Microsoft Word 16-K\375zmaz doc
Yüklə 289,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kriminolojide Yeni Yönelimler… 329
bağlılıklarının zayıflaması ile açıklamaktadır. Sosyal öğrenme kuramı ise suçluluğu, bireylerin suçlu akran gruplarıyla olan etkileşim bağlamında öğrenilen bir davranış olarak görmektedir. Bir anlamda, sosyal gelişimsel model, bu iki perspektifi birleştirmektedir. Çünkü sosyal gelişimsel teorisyenleri, sosyal öğrenme ve sosyal kontrol kuramının her birinin ayrı olarak ele alınması durumunda suçu yeterince açıklayamadıklarını ileri sürerek, daha geniş bir suç tanımının bu iki kuramın birleştirilmesi yoluyla ancak mümkün olduğunu iddia etmektedirler. Örneğin; onlara göre, suçlu akran gruplarıyla ilişki içinde olmanın bireyleri suçluluğa ittiği noktasında sosyal öğrenme kuramının başarılı bir açıklama getirmesine karşın, bireyin suç işlemesinde etkili olan temel sosyalleştirici kurumların yanı sıra, çocuk ile ebeveyn arasındaki güçlü duygusal bağlılığı açıklamada aynı başarıyı gösterememektedir. Aynı şekilde, sosyal kontrol kuramı da, suçlu akran grubunun bireylerin suç işlemesindeki etkisini ihmal etmektedir (Ellis ve Walsh, 2000: 471). Weis, Hawkins ve Sederstom yaptıkları bir araştırmada, sosyal yapı modelleri ile sosyal kontrol yaklaşımlarını birleştirmektedirler. Bu kuramcılar içersinde özellikle Weis bireyin; cinsiyet, ırk ve ekonomik statüsü gibi sosyal konumunu belirleyen faktörlerin, bireyin davranışsal tercihleri üzerinde son derece etkili olduğunu belirtmektedir. Ona göre sosyalleşme, bireyin suç işleyip işlememesinde veya diğer bir ifade ile toplumsalla uzlaşan davranış sergileyip sergilememesinde etkili olmaktadır. Kısacası bu model, hem kontrol ve hem de sosyal yapı teorilerine ilişkin bazı yaklaşımlar veya kavramsal tanımlardan hareketle, bir suçluluk analizini yapmaktadır. Ayrıca bu kuramcılara göre; düşük gelire ve disorganize bir toplum karakteristiğini sergileyen bir toplumsal yapıya sahip olmak, sosyalleştirici kurumların etkisini zayıflatmaktadır. Büyük gerginlik veya sıkıntının yaşandığı, eğitimsel kolaylaştırıcıların yetersiz kaldığı ve maddi imkansızlıkların olduğu ailelerde, bireylerin hukuka olan saygısı da zayıflamaktadır. Aynı ş ekilde bu yerleşim yerlerinde suç oranlarının yüksek olması, hukuku ihlal etme açısından da büyük riskler içermektedir (Siegel, 1989:208). Toplumsal çözülmenin gerçekleştiği ve bununla da ilintili olarak denetim unsurlarının zayıfladığı yapılarda, sosyal kurumlar kriminal grup ve çetelerle mücadele etmede yetersiz kalmaktadır. Sosyal gelişimsel kuramcılara göre, suçu meslek edinmeye karşı aile hala önemli bir kurum görevini görmektedir. Olumlu aile ilişkilerinin varlığı ve eğitimsel kurumlara olan bağlılık düzeyi, bireylerin geleneksel değer ve kurumlara olan bağlılıklarını artırmada etkili unsurlardır. Bireyin, okul ve aile aktivitelerine katılamadığı ve aynı şekilde bu kurumlar etrafında bir ödüllendirmenin gerçekleşmediği durumlarda, bireyin sapkın akran gruplarıyla ilişki kurmaya yönelmesi ve yeni ödül arayışlarını bu çerçevede karşılamaya çalışması büyük bir ihtimal olarak gözükmektedir (Siegel, F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi 2006 16 (1) 330
1989:208). Sosyal gelişimsel kurama genel olarak bakıldığında, bireylerin sapkın veya toplum yanlısı (prosocial) davranışları tek bir kaynaktan gerçekleştirmedikleri görülmektedir. Bir anlamda birey, söz konusu davranışları çok sayıda sosyalleştirici kaynaklardan öğrenmektedir. Bu modele göre bireyin sosyalleşmesinde; sosyal etkileşim için algılanan fırsatlar, sosyal etkileşim düzeyleri, davranışsal katılma ve etkileşim için gerekli olan beceri ve toplum yanlısı veya anti- sosyal davranış için algılanan ödül gibi unsurları etkilidir. Bu unsurlar bir bütün halinde ele alındığında, bu unsurlar bireyi sosyalleştiren etkilere ilişkin, değerleri ve bağlamı yansıtan bir sosyal bağın gelişimine yol