Microsoft Word ashabanov236. doc
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
51 ki, bu da həm tranzit yüklərinin daşınması, həm də yerli firmaların ticarət əməliyyatlarını asanlaşdıracaqdır. Xarici ölkələrlə alternativ nəqliyyat yollarının inkişafı ölkə iqtisadiyyatının dünya təsərrüfat sisteminə qoşulmasında və ölkənin nəqliyyat asıllığının azalmasında mühüm rol oynamaqla, bütün region ölkələri arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsinə imkan yaradır. Müasir şəraitdə coğrafi üstünlüklərdən, nəqliyyat-kommunikasiya resurslarından maksimum effektiv istifadə edilməsini nəzərdə tutan rəqabətqabiliyyətliliyin geoiqti- sadi amillərinin rolu güclənir. Bu nöqteyi-nəzərdən Azərbaycanın Böyük pək Yolu layihəsində iştirakı ölkə iqtisadiyyatına əlavə strateji fayda verəcəkdir. Azərbaycanın bu layihədə iştirakı aş”ağıdakı istiqamətlərdə makroiqisadi effektivliyi təmin edir: • birincisi, bu layihə ticarətin liberallaşdırılmasına imkan yaradır, yəni ticarət şə raitinin qarşılıqlı yaxşılaşdırılmasını nəzərdə tutur (məsələn, tariflərin və rüsumların qarşılıqlı azaldılması); • kincisi, layihə bağlayıcı magistral rolunu oynayır və burada yerləşən ölkələr arasında iqtisadi əlaqələrin genişlənməsinə imkan yaradır. Ş übhəsizdir ki, keçid iqtisadiyyatlı müxtəlif ölkələr üçün bu effekt müxtəlif cür olacaqdır. Liberallaşma bir ölkənin ixrac sahələrini inkişaf etdirə və digər ölkənin milli bazarına böyük təsir göstərə bilər. Bu qanunauyğunluq özünü ticarət ə laqələrinin liberallaşdırılması üzrə bütün tədbirlərdə biruzə verir, yəni bir ölkə digər ölkənin hesabına qazanır. Lakin təbii resurslar ixrac edən ölkələr üçün pək Yolu çərçivəsində ticarətin liberallaşdırılması faydalıdır. nkişaf etmiş nəqliyyat infrastrukturuna malik ölkələr nəqliyyat və hüquqi təminat üzrə xidmətlərin göstərilməsindən böyük mənfəət əldə edə bilər. Beləliklə, ölkələrin əksəriyyəti layihəyə məhz onun iqtisadi imkanlarına görə cəlb olmuşlar. Bununla əlaqədar olaraq, üç ölkə qrupunu ayırmaq olar: • birinci qrupa - layihəyə keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin hələ tam işlənməmiş bazarına çıxış və ümumiyyətlə iqtisadi əlaqələrini genişləndirmək imkanı kimi baxan inkişaf etmiş ölkələr; • ikinci qrupa – pək Yolunu iqtisadi artımın təminatı və ixrac yolu kimi qiymətləndirən təbii resurs ixrac edən ölkələr;
52 • üçüncü qrupa isə müvafiq xidmət göstərməklə fayda əldə etmək niyyətində olan bələdçi-ölkələr, vasitəçi-ölkələr daxildir. Məlumdur ki, iqtisadiyyat siyasəti formalaşdırır, iqtisadi ittifaq isə zaman etibarilə öz iqtisadi mahiyyəti ilə yanaşı, siyasi meyllilik də nümayiş etdirir. Ona görə də, qarşılıqlı faydalı sıx əməkdaşlıq, bir qayda olaraq, qarşılıqlı siyasi münasibətləri də yaxşılaşdırır. pək Yolu çox geniş miqyası əhatə edir və kontinentlərarası xarakterə malikdir. TRASEKA proqramının son məqsədli nəqliyyat sistemi infrastrukturlar və daşıma sistemləri yaradılmasından, bu sistemləri Transavropa şəbəkəsi ilə birləşdirməkdən ibarətdir. Nəqliyyat müasir cəmiyyətlərin iqtisadiyyatının ümdə sahələrinə çevrilmişdir. O, əlavə iş yerləri yaradılması və mənfəət götürülməsi üçün böyük imkanlar açır ki, bu da özlüyündə konkret olaraq hər bir ölkənin uzunmüddətli sabit iqtisadi inkişafına təkan verir. Milli nəqliyyat sistemlərinin strukturlarını yenidən qurmaq, dövlətin tənzimləyici funksiyalarını - ictimai maraqları və texniki kommersiya əməliyyatlarını qorumalı olan proqramlar müəyyənləşdirmək lazımdır. Yük göndərənlərin nəqliyyat xidmətə başlamasından sərbəst istifadə