29
təkid edərsə sistem yeni sifarişin yerinə yetirilməsinin qiymətini hesablayır. Bu
sistemlər lokal şəbəkə texnologiyası əsasında yaradılır.
Lokal şəbəkələrdə mərkəzləşdirilmiş və mərkəzləşdirilməmiş kimi 2 əsas
idarə prinsipi mövcuddur.
Mərkəzləşdirilmiş idarədə
verilənlər mübadiləsinin idarəsi fayl-server
tərəfindən yerinə yetirilir. Serverdə saxlanılan fayllar, şəbəkənin işçi stansiyaları
tərəfindən istifadə edilə bilərlər. Bir işçi stansiyasının faylına digər işçi stansiya
müraciət edə bilməz. Mərkəzləşdirilmiş idarəni həyata keçirən bir sıra şəbəkə əmə-
liyyat sistemləri mövcuddur. Bunlara misal olaraq, MicroSoft Windows NT
Server, Novell NetWare (3.X və 4.X versiyaları), MicroSoft Lan Manager, OS/2
Warp Server Advanced, VINES 6.0 və başqalarını göstərmək olar.
Mərkəzləşdirilmiş idarəli şəbəkənin üstün cəhəti şəbəkə resurslarının onlara
icazəsiz daxil olmaların yüksək dərəcədə mühafizəsi, daha böyük saylı qovşaqlara
malik şəbəkələrin qurulmasının mümkünlüyüdür. Mənfi cəhəti isə, fayl server öz iş
qabiliyyətini itirdikdə, sistemə icazəsiz daxil olmanın mümkünlüyü, həmçinin
server resurslarına daha yüksək tələblərin olmasıdır.
Mərkəzləşdirilməmiş (bir səviyyəli) şəbəkələrdə
xüsusi ayrılmış serverlər
olmur. Şəbəkənin idarəetmə funksiyası növbə ilə bir ST-dən digər ST-yə
ötürülür. Bir ST-nin resurslarından (disklər, printerlər və digər qurğular) digər ST
istifadə edə bilər. Bu cür bir səviyyəli şəbəkələrin qurulmasına imkan verən
aşağıdakı proqram paketləri mövcuddur: Novell NetWare Lite, Windows for
Workgroups, Artisoft LANtastic, LANsmart, Invisible SoftWare NET-30 və
başqaları. Bütün bu proqramlar DOS idarəsi altında işləyə bilirlər. Bu cür
şəbəkələrdə həmçinin Windows 95 -2000 və Windows NT ƏS-dən istifadə etmək
olar.
Çox da böyük olmayan ST üçün bu cür şəbəkə daha səmərəlidir və real
paylanmış hesablama mühitinin qurulmasına imkan verir. Mərkəzləşdirilmiş
şəbəkələrə nəzərən burada proqram təminatı daha sadə olur. Burada fayl serverdən
istifadə edilməsi lazım olmur, bu da sistemin daha ucuz yaranmasına səbəb olur.
30
Lakin bu şəbəkədə informasiyanın mühafizəsi və inzibati idarə məsələləri bir
qədər zəif alınır.
MRPII
Sonra MRPII (Manufacturing Resource Planning – istehsalat resurslarının
planlaşdırılması) sinif sistemləri yaradıldı, onların əsas məğzi xammalın
alınmasından
istehlakçıya
malın
çatdırılmasına
qədər
istehsalatın
pproqnozlaşdırılması, planlaşdırılması, nəzarəti dövr üzrə yerinə yetirilir. Ümumi
halda onlar müəssisə fəaliyyətinin planlaşdırılması məsələsinin həllini natural
vahidlərdə, maliyyə planlaşdırılmasının isə pul vahidlərində təmin edirlər.