açmaktadırlar. Temelde, sosyal etkenler/kaynaklar sapkın ise, birey de o zaman sapkın bireylere yakınlık duyar. Diğer bir deyişle bireyler, bağlandıkları kişilerin savundukları temel normlar ve sahip oldukları davranışlardan dolayı ya sapkın veya toplumla örtüşen tutumlara sahip olmaktadırlar (Mazerolle, 2000: 190). Sosyal gelişimsel modele göre, anti - sosyal davranışa yol açan iki farklı doğrultu vardır. Anti-sosyal doğrultu, bireyi doğrudan suç işlemeye sevk etmesine karşın (uyuşturucu kullanma gibi), toplum yanlısı doğrultu da anti - sosyal davranışa giden yolu kapatmaktadır. Bu model, bireylerin toplum yanlısı veya anti-sosyal etkileşimler için, onların bir fırsat algısına sahip olmak zorunda olduklarını varsaymaktadır. Sosyal etkileşim ve buna dahil olmak için fırsatları algılama ve bireylerin sahip oldukları beceriler, onların bu etkinliklere katılmalarını artıran faktörler olmaktadır. Toplum yanlısı ve anti- sosyal davranışlara katılmak, bu davranışlara ilişkin bir ödül algılamasına yol açmaktadır. Bu durumda da, üç farklı sonuç ortaya çıkmaktadır. Birincisi, bireylerin anti- sosyal davranışa doğrudan katılmalarıdır. kincisi, bireylerin anti- sosyal veya sosyal yanlısı olan ötekilere bağlanabilme durumunu gösterebilmeleridir. Üçüncüsü ise; bireyler, gelecekte toplum yanlısı veya anti sosyal davranışlar için fırsatlar algılayabilir. Son aşamada bireylerin inanç sistemleri devreye girmektedir. Güçlü bir ahlak ve hukuk değerine sahip olanlar, suç eyleminden kaçınma eğilimini gösterirler (Mazerolle, 2000: 190). Yukarıdaki açıklamalar, bu modelin farklı bağlamlarda hem toplum yanlısı hem de anti-sosyal davranışlar üzerinde -belirli bir zaman süreci içersinde- bireyi hem riske sokan hem de koruyan faktörleri içerdiğini göstermektedir (Mazerolle, 2000; 190). Sosyal gelişimsel modele göre, suç ve suçluluğun engellenmesi için sosyal düzene gerçek bir taahhüdün oluşması ve toplum yanlısı davranışların güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu kuram çerçevesinde, duygusal bir bağlılığın meydana gelmesini sağlayan üç faktörün olduğu belirtilmektedir. Birincisi, çocuk ve onların ebeveynlerinin sosyal aktivitelere katılmalarının sağlanabilmesi için çok sayıda fırsatın yaratılmasıdır. Kriminolojide Yeni Yönelimler… 331
kincisi; çocukların ebeveynler ve yerel topluluklarla anlamlı ilişkileri sürdürebilmesi için gereksinim duyulan entelektüel ve fiziksel becerileri kazanabilmeleridir. Üçüncüsü ise, çocukların bu ilişkileri muhafaza edebilmeleri için ebeveynlerinden ve toplumun genelinden sıklıkla pekiştireçler almalıdır. Söz konusu bu faktörlerin üçü de yeterli düzeyde değilse, çocuk yalnızlaşacak veya diğer başarısız olan çocuklarla birlikte olmaya başlayacaktır. Bu birlikteliğin sonucunda, çocuk suçlu hale gelecektir (Ellis ve Walsh, 2000: 471). Bu kuramın, suçluluğun azaltılması veya engellenmesinde okul ve aile gibi iki temel kurumu merkezi düzlemde ele alması ve suçlu akran gruplarının bireylerin suç işlemelerindeki etkisinden söz etmesi önemlidir. Ancak bu modelin, tüm suç türlerini açıklayacak bir çerçeveden yoksun olduğu söylenebilir. Özellikle suçun; bireysel, ekonomik, sosyal, demografik v.b., çok sayıda kaynaklarının olmasına rağmen, bu modelin suç olgusunu sadece bireyin gelişimsel süreç, fırsat algılamaları, sosyal etkileşim, sosyalleşme, akran grubu ve sosyal bağlılık kavramları ile sınırlamış olması, kuramın önemli bir eleştiri noktasını oluşturmaktadır. Bundan ayrı olarak, suçun oluşumunda suç mağdurunun katkısı, sosyal ortam faktörü, alt-kültür, bireyin damgalanması gibi çok sayıda değişkenin de, suçluluğun açıklanmasında önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. 