21
61.3. Uşaqlarından ayrı yaşayan valideynlər valideynlik hüququnun həyata keçirilməsi
qaydası haqqında yazılı saziş bağlaya bilərlər. Valideynlər razılığa gələ bilmədikdə, mübahisə
onların (onlardan birinin) tələbi əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanının iştirakı ilə
məhkəmə tərəfindən həll edilir.
61.4. Məhkəmənin qətnaməsinə əməl etməyən valideynə qarşı mülki-prosessual
qanunvericiliyə uyğun ölçü götürülür. Bu qətnaməyə qəsdən əməl edilmədikdə, məhkəmə
uşaqdan ayrı yaşayan valideynin tələbi ilə uşağın mənafeyi və rəyi nəzərə alınmaqla onun
həmin valideynə verilməsi haqqında qətnamə qəbul edə bilər.
61.5. Uşaqdan ayrı yaşayan valideyn öz uşağı haqqında tərbiyə və müalicə, sosial müdafiə
və digər müvafiq müəssisələrdən məlumat almaq huququna malikdir.
61.6. Yalnız uşağın həyat və sağlamlığı üçün valideyn tərəfindən təhlükə olduqda bu cür
məlumat verilməsindən imtina edilir. Məlumat verilməsindən imtinadan şikayətə məhkəmə
qaydasında baxılır.
Maddə 62. Baba, nənə, qardaş, bacı və digər qohumların uşaqla ünsiyyət hüququ
62.1. Baba, nənə, qardaş, bacı və digər qohumlar uşaqla ünsiyyət hüququna malikdirlər.
62.2. Valideynlər (onlardan biri) uşağın yaxın qohumları ilə ünsiyyətinə etiraz etdikdə
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı valideynlərin (onlardan birinin) bu ünsiyyətə mane
olmamağını tələb edə bilər.
62.3. Valideynlər (onlardan biri) müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına tabe
olmadıqda, uşağın yaxın qohumları və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanı uşaqla ünsiyyətdə
olan maneəni aradan qaldırmaq üçün iddia ilə məhkəməyə müraciət edə bilər. Məhkəmə
uşağın rəyini və marağını nəzərə almaqla mübahisəni həll edir.
62.4. Məhkəmənin qərarına əməl etməyən valideyn Azərbaycan Respublikasının mülki-
prosessual qanunvericiliyinə uyğun məsuliyyət daşıyır.
Maddə 63. Valideynlik hüquqlarının müdafiəsi
63.1. Valideynlər məhkəmənin qərarına və ya qanuna əsaslanmadan uşağı yanında saxlayan
hər hansı şəxsdən onu geri qaytarmağı tələb edə bilərlər. Bu halda mübahisə yarandıqda
valideynlər məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdirlər.
63.2. Belə tələblərə baxdıqda məhkəmə uşağın valideynlərə verilməsinin uşağın marağına
zidd olduğunu müəyyən edərsə, uşağın arzusuna əsasən valideynlərin iddiasını rədd edə bilər.
63.3. Valideynlərin və ya başqa şəxslərin yanında yaşayan uşağın tərbiyəsinin və inkişafının
təmin olunmaması məhkəmə tərəfindən müəyyən edilərsə, məhkəmə uşağı müvafiq icra
hakimiyyəti orqanının himayəsinə verə bilər.
Maddə 64. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmə
64.0. Valideynlər (onlardan biri) valideynlik hüquqlarından aşağıdakı hallarda məhrum
edilə bilərlər:
64.0.1. öz valideynlik vəzifələrini yerinə yetirmədikdə;
64.0.2. alimenti qəsdən ödəmədikdə;
64.0.3. heç bir üzürlü səbəb olmadan uşağı doğum evindən və yaxud hər hansı müalicə,
tərbiyə, əhalinin sosial müdafiəsi müəssisəsindən və digər analoji müəssisələrdən götürməkdən
imtina etdikdə;
64.0.4. valideynlik hüquqlarından sui-istifadə etdikdə;
22
64.0.5. uşaqlarla amansız davrandıqda, onları fiziki və psixi təzyiq altında saxladıqda;
64.0.6. xroniki alkoqol və narkomaniya xəstəsidirsə;
64.0.7. uşaqların və ya ərinin (arvadının) sağlamlığına və ya həyatına qarşı qəsdən edilmiş
cinayət törətdikdə.
