AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI TƏHS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z
Ə
lyazması hüququnda
AMANOV VÜSAL KAMAL oğ
lunun
“BƏ
RK SƏ
NAYE TULLANTILARININ TƏ
KRAR EMALININ
QT SAD SƏ
MƏ
RƏ
L Y ” mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
stiqamətin şifri və adı 60404 qtisadiyyat
xtisasın ş
ifri və
adı 60404 Ə
traf mühitin mühafizə
si
Elmi rə
hbə
r Magistr proqramının rə
hbə
ri
f.r.e.n. NOVRUZOVA F.f.r.e.n. NOVRUZOVA F.
Kafedra müdiri
dos. MEHD YEVA V.Z
BAKI – 2016
MÜNDƏR CAT
G R Ş
I FƏ
S L. BƏ
RK SƏ
NAYE TULLANTILARIN YARATDIQLARI
EKOLOJ PROBLEMLƏ
R
1.1. stehsal sahələrinin bərk tullantıları və yaranan ekoloji problemlər
1.2. şlənmiş metal avadanlıqların (metalo-lom) və ağır metalların
yaratdıqları ekoloji problemlər
1.3.Köhnəlmiş texniki-rezin və rezin məmulatların yaratdıqları ekoloji
problemlər
1.4.Polimerlərin mexaniki-kimyəvi proseslər nəticəsində “qocalması” və
yaranan ekoloji proseslər
II FƏ
S L. BƏ
RK SƏ
NAYE TULLANTILARININ TƏ
KRAR EMAL
TEXNOLOG YALARI VƏ
ALINAN MƏ
HSULLAR
2.1.Metalo-lomların təkrar emal texnologiyası alınan məhsullar
2.2.Polimer tullantıların təkrar emal texnologiyası, alınan məhsullar, tətbiq
sahələri
2.3. şlənmiş şinlərin təkrar emal texnologiyası, alınan rezin ovuntuları,
onlardan istifadə sahələri
III FƏ
S L. BƏ
RK SƏ
NAYE TULLANTILARININ TƏ
KRAR EMAL
MƏ
HSULLARINDAN
SƏ
NAYEN N
MÜXTƏ
L F
SAHƏ
LƏ
R NDƏ
ST FADƏ
OLUNMASININ QT SAD SƏ
MƏ
RƏ
L Y VƏ
Ə
TRAF
MÜH T N SAĞ
LAMLAŞ
DIRILMASI
3.1.Təkrar emal metallardan maşınqayırma və başqa sənaye sahələrində
istifadə olunması onun iqtisadi səmərəliyi
3.2.Rezin ovuntulardan neft bitumlarının modifikasiyasında istifadə
olunmasının iqtisadi səmərəliyi və ətraf mühitin sağlamlaşdırılması
3.3.Təkrar emal polimerlərindən neft bitumlarının modifikasiyasında
istifadənin iqtisadi səmərəliyi və ətraf mühitin sağlamlaşdırılması
NƏT CƏƏDƏB YYAT
G R Ş
Mövzunun aktuallığ
ı.Hazırda ölkəmizdə aparılan islahatlar, qeyri-neft
sektorunun inkişafına diqqətin artması, bu sahələrə sərmayə qoyuluşları
sənaye müəsisələrinin dirçəlməsinə zəmin yaratmışdır. Lakin sənaye
müəsisələrinin fəaliyyətinin genişlənməsi, məhsul istehsalı həcminin artması
və keyfiyyətin yüksəlməsi ikinci bir problemin yaranmasına səbəb
olmuşdur. Belə ki, müəssisələrdə məhsul istehsalı zamanı ətrafa külli
miqdarda tullantılar atılır ki, bu da ətraf mühitin daha çox çirklənməsinə
səbəb olur. Ətraf mühiti daha çox çirkləndirən, torpaq sahələrini zəbt edən
ə
sasən bərk tullantılardır. Bunlar isə sənayenin inkişafı ilə daha da
genişlənirlər.
Metallurgiya və maşınqayırma müəsisələrinin istilik elektrik
stansiyalarının, bərk tullantıları eləcə də istismar müddəti başa çatmış
məmulatlar, avadanlıqlar ətraf mühiti daha çox çirkləndirir. Digər tərəfdən
həmin bərk tullantıların tərkibində çox qiymətli materiallar fayda vermədən
tullantıya çevrilirlər.
Müasir dövrdə bərk tullantılardan təkrar istifadə etmək bir problem
kimi qarşıda durur. Onlardan sənayedə ikinci xammal kimi istifadə etmək və
bununla da ətraf mühitə edilən antropogen təsirlərin miqdarını nisbətən
azaltmaq məsələsi günün vacib probleminə çevrilmişdir. Bu nöqteyi-
nəzərdən sənaye tullantılarının xüsusən metal, rezin və plastik kütlələrin
tullantılarının təkrar emalı Respublikamız üçün mühüm ekoloji və iqtisadi
ə
həmiyyət kəsb edir. ona görə bərk sənaye tullantılarından və istismardan
çıxmış məmulatlardan “dağ” yaratmaq əvəzinə, onların səmərəli təkrar
emalını təşkil etmək ən aktual problemlərdən biridir.
Problemin öyrənmə vəziyyəti. Məlum olduğu kimi ətraf mühitin
mühafizəsi problemi Azərbaycanda həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur.
Ə
traf mühitin mühafizəsi probleminin tədqiqi ilə ölkəmizin görkəmli
alimləri N.A.Verdizadə, M.H. sgəndərov, B.C.Şıxəlizadə, R.U.Nurəliyeva,
.Q.Mövlayev, T.Z.Kərimova, .B.Xəlilov və başqaları məşğul olurlar.
Bərk sənaye tullantılarının təkrar emalının bəzi problemləri və ətraf
mühitin sağlamlaşdırılması istiqamətində tədqiqat işləri K.S.Şıxəliyev,
Ş
.M. brahimova, C.A.Mustafayev, H.A.Məmmədov və başqaları tərəfindən
araşdırılmışdır.
Müasir ədəbiyyatlarda göstərilən araşdırmaların nəticələrini azaltmadan
bu magistr dissertasiya işində ətraf mühitin sağlamlaşdırılması sahəsində
tələb olunan işlərin müəyyən hissəsi yerinə yetirilmiş, bərk sənaye
tullantılarının təkrar emalından alınan ikinci xammaldan sənayenin müxtəlif
sahələrində istifadə olunmasının iqtisadi səmərəliyi hesablanmışdır.
ş
in məqsədi və vəzifələri. Magistr işinin başlıca vəzifəsi bərk sənaye
tullantılarının təkrar emal texnologiyalarını müqayisəli təhlil etməklə yanaşı
alınan ikinci xammalların texniki-iqtisadi göstəricilərini və rkoloji
aspektlərini araşdırmaq, elmi cəhətdən əsaslandırılmış təkliflər işləyib
hazırlamaqdan ibarətdir.
Magistr dissertasiya işində qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün
aşağıdakı məsələlərin həll edilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
-Bərk sənaye tullantıları olan metololomların, polimer materialların və
işlənmiş rezin məmulatların yaratdıqları ekoloji problemləri araşdırmaq;
- Metallomların təkrar emal texnologiyası, alınan məhsulların fiziki-
mexaniki xassələrini araşdırmaq;
- Rezin-texniki və işlənmiş şinlərin təkrar emalı üsulları, alınan rezin
avtomatlarının fiziki-mexaniki xassələrini araşdırmaq;