3. SONUÇ Suç ve suçluluğu çözümleyen kuramların sayısı oldukça fazladır. Geleneksel kuramlar olarak nitelendirilen bu perspektifler, suç çözümlemelerinde irdeledikleri değişkenlerin sayısının sınırlı olması nedeniyle eleştirilmektedir. Diğer bir deyişle; söz konusu kuramların, suç olgusunu genel bir çerçevede analiz edemedikleri ve bu sebeple bazı önemli yetersizlikleri içerdikleri belirtilmektedir. Çok sayıda araştırmacı bu nedenle suç olgusunu daha fazla sayıda değişken ekseninde açıklamak için, birden fazla kuramı yeni bir suç modeli altında uzlaştırmaya/birleştirmeye çalışmıştır. Bu durum da, son yıllarda çok sayıda kriminolog ve sosyologun dikkatlerini kuramsal bütünleşme üzerine yoğunlaştırmalarına neden olmuştur. Bütünleşik suç kuramlarının, suç olgusunu çok sayıda değişken etrafında irdeledikleri için, bu kuramların suç olgusunu daha bütüncül veya kapsayıcı bir çerçevede ele aldıkları belirtilmektedir. Aslında suç olgusunun bütüncül bir düzeyde analizi, interdisipliner ve multidisipliner bir yaklaşımı gerekli kılmaktadır. Ancak kriminoloji literatürüne bakıldığında, suç olgusunu interdisipliner veya multidisipliner bir çerçevede çözümleyen araştırmaların sayısı, oldukça sınırlı bir düzeyde kalmaktadır. Multidisipliner F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi 2006 16 (1) 332
ve interdisipliner bir suç tanımına ulaşabilmek için, her şeyden önce disipliner suç modelinin/modellerinin oluşması gerekmektedir. Diğer bir deyişle, örneğin günümüzde sosyolojik suç kuramları arasında bile bütüncül bir model inşa edilebilmiş değildir. Bu nedenle belirli bir disiplin içerisinde bile genel düzeyde kuramsal bir entegrasyonun gerçekleşememiş olduğu düşünüldüğünde, disiplinler arası veya multidisipliner bir yaklaşımın oluşmasının ne denli güç olduğu anlaşılır. Burada öncelikli olarak yapılması gereken husus, her disiplinin kendi alanındaki bölük pörçük suç perspektiflerini genel bir kuram çatısı altında uzlaştırmayı başarabilmesidir. Diğer bir deyişle, disiplinler arası suç modellerinin geliştirilmesinin yolu büyük ölçüde, disipliner suç modellerinin oluşturulmasına bağlıdır. Bu çerçevede makale, gelişmiş ülkelerde özellikle sosyolojik yönelimli suç kuramları arasında gerçekleştirilmiş olan bütünleşik suç kuramlarına dikkat çekmeyi ve bu modellerin suçu açıklayabilme potansiyellerini tartışmayı hedeflemektedir. Geleneksel suç teorilerinin birbiriyle karşılaştırılması yoluna gidilmesi veya bu teorilerin birbiriyle rekabet eder tarzda ele alınması yönündeki tutumların gereksiz olduğunu belirtmek mümkündür. Çünkü, genelde suç teorileri, suç olgusunun farklı unsurlarını, süreçlerini veya düzeylerini ele almaktadır. Araştırmacıların burada yapması gereken şey, suç kuramlarını tutarlı bir bütün içerisinde organize etmek olmalıdır. Bu nedenle bütünleşik suç kuramlarının, bu gereksinimin bir sonucu olarak ortaya çıktığı söylenebilir. Geliştirilen bu tümleşik suç kuramların tümünün suçluluğu aynı derecede başarılı bir biçimde çözümlediklerini söylemek mümkün değildir. Söz konusu bu tümleşik suç kuramlardan bazılarının, geleneksel suç kuramlarının açıklama düzeyinin de gerisinde kaldığı söylenebilir. Bu durum, bütünleşik suç kuramlarının tümünün - her ne kadar birden fazla kuramsal veya kavramsal bir birleşime sahip olsalar da - suç olgusunu genel ve bütünlüklü olarak analiz etmede aynı başarıyı gösteremediklerini ortaya koymaktadır. Bu nedenle bazı bütünleşik kuramlar, her ne kadar suçun genel kuramı niteliğinde veya suçluluğun entegre modelleri olduğu iddiası ile ortaya çıkmış olsalar da, önemli ölçüde bazı yetersizlikleri içinde barındırdıkları göz ardı edilemez. Zaten bu kuramların test edilmesi çerçevesinde yapılmış ampirik çalışmalar, tüm modellerin aynı şekilde araştırma bulguları ile desteklenmediğini ortaya koymuştur. Diğer bir deyişle, kuramlardan bazılarının araştırma sonuçlarıyla desteklenmiş olmasına karşın, bazılarının da desteklenmediği veya kısmen desteklendiği sonucu elde edilmiştir. Bundan ayrı olarak da, bazı kuramların varsayımları hiçbir biçimde test edilememiştir. Bu nedenle, bütünleşik suç kuramları kendi aralarında kapsamlılık ve açıklama düzeyleri açısından farklılaşmaktadır.