Maddə 65. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmə qaydası
65.1. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmə məhkəmə qaydasında həll edilir.
65.2. Məhkəmə valideynlik hüquqlarından məhrumetmə işlərinə valideynlərdən (onları
əvəz edən şəxslərdən) birinin ərizəsinə, habelə yetkinlik yaşına çatmayanların hüququnu
müdafiə edən orqanın və ya müəssisələrin müraciətinə əsasən onların iştirakı ilə baxır.
65.3. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmə işinə baxılarkən məhkəmə valideynlik
hüquqlarından məhrum edilmiş valideynlərdən (onlardan birindən) uşağa aliment tutulması
məsələsini də həll edir.
65.4. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmə işinə baxılarkən məhkəmə valideynin
(onlardan birinin) hərəkətlərində cinayət əməli olduğunu aşkar edərsə, bu barədə prokurora
məlumat verməyə borcludur.
65.5. Məhkəmə, valideynlik hüquqlarından məhrumetmə haqqında qətnamə qanuni
qüvvəyə mindikdən sonra 3 gündən gec olmayaraq bu qətnamədən çıxarışı müvafiq icra
hakimiyyəti orqanına göndərməlidir.
Maddə 66. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmənin nəticələri
66.1. Valideynlik hüquqlarından məhrum edilmiş valideynlər uşağa münasibətdə həmin
uşaqla qohumluq faktına əsaslanan bütün hüquqlarını, o cümlədən bu Məcəllənin 82-ci
maddəsinə əsasən uşaqdan təminat almaq, habelə uşaqlar üçün təyin edilmiş dövlət müavinəti
almaq və imtiyazlardan istifadə etmək hüququnu itirirlər.
66.2. Valideynlik hüquqlarından məhrum edilmiş valideynlər uşaqların saxlanmasını təmin
etmək vəzifələrindən azad edilmirlər.
66.3. Valideynlik hüquqlarından məhrum edilmiş valideynlər (onlardan biri) ilə uşaqların
birgə yaşamaq məsələlərini məhkəmə Azərbaycan Respublikasının mənzil qanunvericiliyinə
əsasən həll edir.
66.4. Valideynlik hüquqlarından məhrum edilmiş valideynlərin (onlardan birinin) uşaqları
mənzilə xüsusi mülkiyyət hüququna və ya ondan istifadə hüququna, uşağın valideynlərlə və
başqa qohumlarla qohumluq faktına əsaslanan əmlak hüquqlarına, o cümlədən vərəsəlik
hüququna malikdir.
66.5. Uşağın digər valideynə verilməsi mümkün olmadıqda və ya valideynlərin hər ikisi
valideynlik hüquqlarından məhrum edildikdə, uşaq müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
himayəsinə verilə bilər.
66.6. Uşaq, valideynlərin (onlardan birinin) valideynlik hüquqlarından məhrum edilməsi
haqqında məhkəmənin qətnaməsindən 6 ay keçəndən sonra övladlığa götürülə bilər.
Maddə 67. Valideynlik hüquqlarının bərpası
67.1. Valideynlərin (onlardan birinin) həyat tərzi, əxlaqı, uşağın tərbiyəsinə münasibətləri
dəyişdikdə, valideynlik hüquqları bərpa edilir.
67.2. Valideynlik hüquqlarının bərpası valideynlik hüquqlarından məhrum edilmiş
valideynlərin (onlardan birinin) ərizəsinə əsasən məhkəmə yolu ilə həll edilir.