Microsoft Word berk senaye tul docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2.Rezin ovuntulardan neft bitumlarının modifikasiyasında istifad ə olunmasının iqtisadi s əm ər əliyi v ə ətraf mühitin
sərf olunan enerji miqdarından dəfələrlə az olur. (statistik məlumatlara görə enerji sərfi 75-80% az olur). 2. “istixana” qazlarının miqdarı azalır; 3. Alüminium və polad dəfələrlə təkrar emal oluna bilir; 4. Torpaq və suyun çirklənməsi azalır. Göründüyü kimi metal tullantılar digər tullantılara nisbətən dəfələrlə təkrar emalda istirak edə bilir. Belə təkrar emallardan uzun müddət müxtəlif vaxtlarda yeni-yeni məhsullar almaq mümkün olur. Kiçik bir araşdırma aparaq. Hər hansı nəqliyyat vasitəsinin istismar müddəti bitdikdən sonra həmin nəqliyyat vasitəsinin metal hissələri çıxarılaraq, yeni avadanlıqların istehsalı üçün təkrar emal olunur. Təkrar emal yeni – monotexnologiya ilə həyata keçirildikdə isə alınan ikinci xammal əvvlkindən daha möhkəm, davamlı olur. Bununlada iqtisadi itki azalır, ətraf mühitə edilən təsirlər aradan qaldırılmış olur. (faydalı qazıntıların çıxarılması nəzərdə tutulur). Monotexnologiya texnikanın bir çox sahələrini əhatə edən son dərəcə incə bir texnologiyadır və onun imkanları həddən artıq genişdir. Bu texnologiya ilə metalların tərkibindən lazım olmayan maddələri təmizləməklə istənilən metal xammaldan lazımolan struktura uyğun material, hətta qurğular hazırlamaq mümkündür. Hal-hazırda yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə (Yaponiya və ABŞ-da) nonomateriallar əsasında yüksək keyfiyyətli paltarlar, geyim əşyaları inşaat materialları, qablaşdırma və daşınma avadanlıqları çox möhkəm və davamlı metal məmulatları, proqlaşdırılmış qida məhsulları yüksək dərəcədə aktiv bioloji və kimyəvi katalizatorlar, dərman preparatlarının daşıyıcıları və tibbi əməliyyatlar aparılır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda qara və əlvan metallurgiyanın inkişafı üçün kifayət qədər mineral xammal ehtiyatlarına malikdir. Lakin hazırda istifadə olan istehsal texnologiyaları fiziki və mənəvi cəhətdən köhnəlmiş olduqlarından istehsalın səmərəliliyi aşağı olmaqla yanaşı ətraf mühitə mənfi təsir göstərilir. Köhnəlmiş avadanlıqlardan istifadə təbii sərvətlərdən hərtərəfli. Səmərəli istifadə etməyə imkan vermir. Bu sahədə respublikamızda ekoloji
baxımdan dayanıqlı inkişafı təmin etmək üçün aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi vacib sayılır: yeni texnologiyalar tətbiq edilməkdə metalların və metal məhsulların təkrar emalını, eyni zamanda ferroərintilərin qapalı istehsal şinlərinin yaradılmasının təmin edilməsi, vahid məhsulun istehsalına sərf olunan enerjinin miqdarının azaldılmasına gətirib çıxaran az enerjitutumlu texnologiyaların tətbiqi, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə olunmasını təmin etmək üçün xammal mənbələrinin istismarı zamanı maksimum dərəcədə itkilərin qarşısının alınması məqsədilə müasir metodlardan istifadə etməklə müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi, istismarı başa çatmış yataqların ərazilərində rekultivasiya işlərinin aparılması, yararlı torpaq sahələrinin sıradan çıxmasının qarşısını almaq məqsədilə yeni texnologiyalara əsaslanan poliqonların yaradılması. Ölkəmizdə istismar müddətini başa vurmuş avtomobillərin təhvil verilməsinin təşkil olunması ilk növbədə istismar ömrünü başa vurmuş avtomobillərin təhvil verilməsi nəticəsində əldə olunacaq dəmir, polad, mis, qurğuşun, plastik materiallar, kauçuk, şüşə kimi maddələrin təkrar emalı və istifadəsi təbii ehtiyatların tükənməsinin qarşısını nisbətən alar. Digər tərəfdən daha çox yanacaq sərf edən avtomobillərin dövriyyədən çıxarılması atmosferə atılan zəhərli qazların miqdarını azaldar. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Avropa Birliyi ölkələrində avtomobillərin orta yaşı 8 ilə yaxındır [ 27] .
istifadə olunmasının iqtisadi səmərəliyi və ətraf mühitin sağlamlaşdırılması
Işlənmiş şinlərin təkrar emal üsullarını araşdırarkən onlardan müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunduğunu gördük. Bu tullantıların neftbitumlarının modifikasiyasında iştirakını araşdıraq. Neft bitumlarına olan tələbat günü-gündən artır. Lakin bizim ölkəmizdə istehsal olunan bitumlar, xarici ölkələrdə istehsal olunan bitumlardan keyfiyyətinə görə əsaslı sürətdə fərqlənirlər. Onlar «QOST 22245» tələblərinə cavab vermirlər. Odur ki, asfalt örtüklərinin hazırlanmasında istifadə olunan YNB (yol neft bitumu) modifıkasiya etmək zəruriyyəti yaranır [ 11]
. Hazırda yol tikintisində asfalt-beton yol örtüklərinin hazırlanmasında ə laqələndirici kimi bitum polimer kompozisiyasında istifadə olunur. Bu məqsədlə çox bahalı termoelastoplast DCT-30 istifadə olunur. Adətən yol bitumunun plastik intervalı 60-65°C-dən yuxarı olmur, bu da asfaltın üst səthinin örtülməsi üçün kifayət etmir. Bundan başqa özlülüyü azolan bitumlarda elastiklik xassəsi olmur. Kompozisiya materialının dayanıqlığı əsasən bitumun elastiki xassəsindən asılı olduğundan, onun əsasında hazırlanmış asfalt- beton mexaniki təsir altında tez dağılır. Buna görə də bitum əlaqələndiricisinin elastiki xassəsinin artırılması üçün onun polimerlərlə modifikasiya olunmasına böyük ehtiyac vardır. Yalnız polimerlə modifikasiya olunmuş bitum əsasında alınmış asfalt-beton örtüyü yüksək fıziki-mexaniki xassəyə malik olur. Aparılan tədqiqat işləri göstərilmişdir ki, kompleks imkanlarına görə bitum ə laqələndiricisinin xassələrini yaxşılaşdıran, ona yüksək elastik xassə verə bilən yalnız rezin ovuntusu ola bilər. Rezin ovuntusunun istismardan çıxmış şinlər ə sasında alındığını nəzərə alsaq, onda bu modifikasiyanın təkcə bitumun fıziki- mexaniki xassələrinin yüksəldilməsi məqsədi daşımadığının eyni zamanda iqtisadi və ekoloji əhəmiyyət kəsb etdiyini görə bilərik. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|