Microsoft Word Avropa Amerika 2015. doc

 

21 

Onun  məqsədləri.  ctimai  qüvvələrin  yeni  yerdəyişməsi.  “Prezident  yenidənqurma”sı. 

1867-1869 illərdə radikal yenidənqurma. Cənubda demokratik islahatlar. Zəncilərin rolu. 

rticaya qayıdış. Tinden-Hays sazişi. ABŞ-da ikinci burjua inqilabının tarixi əhəmiyyəti. 

Vətəndaş müharibəsi və yenidənqurmanın tarixşünaslığı. 

ABŞ  XIX  əsrin  sonuncu  rübündə.  Vətəndaş  müharibəsi  və  yenidənqurmadan 

sonra  ABŞ-ın  iqtisadi  inkişafı.  Yeni  ikipartiyalı  sistemin  fəaliyyət  göstərməsi.  Daxili 

siyasətin  başlıca  problemləri.  Fəhlə  sinfinin  formalaşma  xüsusiyyətləri.  Sosialist  fəhlə 

partiyası.  “Əmək  cəngavərləri”  ordeni.  Amerika  Əmək  Federasiyasının  yaranması. 

Fermerlərin vəziyyəti. Qreyngerlər. Qrinbekerlər. Populist hərəkatı. XIX əsrin sonlarında 

ABŞ-ın  xarici  siyasətində  işğalçılıq  tendensiyalarının  güclənməsi.  Ekspansionist 

ideologiyanın  formalaşması.  ABŞ-ın  dünya  siyasət  meydanına  çıxması.  1895-ci  il 

Venesuela böhranı və Monro doktrinasının yeni şərhi. Panamerikanizm konsepsiyası. 

ABŞ  1898-1914-cü  illərdə.  ABŞ-ın  inhisar  kapitalizminin  xüsusiyyətləri.  ABŞ-ın 

dünya sənayesində birinciliyi. 1898-ci ildə  span-Amerika müharibəsi. Çində “açıq qapı” 

doktrinası. Teodor Ruzveltin “böyük dəyənək” siyasəti. Hey-Paunsfot müqaviləsi (1901). 

ABŞ  və  Panama  hadisələri.  1901-1902-ci  illərdə  Venesuela  böhranı  və  1904-cü  ildə 

Dominikan  Respublikasının  borcları  üzündən  münaqişə.  Teodor  Ruzveltin  “Monro 

doktrina”sından çıxarılması (Ruzveltin“Monro doktrina”sından çıxardığı nəticə). ABŞ-ın 

“dollar  diplomatiyası”  və  “böyük  dəyənək”  siyasəti.  ABŞ-ın  Kuba,  Nikaraqua  və 

Dominikan Respublikasına hərbi müdaxiləsi. Panamerikanizm nəzəriyyəsi və praktikası. 

ngiltərə-Amerika  yaxınlaşması.  “Niaqara”  zənci  azadlıq  hərəkatı.  slahatlar  uğrunda 

mübarizə.  “Mütərəqqi  dövr.”  Liberal  islahatçılıq,  onun  ictimai  və  ideoloji  mənşəyi. 

T.Ruzveltin  “Vicdanlı  yol”u.  Respublikaçılar  partiyasının  parçalanması.  1912-ci  ildə 

prezident seçkiləri. V.Vilson, onun iqtisadi kursu.  

Kanada XVIII-XIX əsrin 60-cı illəri. Britaniyanın Yeni Fransanı tutması. Şimali 

Amerikada istiqlal müharibəsi və Kanada. 1812-ci ildə  ngiltərə-Amerika müharibəsi və 

Kanada.  1837-1838-ci  illərdə  milli  demokratik  inqilab.  1848-ci  il  islahatları,  məsul 

hökumət  və  Kanada  birləşmiş  əyalətlərinin  yaranması.  Fransa-Kanada  milli  məsələsi. 

Kapitalist  inkişafın  xüsusiyyətləri.  Mərkəzləşdirilmiş  burjua  dövlətinin–Kanada 

dominionunun  yaranmasında  beynəlxalq  amilin  rolu.  1867-ci  il  Kanada  Konstitusiyası. 

Ölkənin ərazi və siyasi cəhətdən birləşməsinin başa çatması. 

