cu sinif şagirdləri hazırlıq keçirlər. 5–ci 
sinif  şagirdləri  proqramı  öyrənmək  nəticəsndə:  MM  siqnallarını  bilməli  bunlar  üzrə 
hərəkət etməyi, nüvə, kimyəvi və bakterioloji silahların zədələnmə təsirindən mühafizə 
qaydalarını,  həmçinin  fərdi  mühafizə  vasitələrindən  istifadə  etməyi  və  zədələnmə 
zamanı lazımi yardım göstərməyi bacarmalıdırlar. 

---

 
228 
9-cu  sinif  şagirdləri  5-ci  sinifdə  öyrəndikləri  biliyi  təkmilləşdirir,  radiasiya  və 
kimyəvi  kəşfiyyat  cihazlarının  quruluşunu,  onlardan  istifadə  qaydalarını  və  xilasedici 
işlərin aparılmasının sadə üsullarını öyrənirlər. 
Müəssisə  MM  qərargahı  dəstə  komandirlərinə  dərsin  təşkilinə,  keçirilməsinə 
nəzarət  edir  və  yardım  göstərir.  Məhz  bunun  üçün  də  nəzarət  qrafiki  tutulur.  Bu 
qrafikdə  aşağıdakılar  göstərilməlidir:  dəstə  komandirləri  hansı  bölmədə,  nə  vaxt, 
harada, hansı dərsləri keçir və buna kim nəzarət edir. 
 
 
Əhaliyə MM-in öyrədilməsinin (tədrisinin) təşkili və planlaşdırılması 
 
Əhaliyə sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarda mühafizə və fəaliyyət 
qaydalarının  öyrədilməsi  əsas  vəzifələrdən  biridir.  Bu vəzifə “Mülki  müdafiə  haqqında 
qanun”un  və  Nazirlər  Kabinetinin  193  saylı  qərarı  ilə  təsdiqlənən  “Azərbayacan 
Respublikasında  fövqəladə  hadisələrədən  müdafiə  sahəsində  əhalinin  hazırlanması 
qaydaları”nın tələblərinə uyğun olaraq yerinə yetirilir. 
Əhali MM-ə hazırlanarkən aşağıdakı əsas prinsiplər  rəhbər tutulur: 
•  Mühafizə  işləri  ümumən  ölkənin  8  yaşdan  yuxarı,  bütün  əhalisinə 
öyrədilməlidir.  Bu  zaman  8-16  yaşlı  şəxslərə  FH-da  mühafizə  olunmağın  üsul 
və qaydaları, 16 yaşdan yuxarı şəxslərə isə, bundan əlavə, qəzaların və fəlakətli 
hadisələrin nəticələrini aradan qaldırmaq üzrə fəaliyyət qaydaları da öyrədilir; 
•  MM-in  əhaliyə  öyrədilməsi  icbari  xarakter  daşıyır  və  hər  bir  adamın 
vətəndaşlıq  borcu  sayılır.  Tabeliyindən,  mülkiyyət  və  təsərrüfat  formasından 
asılı  olmayaraq  bütün  dövlət  və  qeyri-dövlət  orqanlarının,  müəssisə  və 
təşkilatların  rəhbərləri  öz  tabeliyindəki  şəxslərin  FH-da  mühafizəyə 
hazırlanmasını təşkil edir və bu iş üçün məsuliyyət daşıyırlar; 
•  Mühafizə  məsələləri  konkret  yerli  şəraiti,  təsərrüfatların  xüsusiyyətlərini 
və  d.  amilləri  nəzərə  almaqla  əhalinin  müxtəlif  qruplarına  fərqli  surətdə 
öyrədilir. MM-in tədrisi üçün ölkənin əhalisi şərti olaraq 5 qrupa ayrılır: Rəhbər 
heyət; hərbiləşməmiş MM dəstələrinin komandir –rəis və sıravi heyətləri; MM 
dəstələrinə  cəlb  olunmayan  qulluqçu,  fəhlə  və  kənd  təsərrüfatı  işçiləri; 
istehsalat və xidmət sahəsində məşğul olmayan əhali; məktəbli gənclər; 
•  Mühafizə  bilikləri,  qaydaları  və  üsullarının  öyrədilməsi  fasiləsiz  və  ardıcıl 
xarakter  daşıyır.  Bu  sahəyə  aid  tədris  tədbirləri  istisnasız  olaraq  bütün 
obyektlərdə  -  sənaye  və  kənd  təsərrüfatı  müəssisələrində,  idarə  və 
təşkilatlarda,  tədris  və  müalicə  ocaqlarında,  xidmət  sahələrində  və  s.  hər  il  

---