Microsoft Word Az ekonomi After Corrections doc

294 

---

Az
ərbaycan İqtisadiyyatı 
qərar olacaqdır. Bu mövzuda Hindistan misalından istifadə edilməsi üçün lazımi 
işlərin görülməsi və görülən işlərə dəstək verilməsi də lazımdır. 
- Qloballaşan dünyada sərmayənin də qlobal bir sima qazanaraq qloballaşdı- rılması 
səbəbiylə, 
beynəlxalq 
sərmayə 
hərəkətləri 
iqtisadiyyatdakı 
konjonktüra 
dalğalanmaların da əsas təsir obyekti olmuşdur. İqtisadiyyatdakı konjonktür 
dalğalanmalar xüsusilə 1980-ci illərdən sonra maliyyə böhranı şəklində başlayaraq 
ümumi iqtisadi böhrana çevrilən bir mahiyyət qazanmışdır. 
Maliyyə böhranlarından minimum dərəcədə təsirlənmək üçün beynəlxalq 
sərmayənin ölkə daxilində məhsuldar sahələrə istiqamətləndirilməsi, yəni, xarici 
sərmayədən beynəlxalq birbaşa sərmayə qoyuluşu şəklində faydalanılması lazımdır. 
Onsuz da inkişaf etməkdə olan ölkələrdə də iqtisadi böyümənin sağlam təməllərə 
oturdula bilməsi üçün isti pul yerinə uzun müddətli borclara ehtiyac vardır. 
İnkişafda olan və keçid dövründəki ölkələrdə də, inkişaf və böyümə baxımından 
iqtisadiyyatın istehsal həcmini artırıcı siyasət yeridilir. Təklif Əsaslı İqtisadiyyat 
olaraq məlum olan bu siyasət çərçivəsində yeni vergi güzəştlərinin edilməsi vacibdir. 
Nəzəri olaraq, 1970-ci illərdən sonra ortaya çıxan Təklif Əsaslı İqtisadiyyat 
Nəzəriyyəsi durğunluğun aradan qaldırılması üçün iqtisadiyyatın təklif tərəfinin yəni, 
istehsal faktorları təklifinin təşvik edilməsi va- cibliliyini, bunun üçün də xüsusilə 
vergi güzəştlərinin vacibliliyini müdafiə edir. Tələb qıtlığından çox təklif qıtlığının 
müşahidə edildiyi inkişafda olan və ya keçid dövründəki iqtisadiyyatlarda də bu 
nəzəriyyəyə görə vergi güzəştləri başda sərmayə olmaqla istehsal faktorlan, istehsalı 
artıracaq şəkildə hərəkətə keçdiməlidir. 
Bu səbəblə də, 1998 Rusya Maliyyə Böhranı ilə birlikdə sarsılan Azərbaycan 
iqtisadiyyaünm “Hollandiya Xəstəliyi”ndən xilas ediləcək şəkildə, xarici sərmayənin 
və gəlirinin ölkədən çıxmasının qarşısını almaq və ölkəyə yeni bir sərmayə axımı 
başlada bilmək; xüsusilə, portfel investisiyası yerinə əlavə dəyəri yüksək birbaşa 
qoyulan investisiyalan artirmaq üçün, xarici sərmayə girişini və bu istiqamətdə 
istehsala dair investisiyalan təşvik edici və dəstəkləyici siyasətlərə ehtiyac var. Bu 
siyasətlərin başında; neft və təbii qaz ilə əlaqədar olmayan sahələnn istehsal və 
məşğulluq səviyyəsinin inkişafı üçün lazımi investisiya mühitinin əlverişli hala 
gətirilməsi gəlir. İnvestisiya mühitinin əlverişliliyi üçün, ölkədə siyasi və 
makroiqtisadi stabilliyin olmasını vacib qılır. Bunun üçün isə ilk əvvəl ticari olmayan 
risklərin ortadan qaldıniması, daha sonra vergi nisbətləri, vergi toplama sistemi və 
mədəniyyəti, xarici sərmayəni qoruyucu hüquqi və inzibati tənzimləmələrin 
mövcudluğu və tətbiqi, vergi və gömrük sistemlərinin optimizasiyası ilə əlaqədar 
tənzimləmələr aparılmalıdır. Ticarət həcminin artiniması üçün isə xarici ticarətdə 
liberallaşma və gömrük idarəsinin müasirləşdirilməsi lazımdır. Bundan əlavə, ölkənin 
ixrac potensialının artiniması üçün də sərbəst regionlar yaradılmalıdır.