Latın Amerikası ölkələri. Latın Amerikasında müstəqillik uğrunda müharibə. 

Müstəqil  dövlətlərin  yaranması.  stiqlaliyyət  müharibəsinin  ilkin  şərtləri,  xarakteri  və 

hərəkətverici  qüvvələri.  Meksikada  istiqlaliyyət  müharibəsi.  Kütlələrinin  rolu. 

Venesuelada azadlıq hərəkatı. Venesuela, Yeni Qranada və Ekvadorun azad edilməsinin 

başa  çatması.  Çili  və  Perunun  Bolivar  və  San  Martinin  qoşunları  tərəfindən  azad 

olunması.  stiqlaliyyət müharibəsinin başa çatması, onun nəticələri və tarixi əhəmiyyəti. 

Braziliyanın Portuqaliya ağalığından azad olması. 

Latın  Amerikası  ölkələri  XIX  əsrin  30-60-cı  illərində. 

stiqlaliyyət 

müharibəsindən  sonra  Latın  Amerikası  ölkələrinin  sosial-iqtisadi  inkişafı.  Kapitalizmin 

ə

mələgəlmə  xüsusiyyətləri.  Latın  Amerikası  ölkələrinin  inkişaf  etmiş  Avropa 

ölkələrindən  geriqalma  səbəbləri.  Xarici  kapitalın  Latın  Amerikası  ölkələrinin 

iqtisadiyyatına  daxil  olması.  Daxili  siyasi  mübarizə.  Siyasi  qeyri-sabitlik  və  onun 

səbəbləri.  Kaudilizm.  Vətəndaş  müharibələri.  ABŞ  və  Avropa  dövlətlərinın 

ekspansiyasına  qarşı  Latın  Amerikası  ölkələrinin  mübarizəsi.  ABŞ-ın  Meksikaya 

təcavüzü, Texasın ilhaq olunması. XIX əsrin 50-60-cı illərində Meksikada burjua inqilabı 

və  vətəndaş  müharibəsi.  Avropa  dövlətlərinın  Meksikaya  hərbi  təcavüzünün 

müvəffəqiyyətsizliyə uğraması. 

---

 

22 

Latın  Amerikası  ölkələri  1870-1918-ci  illərdə.  XIX  əsrin  sonu-XX  əsrin 

ə

vvəllərində  Latın  Amerikası  ölkələrinin  ictimai-iqtisadi  və  siyasi  inkişafının  başlıca 

ə

lamətləri  və  xüsusiyyətləri.  Subkontinentin  siyasi  xəritəsi,  millətlərin  formalaşmasının 

və  suveren  dövlətlərin  əmələ  gəlməsinin  sona  çatması.  ctimai-iqtisadi  strukturların  və 

siyasi qurumların müxtəlif ölkə tiplərinə görə xarakteri. kapitalizmin inkişafının müxtəlif 

regionlarda  özünəməxsus  cəhətləri,  kapitalizmin  inkişafında  ümumi  və  xüsusi  cəhətlər. 

Burjuaziyanın  formalaşmasının  özünəməxsus  cəhətləri,  ənənəvi  oliqarxiyanın  təsirinin 

qalması  və  onun  səbəbləri.  Kilsənin  rolu.  Dünya  iqtisadi  sistemində  Latın  Amerikası 

ölkələrinin asılı vəziyyəti, iqtisadiyyatın ixrac yönümü, sənaye inkişafının zəifliyi. Aqrar 

srukturda  geriliyin  qalması,  latifundizm;  inkişaf  etmiş  kapitalist  ölkələrindən  maliyyə 

asılılığının artması, ingilis və şimali Amerika kapitalının rolu. ABŞ-ın iqtisadi və siyasi 

ekspansiyasının  özünəməxsus  cəhətləri.  Öz  suverenliyini  möhkəmləndirmək  uğrunda 

mübarizədə  Latın  Amerikası  ölkələrinin  birləşmək  cəhdləri.  beroamerikanizm.  1910-

1917-ci  il  Meksika  inqilabı,  onun  nəticələri  və  əhəmiyyəti.  Latın  Amerikası  ölkələri  II 

Dünya müharibəsi dövründə. 

