Filologiya məsələləri, 2017
147
Model: n+ -ic adj.
Çoxmənalı olan “-ic” suffiksi müasir ingilis dilində terminologiya və kitab
leksikasında kifayət qədər produktiv hesab olunur. “-ic” suffiksi “ibarət olan,
kökün sturukturunun tərkibi və ya tərkib hissəsi” kimi mənaları ifadə edir.
Məsələn:
atomic – atom tərkibli,
“-ic” suffiksi həmçinin “münasibət” mənasını verir. Məsələn: volcanic –
vulkanik, arabic - ərəb milliyətli ola, quadrosonic – kvadrafonik, tachyonic –
having to do with tachyons (hypothetical elementary particles that travel faster
than the speed of light)”.
-less suffiksi ilə düzələn sifətlər.
Model: n+less adj.
V + less adj.
“-less” suffiksi produktiv hesab olunur, “malik olmayan, məhrum
olunmuş” kimi ümumi mənalı sifətləri yaradır.
“-less” suffiksi ilə yaranmış sözlərin linqvistik status çox rəngarəngdir:
bəzi sözlər lüğətdə yerləşdirilib (heartless), produktiv sözdüzəldici model
əsasında yaranmış törəmə sifətlərin böyük əksəriyyəti okkazionalizm
(moneyless) adlanır.
“-less” suffiksi müxtəlif əşya, maddə və material ifadə edən isim mənşəli
söz kökləri ilə birləşərək universal produktivliyə malik olur. Məsələn:
İnsanlar arasında münasibət bildirir: (hairless – keçəl, brainless – ağılsız.
Friendless – yalqız): fiziki və mənəvi keyfiyyət bildirir (motionless –
sabit,hərəkətsiz, sleepless – yuxusuz, guiltless – günahsız).
-ous suffiksi ilə düzələn sifətlər
Model: N+ousadj.
“-ous” suffiksi isim mənşəli söz köklərindən sifət düzəltmək üçün işlənir.
– ous suffiksi “söz kökünün ifadə etdiyi bir şeyin xarakterik cəhətləri ilə
oxşarlıq, onun xassələrinə malik” mənalarını verir
ƏDƏBİYYAT
1) Мешков О.Д Словообразование современного английсково языка,
М. 1986.
2) И.В. Арнольд. Лексикология современного английского языка.
3) A. Koonin. English Lexicology.
4) E.H. Бортничук. И.П. Пастушенко. Словообразование в
английском языке.
Filologiya məsələləri, 2017
148
R.MOUSSAYEVA
ADJECTIVE BUILDING SUFFIXES
SUMMARY
Suffixes can be varied according to their being productive and non
productive. They enrich English language for their wordbuilding character
and almost owns the borrowed words.
Since, technics develop in the society new words appear in the
language. In these cases the role of suffixes is great. Suffixes will be
important and helpful element for building adjectives in the English
language in the future.The article deals with the derivational comprounds
(comprounds adjectives)”ed” and the adjective+noun+ed type of
phrseolojical units.The article deals with the articles belonding to the English
that connect the words to cach other and define the concrete idea inside of
the text,their role and importance,also the function and influence to the idea
of the articles in the content of the sentence.
The article deals with semantic and grammat5ic caracteristics of the
prefixes in contemporary English and Azerbaijani, also their structure in the
words
Р.МУСАЕВА
СУФФИК Ы, ОБРАЗУЮЩИЕ ПРИЛАГАТЕЛНЫХ
РЕЗЮМЕ
Суффиксы могут различаться своей продуктивностью и непродук-
тивностью. Они обогащают английский язык словообразующым харак-
тером и почти присваивает заимствованныеслова. С развитием техно-
логий в обществе появляются неологизмы. В таких случаях велика роль
суффиксов. В будущем суффиксы будут важным и полезным
элементом в образовании прилагательных английского языка.
В статье также рассматривается образования производных и слож-
нопроизводных прилагательных на суффикс “ed”и некоторые субстан-
тивные прилагательные которые входят в состав номинативных фразео-
логических единиц.Производные прилагательные с разными суффикса-
ми в Английском языке широко и разнообразно употребляется в
простых и сложных предложенияхю
Rəyçi: Həbib Mirzəyev
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Filologiya məsələləri, 2017
149
b.m. ŞAMİL ALMƏMMƏDOV
BDU
TÜRK DİLİNDƏ ÖZLƏŞMƏNİN MAHİYYƏTİ
Açar sözlər: Osmanlıca, Türk Yazı Dili, ərəb izafətləri, fars izafətləri
Ключевые слова: Osmanlıca (Османский язык), Турецкий
литературный язык, Арабские Изафеты, Персидские Изафеты
Key Words: Turkish, Arabic and Persian ezafe, written language, language
reform
İctimai şüur forması kimi dil həm də çox mürəkkəb ictimai hadisə
olaraq iki formada özünü göstərir: Biri obyektiv inkişaf yolu tutmuş xalq
danışıq dili, digəri isə subyektiv faktorların təsiri ilə formalaşan, Türk dili
termini ilə ifadə etmiş olsaq, Yazı Dili
Məqalədə Türk Yazı Dili, onun milli dil kimi formalaşmasından və bu
mənada da “özleşme” kimi türk dil tarixinə girmiş dil prosesinin
mahiyyətindən bəhs ediləcəkdir.
Bu gün öz xalq danışıq dilinə yaxın, anlaşılan müasir türk ədəbi dilinin
“Osmanlıca” deyilən xüsusi bir mərhələsi də mövcud olmuşdur.
Osmanlıcanın mahiyyəti müxtəlif şəkildə alqılanmış və izah
edilmişdir. Bəzi dilçilər ərəb əlifbası ilə mövcud olan yazı dilinin hamısını,
yanlış olaraq Osmanlı dilinə aid etmişlər və edirlər. Bu səhv fikirdə olanlar
XX əsrin əvvəllərinə qədər ərəb əlifbası ilə yazılmış sadə, xalqın başa
düşəcəyi əsərlərin dilini də buraya aid etməklə, ciddi elmi qarışıqlığa səbəb
olmuşlar. Halbuki Osmanlıca dedikdə yalnız leksik tərkibi ərəb və fars
sözlərindən ibarət olan Türk dili deyil, eyni zamanda qrammatik quruluşu
etibarilə yad ünsürlərə dayalı dili başa düşmək lazımdır. Bu bir süni dil
hesab edilməlidir.
Türkiyədə Cümhuriyyətin qurulmasından sonra yeni meydana gəlmiş
iqtisadi-siyasi, ideoloji v.s. situasiyalar anlaşılmaz, qəliz bir dildən imtina
etməyi zəzuru qılırdı.
M.K.Atatürkün islahatlarının tərkib hissəsi olan “Özleşme” dil prosesi
milli ədəbi dilin formalaşmasını və onun milli xalq dili əsasında
normalaşmasını nəzərdə tuturdu.
M.K.Atatürkün ölümündən sonra, “özleşme” uzun zaman həm sıravi
insanlar, həm də müxtəlif təbəqələr arasında ciddi mübahisələrə,
müzakirələrə səbəb olmuşdur.
Kimi, “Dededen Babadan alıştığımız bir dili bırakıp kimsenin
anlıyamadığı bir dille mi konuşacağız (3, 69) deyə yazırdı, kimisi də
obyektivliyə yaxın, real fikirlər söyləyirdi. Osmanlıcanın necə bir “Dil”
olduğunu ən yaxşı şəkildə Ali Püsküllünün “Öz Türkçe Sözlük” kitabında
Dostları ilə paylaş: |