stehsalatın planlaşdırılma sistemləri daima evolyusiya prosesindədirlər. lk
öncə MRP sistemlər müəyyən dövr üçün qəbul olunmuş istehsalat proqramı
əsasında formalaşırdılar, bu isə artan ehtiyacları ödəmirdi. Planlaşdırmanın
səmərəliliyinin artırılması məqsədilə 70-ci ilərin sonunda Oliver Uayt və Corc
Plosl bağlı dövrün təqlidi ideyasını təklif etdilər. deya planlaşdırılmanın
aparılması zamanı əlavə funksiyaların daxil edilməsi ilə faktorların daha geniş
spektrinin nəzərə alınmasından ibarətdir. CRP istehsalat qüvvələrin və MRP
xammal ehtiyaclarının planlaşdırılmasının baza funksiyalarına yığılma prosesində
komplektləmələrin istifadə olunmuş miqdarına istehsalat məhsulun miqdarının
müvafiqliyi, sifarişlərin gecikmələri, məhsulun satışının həcmi və dinamikası,
təchizatçılar haqqında müntəzəm hesabatların hazırlanması kimi əlavə
funksiyaları artırmaq təklif edilmişdir. “Bağlı dövr” termini zəruri olduqda
istehsalat və sifarişlər planını dəyişərkən modifikasiyalanmış sistemin işi
prosesində planlaşdırılmanın növbəti mərhələlərində yaradılmış hesabatların
təhlilindən və nəzərə alınmasından ibarət olan əsas xüsusiyyəti əks edir.
Lakin dünya biznesində və onun inkişafında mövcud situasiyanın təhlili
zamanı qeyd olundu ki, məhsulun qiyməti
çox hissəsini istehsalat prosesi və həcmi
ilə bağlı olmayan xərclər təşkil edir. l ildən artan rəqabət ilə əlaqədar məhsulun
istehlakçıları daha da “ərköyünləşirlər”, hiss olunacaq dərəcədə reklam və
marketinqə xərclər artırılır, məhsulun yaşam dövrü azalır. Bunların hamısı
31
kommersiya fəaliyətinin planlaşdırılmasına münasibətin dəyişilməsini tələb edirdi.
Bu zəminlər nəticəsində korporativ planlaşdırmanın anlayışı MRPII yeni
konsepsiyası yaradılmışdır.
Bu sistemlər fayl server texnologiyası əsasında yaradılır. Fayl server
texnalogiyasında bütün proqramlar və verilənlər şəbəkənin baş, mərkəzi
kompüterində mühafizə edilir. Baş(mərkəzi) kompüter ona görə fayl serveri
adlandırılır ki,onun yaddaşında proqramlar və informasiyalar məzmunca məntiq
etibarilə uyğun fayllara ayrılır. Yaddaşda fayl formasında təşkil olunan
proqramlara bir sıra hallarda proqram modulları da deyirlər. Məsələn, müraciət,
axtarış, emal, ötürmə, çap və digər proqram modulları, yəni faylları ola bilər.
Verilənlər faylları da müxtəlifdir. Məsələn, iri kitabxanalarda lokal kompüter
şəbəkəsi üçün onlarla verilən faylları yaradıla bilər: fondun cari
komplektləşdirilmə faylı, sistemli kataloq faylı, oxucu (istifadəçi) faylı, kitab
verilişi faylı və s. Şəbəkənin bütün istifadəçiləri, o cümlədən oxucular tərəfindən
fəal istifadə edilən verilənlər (informasiyalar) və onların axtarış, ötürmə çapetmə
proqramları (fayllar) ilk növbədə təşkil edilir. Məsələn, məlumdur ki, kitablarda
əlifba kataloqu sistemli kataloqa nisbətən çox istifadə edilir. Deməli əlifba
kataloqu faylını ilk növbədə elektron kataloqda yaratmaq lazım gəlir. Belə
növbəliliyə fayl qradiyası deyirlər, yəni fəal və nisbətən az istifadə edilən faylların
qiymət (reytinq) şkalası müəyyənləşdirilir və bu meyara əsasən fayl serverində
təşkil edilir. Təbii ki, proqramlar və informasiyalar yazılan disklərin tutumu fayl
serveri baxımından daha çox olmalıdır. Çünki ondan şəbəkəyə qoşulan digər
kompüterlər, yəni istifadəçilər müxtəlif vaxtlarda və eyni zaman da, paralel istifadə
edə bilərlər. Fayl serverində olan kompüterin bütün imkanları daha yüksək
olmalıdır. Məsələn əgər avtomatlaşdırılmış işçi yerlərində (A Y) pentium
kompüterləri olarsa, fayl serverində superpentium kompüterin olması məqsədə
uyğundur. Əgər maliyyə imkanlarına görə sonuncu göstərilən tip kompüteri almaq
mümkün olmazsa, eyni səviyyəli, arxitekturalı kompüterindən ibarət olan şəbəkə
qurulmalı və burada bir neçə fayl serveri yaradılmalıdır, yəni resurslar fayllar üzrə
Dostları ilə paylaş: |