 

IX Mövzu. I Dünya müharibəsi. 

Müharibəyə hazırlıq və müharibənin başlaması. Qarşı-qarşıya dayanmış bloklar 

arasında  münaqişənin  artması.  Tərəflərin  strateji  planları.  Sarayevo  qətli  və  1914-cü  il 

yul böhranı. Müharibənin başlaması. 

1914-1916-cı  illərdə  hərbi  əməliyyatlar  və  diplomatik  mübarizə.  1914-cü  il 

müharibəsi.  Müharibənin  manevr  dövrü.  Qərb  cəbhəsi.  Şərq  cəbhəsi.  Serbiya  cəbhəsi. 

Dənizdə və koloniyalarda müharibə. Yaponiyanın müharibəyə qoşulması. Neytral ölkələr 

uğrunda koalisiyanın mübarizəsi. Türkiyənin müharibəyə qoşulması. Müharibənin dünya 

müharibəsinə  çevrilməsi.  Onun  əvvəlki  müharibələrdən  fərqi.  Müharibənin 

hazırlanmasında  və  gedişində  gizli  diplomatiyanın  rolu.  Müharibə  edən  tərəflərin  ilhaq 

planlarının  gizli  olması.  Müharibəni  dəstəkləmək  üçün  rəsmi  təbliğat,  onun  əsas 

istiqamətləri  (vətəni  qorumaq  üçün  müdafiə  müharibəsi,  demokratiyanın  irticadan 

müdafiə olunması, millətlərin prinsiplərinin qorunması ideyaları və s.). 

Müharibə zamanı milli məsələlər probleminin, milli hərəkatlar və millətçiliyin rolu. 

Düşmənin arxa cəbhəsini dağıtmaq üçün müharibə edən ölkələrin siyasətində milli amil. 

1915-ci  il  hücumu.  Şərq  cəbhəsi.  Qərb  cəbhəsi.  taliyanın  müharibəyə  qoşulması. 

Bolqarıstanın  müharibəyə  qoşulması.  Serbiyanın  darmadağın  edilməsi.  Hərbi 

ə

məliyyatların  Asiya  variantı.  Dənizdə  hərbi  əməliyyatlar.  1916-cı  il.  Antantanın  hərbi 

rəhbərliyi  daxilində  debatlar.  Qərb  cəbhəsi.  Verdun  döyüşü.  Şərqdə  hərbi  əməliyyatlar. 

Rumıniyanın  müharibəyə  qoşulması,  onun  darmadağın  edilməsi.  Hərbi  əməliyyatların 

Asiya variantı. Dənizdə hərbi əməliyyatlar. Dünyanın ərazi cəhətdən bölünmə şərtlərinə 

dair  gizli  saziş.  Müharibə  edən  ölkələrin  rəhbərliyində  dəyişikliklər.  Müharibə  edən 

tərəflərin  diplomatik  cəhətdən  bir-birini  əvvəlcədən  öyrənməsi.  ABŞ-ın  müharibəyə 

qoşulmasının perspektivləri. 1916-cı il –müharibədə dönüşün labüdlüyü. 

Müharibə  və  iqtisadi  həyatın  dövlət  tərəfindən  tənzimlənməsi.  Müharibənin 

aparılması  üçün  insan  və  maddi  resurslarının  səfərbər  olunması  problemi.  qtisadiyyata 

dövlət  müdaxiləsini  kəskin  genişləndirilmənin  vacibliyi.  Müharibə  aparan  ölkələrin 

iqtisadiyyatının dövlət tənzimlənməsinin əsas istiqamətləri. Dövlət nəzarətinin hərtərəfli 

sisteminin  formalaşması.  Dövlət  tənzimlənməsinin  forma  və  üsulları.  Dövlət 

idarəçiliyinin  qeyri-iqtisadi  üsullarının  hərbi  iqtisadiyyatdan  üstünolma  səbəbləri. 

Dövlətin  iqtisadiyyata  müdaxiləsinin  genişləndirilməsinin  ictimai-siyasi  nəticələri.  cra 

hakimiyyətininn  mərkəzi  orqanlarının  gücləndirilməsi.  Bürokratik  məmurlar  aparatının 

---