Microsoft Word aynura diss doc

38 

 

 

 

ntranetdən işçilər arasında daxili kommunikasiyaları asanlaşdırmaq, Ekstranetdən 

isə  malgöndərən  və  distribyuterlərlə  məlumatlar,  sifarişlər  və  ödənişlərin 

mübadilələrini  yüngülləşdirmək  üçün  istifadə  edirlər.  Micorsoft  kompaniyasının 

rəhbəri  Bill  Qeyts  bildirir  ki,  onun  kompaniyası  demək  olar  ki,  bütünlüklə 

elektronika  vasitəsilə  fəaliyyət  göstərir;  kağızların  hər  hansı  bir  hərəkəti  çox  az 

əhəmiyyətə  malikdir,  belə  ki,  istənilən  sənədi  kompyuterin  monitorunda  görmək 

mümkündür.  

E-biznes və e-ticarət B2C (biznes istehlakçıya), B2B (biznes biznesə), C2C 

(istehlakçı  istehlakçıya),  C2B  (istehlakçı  biznesə)  kimi  əsas  istiqamətlər  üzrə 

həyata keçirilir. Bundan başqa, e-biznes təmiz onlayn və ya qarışıq ənənəvi-onlayn 

kompaniya formasını da ala bilər.  

nternetdə  biznes:  B2C  (biznes  istehlakçıya).

  Qərb  ölkələrində  aparılmış 

sorğular göstərmişdir ki, istehlakçılar Şəbəkədə tez-tez kitab (58%), musiqi yazıları 

(50%),  proqram  təminatı  (44%),  aviabiletlər  (29%),  PK  periferiyaları  (28%), 

geyimlər  (26%),  videoyazılar  (24%)  əldə  edir,  mehmanxanada  qabaqcadan 

sifarişlər  yerləşdirir  (20%),  oyuncaqlar  (20%),  güllər  (17%)  və  məişət  texnikası 

(12%) alırlar (hər bir əmtəə kateqoriyasında onlayn alıcıların faiz nisbəti).  

nternet,  hər  şeydən  çox,  məhsul  və  xidmətlərin  B2C  istiqamətində  əldə 

edilməsi  üçün  xeyirlidir.  Belə  ki,  bu  zaman  istehlakçı  əmtəəni  sifariş  etmək 

(məsələn,  kitab  və  ya  musiqi  yazısı),  məsrəfləri  ixtisar  etmək  (məsələn,  aksiya 

alınması  və  ya  xəbərlərlə  tanış  olduqda)  üçün  əlverişli  şərait  və  ya  məhsulun 

xüsusiyyətləri  və  qiymətləri  haqqında  informasiya  (məsələn,  avtomobil  və  ya 

kompyuter)  axtarır.  nternetin  «toxunmaq»  və  əvvəlcədən  incələmək  lazım  olan 

məhsulların alınması üçün o qədər də rahat olmamasına baxmayaraq, istehlakçılar 

Şəbəkədə  həm  iri  məişət  texnikasını,  həm  kompyuterləri,  hətta  gül  və  paltarları, 

onları  canlı  olaraq  görmədən  və  əvvəlcədən  yoxlamadan  almaq  və  sifariş  etmək 

imkanına malikdirlər. B2C halında mübadilə prosesinin təşəbbüskarı və nəzarətçisi 

rolunda müştəri çıxış edir; çox vaxt satıcılar müştərilərin onları mübadilədə iştirak 

etməyə çağırmalarını gözləyirlər. Hətta satıcıların mübadilə prosesinə girməsindən 

---

39 

 

 

 

sonra  belə,  müştərilər  özlərini  agent  və  vasitəçilərlə  maraqlanaraq,  özləri  onlara 

hansı informasiyanın lazım olduğunu, hansı təkliflərin maraqlı olduğunu və hansı 

qiyməti ödəməyə hazır olduqlarını müəyyən edirlər. 

nternetdə  biznes:  B2B  (biznes  biznesə). 

B2B  saytları  B2C  saytlarına 

nisbətən  daha  fəal  işləyirlər.  B2B  saytları  bazarı  daha  effektiv  şəklə  salır  və 

«malgöndərən-müştəri»  qarşılıqlı  münasibətlərini  kökündən  dəyişir.  Aparıcı 

tədqiqat  firmalarının  qiymətləndirmələrinə  görə,  B2B  onlayn  ticarətinin  həcmi 

B2C ticarətinin anoloji müqavilələrindən 10-15 dəfə çoxdur. Alıcı-təşkilatlar B2B-

hərrac saytlarından, valyutaların cari mübadilə kursları haqqıda informasiyalardan, 

əmtəələrin  onlayn  kataloqlarından,  ixtisaslaşdırılmış  barter  saytlarından  və  başqa 

mənbələrdən  istifadə  edərək,  çox  vaxt  qiymətlərin  daha  əlverişli  səviyyəsinə  nail 

olurlar.  Bir  çox  iri  kompaniyalar,  o  cümlədən  Ford,  General  Electric  və  Merck, 

nternet-təminat  sistemlərinin  yaradılması  üçün  milyonlarla  dollar  sərmayə 

etmişlər.  Nəticədə  emalın  dəyəri  100  dollardan  20  dollara  düşmüşdür. 