Kriminolojide Yeni Yönelimler… 333
Bütünleşik suç kuramlarının geliştirilmesinde en çok tercih edilen kuramlar -1970 ile 1980 yılların en popüler iki teorisi olan- sosyal kontrol ve sosyal öğrenme teorileridir. Yani bu iki kuram, tümleşik teorilerin ana teorileri konumundadır. Bu çalışmada ele alınan bütünleşik suç kuramlarının çok sayıda perspektifi veya kavramları içermiş olmalarına rağmen, söz konusu bu modellerin suçluluğu belirli kavramlar üzerinden analiz ettikleri görülmektedir. Kaplan suçluluk analizinde en çok benlik ve akran kavramını; Quinney kapitalizm, sınıf ve ekonomik yapıyı; Colvin ve Pauly sınıf, iş koşulları, baskı ve sosyal bağlılığı; Wilson ve Herrnstein beden tipleri, dürtüsellik, düşük zeka gibi biyolojik ve aile pratiklerini; Krohn sosyal kontrol ve ilişki düzeylerini; Stark ekolojik faktörleri; Hagan güç ilişkilerini, aile, sosyalleşme, sınıf ve ekonomik yapıyı; Thornberry ergenlik dönemlerinde yaşanan sorunları, aile, sosyalleşme biçimini ve Hawkins ile Weis akran grubu, aile ve kontrol mekanizmaları gibi unsurları en çok öne çıkardıkları gözlemlenmektedir. Bütünleşik kuramlardan içerisinde marksist içerikli suç kuramları suçluluğu büyük ölçüde; sınıf, kapitalist yapı ve güç ilişkileri çerçevesinde ele alırken, diğer bütünleşik suç kuramları da suçluluğu en çok; aile, sosyalleşme, sosyal kontrol ve akran etkileri gibi unsurlar etrafında irdelemişlerdir. 1970’li yılların başlangıcından bu yana, suç ve suçluluk üzerine geliştirilen çatışmacı veya radikal eksenli teoriler, hiç kuşkusuz kriminoloji alanına önemli katkılar yapmıştır. Bu kuramların özellikle toplumdaki gücün/iktidarın dağılımı, kapitalist yapı ve sınıf olgusunun; aile yapıları, sosyalleşme ve toplumsal bağlılık üzerindeki etkilerine dikkat çekmeleri ve bu etkenler ile suçluluk arasındaki ilişkiye odaklaşmaları önemlidir. Ancak, gerek marksist gerekse diğer bütünleşik suç kuramları, geleneksel suç kuramlarına nispeten daha genel bir içerime sahip olmalarına rağmen, yine de suçu genel ve bütünlüklü bir çerçevede ortaya koyma düzeyinden yoksun oldukları görülmektedir. KAYNAKÇA Akers, Ronald L. (1999), Criminological Theories: Introduction and Evaluation, Chicago: Fitzory Dearborn Pub. Barak, Gregg (1998), Integratıng Criminologies, USA: Allyn and Bacon Bernard, Thomas J. and Jeffrey B. Snipes (1996), Theoretical Integration in Criminology. Crime and Justice: A Review of Research, (edit. Michael Tonry) Chicago: University of Chicago Bierne, Piers ve James Messerschmıdt (1991), Criminology, USA: Harcourt B. Jovanovich Braithwaite, John. 1989. Crime, Shame and Reintegration, New York: Cambridge University F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi 2006 16 (1) 334
Colvin, Mark and John Pauly (1983) “A Critique of Criminology: Toward an Integrated Structural- Marxist Theory of Delinquency Production.” American Journal of Sociology:513-51. Cornish, Derek B. and Ronald V. Clarke, (1986) The Reasoning Criminal: Rational Choice
New York: Springer-Verlag. Croal, Hazel (1988), Crime And Society in Brıtain, London: Longman Currie, Elliott. (1997) “Market, Crime, and Community: Toward a Mid-Range Theory of Post-Industrial Violence.” Theoretical Criminology 2:147-72. Einstadter, Werner ve Stuart Henay,(1995), Criminological Theory: An Analysis of Its Underlying Assumptions ,USA: Harcourt Brace College Pub. Ellis, Lee ve Anthony, Walsh (2000), Criminology: Global Perspective, USA: Allyn ve Bacon
