Microsoft Word 1 Xocali Yaqub m-son doc

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
92
Komissiyasının üzvləri tərəfindən imzalanmış  və möhürlə  təsdiq 
edilmişdir.
1
  
FTK-nın 1919-cu il aprelin 16-da hazırladığı məlumatda 1918-ci 
ilin mart-aprel aylarında ermənilərin  Şamaxı  qəzasının müsəlman 
kəndlərinə hücum zamanı öldürülmüş insanların siyahısı verilmişdir: 
 
v. 4. 1. kənd. Cagirli  
kişi -40,   qadın - 20,   uşaq - 15,   yaralanmış - 4 
v. 14. 2. k. Ərəb-Qədim 
200  
100  
78  
yox 
v. 18. 3. k. Camçamlı ? 
15 
5 
6 
yox 
v. 27. 4. k. Murtı 4 
yox 
yox 
yox 
v. 31. 5. k. Talış-məlik: 11  4 
1 
yox 
v. 36. 6. k. Miri-kənd 8  9 
2 
yox 
v. 41. 7. k. Şərədil 0 5 5  yox 
v. 22. 8. k. Quşi 192 
115 
25 
yox 
v. 45. 9. k. Şıx-məzid 10  5 
3 
yox 
v. 49.10. k. Yuxarı-Çağan   1 
yox 
yox 
yox 
v. 55.11. k. Ağabəyli  
7  3  4 
 
yox 
v. 56. 12. k. Qaravəlli 40  50  30 
yox 
v. 60. 13. k. Borbor-Navahi   15 
10 
5 
yox 
v. 64. 14. k. Təris-Çəpərli 10 
15 
10 
yox 
v. 71. 15. k. Kürdəmir 25  yox  yox 
yox 
v. 75. 16. k. Qonağkənd 25 
5 
4 
2 
v. 80. 17. k. Ovduculı ? 
5 
10 
12 
yox 
v. 81. 18. k. Bağırlı 80 150 
140 yox 
v. 82. 19. k. Tağalı? 360 
412 150  1 
v. 89. 20. k. Hacıman ? 
40 
60 
30 
2 
v. 90. 21. k. Dilman 
300 
235 
50 
2 
v. 93. 22. k. Kəlvə 
250  
150  
100 
yox 
v. 97. 23. k. Xotman 
60 
40 
20 
7 
v. 101. 24. k. Suraxanı 11 
  3 
6 
yox 
v. 99. 25. k. Həsi-dərə ? 
46 
20 
16 
yox 
v. 104. 26. k. Tərcan  
300 
40 
20 
yox 
v. 106. 27. k. Talış nuri ? 
20 
5 
yox  
- 
v. 108. 28. k. Sərdəhar 8 
12 
8 
yox 
v. 110. 29. k. Zərhava 40  4 
5 
yox 
v. 112. 30. k. Xankəndi 12  2 
yox 
 
- 
v. 114. 31. k. Təbiyə 12 3  2 
yox 
v. 116. 32. k. Məhəhi  
6 
1 
1 
yox 
v. 118. 33. k. Təhləbən  
7 
22 
7 
yox 
                                                 
1
 ARDA, f.1061, siy.1, iş 85, v.1-3. 

---

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
 
93
v. 123. 34. k. Kürdivən 10  5 
7 
yox 
v. 121. 35. k. Kələrərəc 1 
yox 
  - 
 
- 
v. 126. 36. k. Bizlən 50 30  20  yox 
v. 128. k. Müci 
150 
55 
25 
yox 
v. 129. 38. k. Qıratan 30  26  21 
yox 
v. 131. 39. k. Pir-Qara-Çuxa  4 
3 
5 
yox 
v. 133. 40. k. Sulut 
38 
2 
4 
yox 
v. 136. 41. k. Zeyvə 30 20  32  yox 
v. 138. 42. k. Nuran 
30 
50 
37 
yox 
v. 140. 43. k. Nuğdı 40 7  10  yox 
 
v. 2. 44. k. Kaşad  
50  
40  
27  
3 
v. 34. 45. k. Sundu 
cəmi 250  
v. 67 46. k. Şixlar 
4  
-  
-  
- 
v. 74 47. k. Beklə (16 
ölü) 
v. 102. 48. k. Axsu 
200 – 300 uşaq və qadın 
v. 106. 49. k. Qəməli 
9 – 1 uşaq və qadın 
v. 112. 50. k. Məlik-Çoban  10  
18  
16  
- 
v. 119. 51. k. Çuxanlı (cəmi 52 ölü) 
v. 122. 52. k. Qurbançı  
(cəmi 93 ölü) 
v. 133. 53. k. Tatar-Mərəzəli (cəmi 300) 
v. 139. 54. k. Nabur 
(cəmi 60 ölü) 
v. 147. 55. k. Qaracuzlu  
    8  
v. 157. 56. k. Arab-Şahverdi      22 
v. 150. 57. k. Çaylı-Vahidbəyli  5 
v. 161. 58. k. Şıxzahirli 
    yox.
1
  