edərək, birgə hüquq müdafiə təmin olunmalıdır. Ölkədə rabitə və informasiya kommunikasiya texnologiyaları sahəsində mövcud imkanların artması telefon rabitəsinə və internetə qoşulma vaxtı və xərclə- rinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb olmuşdur. Bununla belə, Bakı şəhə- rində rabitənin keyfiyyəti baxımından belə imkanlar böyükdür. Fikrimizcə, iqtisadi rayonlarda rabitə xidmətlərinin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə ehtiyac vardır. Ölkədə elektrik sisteminin güclərinin artırılması istiqamətində işlər davam etdirilir. Belə ki, Azərbaycan ES-ndə həyata keçirilən yenidənqurma işləri ölkənin enerji sisteminin cəmi gücünün 450 meqavat, Şirvan şəhərində “Cənub” elektrik stansiyasının istifadəyə verilməsi 780 meqavat, Füzuli su elektrik stansiyasının istismara buraxılması 25 meqavat, Mingəçevir və Varvara su elektrik stansiyalarının yenidən qurulması isə 90 meqavat artırmışdır. Son illərdə yeni, müasir tələblərə cavab verən elektrik stansiyalarının tikilməsi, mövcud olanların yenidən qurulması və elektrik stansiyalarının istismar rejimlərinin yaxşılaşdırılması hər kilovat-saat
53 elektrik enerjisinə yanacaq sərfinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasına səbəb olmuşdur. Belə ki, 1 kilovat-saat elektrik enerjisinə şərti yanacaq sərfi 2000-ci ildə 411,3 qramdan 2010-cu ildə 317,6 qrama qədər azalmışdır. Bundan başqa ölkənin enerji sisteminin idarə edilməsi və elektrik enerjisinin paylanma sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində də işlər həyata keçirilməkdədir. Bununla belə müəssisələrin enerji sisteminə qoşulması, onların elektrik enerjisi ilə təminatının fasiləsizliyinin təmin edilməsi sahəsində problemlər qalmaqdadır. Bəzən elektrik enerjisi ilə təminatında yaranan fasilələr, şəbəkədə baş verən açılmalar və gərginliyin azalıb-artması təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətində müəyyən itkilərin yaranmasına səbəb olur ki, bu da iqtisadi səmərəliliyin aşağı düşməsinə səbəb olur. Ölkədə elektrik sisteminə qoşulma ilə əlaqədəar tələb olunan prosedurlar və vaxt bir çox ölkələrə nisbətən çox böyükdür. Fikrimizcə, ölkədə sahibkarlıq subyektlərinin enerji sisteminə qoşulması prosedurlarının sayının və müddətinin azaldılması məqsədəuyğundur. Bundan başqa, ölkədə təsərrüfat subyektləri arasında öhdəliklərin yeriən yetirilməsinə cavabdehliyin artırılması istiqamətində tədbirlərin görülməsinə ehtiyac vardır. Ölkədə müqavilə əsasında təminatı həyata keçirən və xidmət göstərən təsərrüfat subyektlərinin, o cümlədən elektrik təminatını həyata keçirən şirkətlərin öz öhdəliklərini lazımi səviyyədə yerinə yetirməməsindən müəssisəyə dəyən ziyanın müəyyən edilməsi və ödənilməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsinə ehtiyac vardır. Ölk d iqtisadi art m n sür tl nm si istehsal infrastrukturunun apar c sah si olan yanacaq-enerji kompleksi il bilavasit ba l olmu dur. S nayenin mühüm bölm si olan yanacaq-enerji kompleksi s ras nda iqtisadiyyat n inki af etdirilm sind neft sektorunun xüsusi pay vard r. Neft sektorunu ölk iqtisadiyyat na t kanverici t siri h m neft hasilat n n art m nda, h m d dünya bazarlar nda neftin qiym tinin d yi m sind özünü göst rir. Neft sektorunun iqtisadiyyata t siri vv ll r ölk y bu sah nin inki af m qs di il qoyulan xarici investisiyalarla laq dar olmu dur. Bel ki, xarici investisiyalar hesab na neft avadanl qlar n n qura d r lmas v tikinti i l ri il ba l iqtisadiyyatda tikinti sah l rinin inki af ba vermi dir. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|