Elliott, Delbert. 1985. “The Assumption That Theories Can Be Combined with Increased Explanatory Power”, Theoretical Methods in Criminology, (Edit. Robert F. Meier), Beverly Hills, CA: Sage pub. Farrington, David P. (1997), “Human Development And Criminal Careers”, The Oxford Handbook of Criminology , NewYork: Oxford University Pres Gottfredson, Michael R. and Travis Hirschi (1990), A General Theory of Crime, Stanford, CA:Stanford University Press. Hagan, John (1985), Modern Criminology: Crime, Criminal Behavior, And Its Control, McGraw-Hill Hagan, John (1989), Structural criminology, Cambridge: Polity press Hagan, John , John Simpson ve A.R. Gillis (1987), “Class in the Household: A Power- Control Theory of Gender and Delinquency”, American Journal of Sociology, Vol.92, Num.4 Hay, Carter (2001), “ An Exploratory Test of Braithwaite’s Reintegrative Shaming Theory”, Journal of Research in Crime and Delinquency, Vol.38, 132-153, Sage Pub. Jang, Sung J., ve Terence P. Thornberry (1998), “Self-Esteem, Delinquent Pers, And Delinquency: A Test Of The Self -Enhancement Thesis”, Amerijan Sociological Review, Vol.63 Krohn, Marvin D. (1986), “The Web of Confirmity: A Network Approach to the Explanation of Delinquent Behavior”, Social Problems, Vol. 33. No.6 Lawson, Tony ve Tim Heaton (1999), Crime and Deviance, London: Macmillan Lilly, J. Robert, Francis T. Cullen ve Richard A. Ball (1995), Criminological Theory:
, USA: Sage Pub. Livingstone, Jay (1996), Crime ve Criminology, USA: Prentice – Hall Maguire, Mike (1997), “ Crime Statistics, Patterns, And Trends: Changing Perceptions And Their Implications”, The Oxford Handbook of Criminology, ( Edited: Mike Magurie, Rod
Kriminolojide Yeni Yönelimler… 335
Morgan, Robert Reiner ), New York: Oxford Univ. Press, Mazerolle, Paul ( 2000), “Understanding Illicit Drug Use: Lessons From Developmental Theory” Of Crime and Criminality: The Use Of Theory in Everday Life, (editör: Sally S. Simpson), USA: Pine Forge Pres Messerschmidt, James M. (1993). Masculinities and Crime: Critique and
Lanham, MD: Rowman ve Littlefield. Messner, Steven F., Marvin D.Krohn (1990), “Class, Compliance Structures, and Delinquency: Assessing Integrated Structural-Marksist Theory”, American Journal of Sociolgy, Vol.96, Num.2, s.300-328 Quinney, Richard (1977), Class, State and Crime, New York: McKay Sampson, Robert and John Laub. (1993) Crime in the Making: Pathways and Turning
, Cambridge, MA: Harvard University Press. Sheley, Joseph F. (1995), Criminology: A Contemporary Handbook, USA: Wadsworth Pub.
Shoemaker, Donald J. (1990), Theories of Delinqency: An Examination of Explanations of Delinqunt Behavior , New York: Oxford Univ. Press Siegel, Larry J. (1989), Criminology, USA: West Publishing Company Simpson Sally S. ve Lori Elis (1994), “I Gender Subordinate to Class? An Emprical Assesment of Colvin and Pauly’s Structural Marxist Theory of Delinquncy”, Journal of Criminal
, Vol.85, Issue.2, S.453-480 Stark, Rodney (1987), “Deviant Places: A Theory of the Ecology of Crime” Criminology, 25
Thornberry, Terence P., (2002), “Toward An Interactioanl Theory Of Delinquency”, Criminological Theories: Bridging The Past To The Future , (Editor: Suzette Cote), Sage Pub Vito, Gennaro F. Ve Ronald M. Holmes (1994), Criminology: Theory, Research and
USA: Wadsworth Pub. Wilson, James Q, ve Richard J. Herrnstein (1985), Crime And Human Nature, Newyork: A Touchstone Book. F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi 2006 16 (1) 336
Yüklə 289,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|