 
Ermənilər 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Şamaxıya hücum za-
manı yeddi min nəfər öldürülmüş, onlardanh 1653 qadın və 965 uşaq 
idi.
2
 Hətta, St.Şaumyanın başçılıq etdiyi Bakı Soveti ermənilərin 
Şamaxıda törətdiyi qırğınları dolayısı ilə etiraf etməyə  məcbur ol-
muşdur. Belə ki, 1918-ci il aprelin 22-də Bakı fəhlə, əsgər və matros 
deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsinin iclasında  Şamaxı  qəzasında 
vəziyyət haqqında qətnamə  qəbul olunmuşdur. Həmin qətnamədə 
FTK-ya (Bakı Sovet tərəfindən yaradılan bolşevik komissiyası nəzər-
də tutulur-A.V.) təklif olunmuşdur ki, baş vermiş hadisələr yoxlanılsın 
və müqəssirlər aşkara çıxarılsın.
3
  
                                                 
1
 ARDA, f.1061, siy.1, iş 85, v.1-3. 
2
 ARDA, f.1061, siy.1, iş 105, v.4. 
3
 Газ. «Бакинский рабочий», № 74, 1918. 

---

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
94
Bolşevik Kojemyakonun rəhbərlik etdiyi fövqəladə  təhqiqat ko-
missiyasının araşdırmasından sonra Lalayev həbs olunmuşdur. Lakin 
Şaumyanın göstərişindən sonra o, həbsdən azad olmuş  və 3-4 gündən 
sonra isə Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası ləğv edilmişdir.
1
 
Ayrı-ayrı partiya və sovet dövlət xadimlərinin, eləcədə 1917-
1918-ci illərin siyasi proseslərində iştirak etmiş şəxslərin xatirələrində 
də Bakı Sovetinin erməni silahlı dəstələri tərəfindən Bakida və Azər-
baycanın başqa bölgələrində türk-müsəlmanlara qarşı törətdikləri 
kütləvi qətliamlar bir daha öz təsdiqini tapmışdır. Yuxarıda göstərilən 
xatirələrdə, eyni zamanda Lalayevin Şamaxıda törətdiyi cinayət əməl-
lərindən də bəhs olunur.  
Bolşevik Boçarov “Şamaxı faciəsi” adlı xatirəsində  Şamaxıda 
Lalayevin daşnak quldur dəstəsinin törətdiyi dəhşətli qırğınlar və 
qarətlərdən bəhs etmişdir. Onun xatirəsində əhalinin qətlə yetirilməsi, 
onların  əmlakının qarət edilməsi, evlərin və meyidlərin yandırılması 
qeyd olunmuşdur. Boçarov yazırdı ki, bizim təcrübəsizliyimizdən is-
tifadə edərək, Lalayev öz ətrafına soyğunçu, quldur dəstəsi yığaraq ya-
şayış  məntəqələrinə basqın etmiş, yerli əhalini qorxudmuş (yeddi 
mindən çox insanın qətlə yetirilməsi qorxudmaq imiş-A.V.), onların 
mal-qaralarını əllərindən almış, qadınları zorlamışdılar. Lalayev yolda 
Muğanlı kəndindən olan bir qadını iki qızı ilə birgə güllələmişdilər.
2
 
Bolşevik Hacıyev xatirəsində “Şaumyan və Caparidzenin tapşı-
rığı ilə Şamaxıda sovet hakimiyyətini təşkil etmək üçün Məşədibəylə 
(Hacıyev Məşədi Əzizbəyovu bu cür cağırırdı – A.V.) Şamaxıya get-
mələrindən, burada daşnaklar tərəfindən onları öldürməyə  cəhd gös-
tərmələrindən, Aram Mirzəbekyanın “Məşədi bəy köhnə bolşevikdir” 
deməsi də erməniləri sakitləşdirmədiyindən, türkdür, deməli öldürmə-
liyik demələrindən, lakin Aram Mirzəbekyan tərəfindən xilas olmala-
rından bəhs etmişdir. Hacıyev yazırdı ki, Mədrəsəyə  gələndə burada 
insanlara  əzab verildiyinin, qadınlar zorlandıqlarının, ermənilərin ha-
mısı sərxoş olmalarının və dəhşətli özbaşınalıqlar törədiklərinin şahidi 
olduq. Daha sonra Hacıyev “bir aydan sonra Şamaxıdan Bakıya qayı-
dan Məşədi bəy vəziyyətlə bağlı Baksovetə məruzə etdiyini, xüsusi sə-
lahiyyətlər verilmiş  Sərdarovla Stalinqrada getmələrini, Stalinqradda 
Stalinlə görüşdüyünü, Şaumyanın məktubunu ona verməsini” qeyd et-
                                                 
1
 ARPİİSSA, f. 276, siy.2, iş 20. v. 75-78. 
2
 ARPİİSSA, f. 276, siy.2, iş 20. v. 84-85. 

---