Malgöndərənlərdən daha yüksək güzəştlərin alınmasına çalışaraq, kompaniyalar da 

onlayn  alış  alyansları  formalaşdırırlar.  GM,  Ford  və  Daimler  Chrysler 

korporasiyaları  Covisint  birliyi  təşkil  etmişlər  ki,  bu  da  onların  fikrinə  görə, 

elektronikanın  birgə  alışı  sayəsində  hər  bir  avtomobil  vahidi  üzrə  1200  dollar 

qənaət etməyə imkan verəcəkdir. 

Bundan başqa, işgüzar bazar alıcılarının iri həcmdə informasiya əldə etməyə 

imkanları  var.  Bu  informasiyalar  web-saytların  sahibləri,  infovasitəçilər  –  əmtəə 

alternativləri  haqqında  informasiya  yığaraq  əlavə  dəyər  yaradan  üçüncü  tərəf, 

bazar yaradıcıları

 – alıcı və satıcıları birləşdirərək bazarlar yaradan üçüncü tərəf,  

müştəri  cəmiyyətləri

  –  müştərilərin  malgöndərənlərin  məhsul  və  xidmətləri 

haqqında  fikir  mübadiləsi  etdikləri  onlayn  qruplar  və  s.  mənbələrdən  əldə  edilir. 

Nəticədə,  qiymət  əmələgəlmə  daha  şəffaf  olur.  Differensiasiya  edilməmiş 

məhsullar  üzərində  qiymət  təzyiqi,  alıcıların  yüksək  dərəcədə  differensiasiya 

edilmiş  məhsulların  həqiqi  dəyərliliyini  daha  aydın  şəkildə  gördükləri  müddət 

ərzində  daha  da  güclənəcəkdir.  Yüksək  səviyyəli  məhsulların  malgöndərənləri 

---

40 

 

 

 

qiymət  şəffaflığını  dəyər  şəffaflığı  ilə  kompensasiya  etmək  imkanı  əldə  edəcək, 

differensiasiya edilməmiş məhsulların malgöndərənləri isə rəqabət qabiliyyətlərini 

saxlamaq üçün qiymətləri aşağı salmağa məcbur olacaqlar.  

nternetdə  biznes:  C2C  (istehlakçı  istehlakçıya). 

C2C  onlayn  biznesi 

haqqında  danışarkən,  biz  onu  nəzərdə  tuturuq  ki,  istehlakçılar  təkcə  əmtəələri 

istehlak  etmirlər,  həm  də  onlar  haqqında  internetə  informasiyalar  göndərirlər. 

Onlar  maraq  üzrə  qruplara  birləşərək  “çat”-larda  informasiya  mübadiləsi  ilə 

məşğul  olurlar.  “Şəbəkə  şayiələri”  alışa  təsir  göstərən  adi  “şayiələr”  kimi  vacib 

amillərdəndir.  Yaxşı  kompaniyalar  və  əmtəələr  haqqındakı  informasiyalar  çox 

sürətlə, pis kompaniya və əmtəələr haqqındakılar isə bununla müqayisədə daha tez 

yayılırlar. C2C biznesinə eBay kompaniyasının fəaliyyətini misal göstərmək olar. 

eBay 

milyonlarla  istifadəçinin  abunə  olduğu  onlayn  ticarət  əməkdaşlığıdır  ki, 

burada  istehlakçılar  1000-ə  qədər  əmtəə  kateqoriyasından  əmtəə  almaq  və  ya 

satmaq niyyətindədirlər.   

nternetdə biznes: C2B (istehlakçı biznesə). 

stehlakçılar da kompaniyalarla 

internet  vasitəsilə  əlaqə  saxlanılmasının  daha  asan  olması  ilə  razıdırlar. 

Kompaniyalar  potensial  və  həqiqi  müştəriləri  elektron  poçtu  vasitəsilə  onlara 

suallar,  təkliflər  və  şikayətlərlə  müraciət  etməyə  dəvət  edirlər.  Bir  sıra  saytlarda 

“call  me”  opsiyası  işləyir:  müştəri  müvafiq  nöqtəyə  sıxan  kimi  telefon,  suallara 

cavab  verməyə  hazır  olan  kompaniyanın  nümayəndəsinə  avtomatik  olaraq  zəng 

edir.  Bir  çox  onlayn  kompaniyaları  istehlakçıların  sorğularına  cavab  verməyə 

tələsmirlər, uzaqgörən satıcılar isə sorğulara vaxt itirmədən cavab verir, həmçinin 

xəbər  bülletenləri,  xüsusi  təkliflər  haqqında  məlumatlar  (konkret  adresatın  alış 

tarixinə  əsaslanan),  xidmət  şərtləri  və  zəmanətin  yeniləşməsi  barəsində 

xəbərdarlıqlar və xüsusi tədbirlər haqqında elanlar göndərirlər.  

 

 

2.2 Elektron biznesin modelləri 

---