Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
301 silahlar sistemi-nüvə artileriyası, “üst-üst” və “üst-hava” raketləri də daxil olmaqla, ləğv olundu. Eyni zamanda substrateji silahların suüstü gəmilər üçün sistemi də ləğv olundu. Substrateji qüvvələrin silahlarına aid olan bütün nüvə başlıqları NATO-nun silahlarından tamamilə çıxarıldı. Substrateji silahların ixtisarı ilə yanaşı, NATO-nun müttəfiqlərinin əllərində olan strateji silahların-5500 km.-dən uzaq məsafəni qət edə bilən “kontinentlərarası” silahların və yaxın və orta məsafəli “ballistik” raketlərin, ixtisarı ilə bağlı siyasət də həyata keçirildi. Strateji hücum silahları haqqında müqavilələrə əsasən, strateji silahların sayının azaldılması nəzərdə tutulurdu). 1 -Rusiya ilə yeni münasibətlər formasının qazanılması; -SSRİ-nin çökməsi hesabına Rusiyanın Avropada dayaqlarının zəifləməsi və Avropada ABŞ maraqları üçün güclü rəqibin olmaması və s. SSRİ-nin çökməsi NATO üçün bir tərəfdən yeni imkanlar sferası qazandırmaqla yanaşı, digər tərəfdən də məsuliyyəti artırdı. NATO həm Avropa regionunda, həm də keçmiş SSRİ məkanında təhlükəsizliyin təmin olunması və təhlükə və təhdid mənbələrinin zərərsizləşdirilməsi funksiyasını öz üzərinə götürməklə bir növ məsuliyyət sferasını gücləndirmiş oldu. “Güc mərkəzləri” olan dövlətlərin siyasi qrupları arasında maraqların təmini uğrunda rəqabət mübarizəsi davam etməkdədir. Dövlətlərin siyasi qruplaşmaları arasında maraqların toqquşması dedikdə, dövlətlərin daxil olduqları iki və ya bir neçə siyasi qrupun dünyanın ayrı-ayrı regionlarına aid maraqlarının təmini uğrunda öz aralarında həyata keçirilən rəqabət mübarizəsi başa düşülməlidir. Məsələn, Xəzər regionunda Rusiya və bu dövlətə yaxın siyasi münasibətləri olan İranla Qərb dövlətlərinin siyasi qruplaşmaları arasında 1 Справочник НАТО. Юбилейное издание к пятидесятой годовщине НАТО. Отдел информации и прессы. Брюссель 1988. NАТО-1110 Brussels, Belgium 1998-1999 Second Reprint. səh. 162 302 daha çox iqtisadi mənfəət əldə etmək uğrunda siyasi mübarizə həyata keçirilir. Rusiya və İran Cənubi Qafqazda Qərbin iştirakına qısqanclıqla yanaşırlar. Hal-hazırda Avropa və Asiya məkanında əsasən NATO-ya daxil olan dövlətlər, Rusiya, Çin, Hindistan, İran, Pakistan, Yaponiya, Cənubi Koreya kimi dövlətlərin və bu dövlətlərin siyasi qrupları (birlik, ittifaq, təşkilat) arasında rəqabət mübarizəsi davam etməkdədir. Rəqabət əsasən dünyanın təbii sərvətlərlə zəngin olan və geosiyasi əhəmiyyət daşıyan regionlarında həyata keçməkdədir. Dövlətlərin siyasi qrupları arasında rəqabət öz miqyasına görə qlobal və regional xüsusiyyətlərə malik olduğundan siyasi qruplara daxil olan dövlətlərin maraqları da həm qlobal, həm də regional səviyyədə toqquşur. Maraqların qlobal səviyyədə toqquşmaları- “super güc mərkəzi” və öz potensialına görə bu mərkəzə yaxın olan dövlətlərin maraqları regional səviyyə ilə yanaşı qlobal səviyyədə də toqquşur. Qlobal səviyyədə o dövlətlərin maraqları toqquşur ki, həmin dövlətlər beynəlxalq aləmdə dünyanın bütün və bir çox regionlarına aid xarici siyasət həyata keçirirlər. Maraqları qlobal səviyyədə toqquşan dövlətlər sırasına ABŞ, Rusiya, Çin, Hindistanı, təşkilatlar kimi isə Avropa Birliyini, NATO-nu misal göstərmək olar. Vaxtilə SSRİ və ABŞ dünyanın əksər regionlarına dair qlobal miqyaslı siyasət yeridirdilər və bu nöqteyi-nəzərdən həmin dövlətlərin maraqları qlobal miqyasda toqquşurdu. Bu dövlətlərin rəhbərlik etdikləri Varşava Müqaviləsi Təşkilatı və NATO (Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı) ittifaqı siyasi qrupları arsaında maraqların təmini uğrunda siyasi mübarizə kəskin formada həyata keçirdi. Maraqların qlobal səviyyədə toqquşması həmçinin qlobal əhəmiyyətli sahələrdə, məsələn, ümumbəşəri təhlükələr törədəcək atom silahı və kimyəvi- bakterioloji silah istehsalı sahəsində, enerji sahəsində toqquşur. ABŞ-la İran arasında İranın gələcəkdə atom silahı istehsal etmək siyasətinə qarşı siyasi mübarizə də öz əhəmiyyətinə görə 303 qlobal xarakter daşıyır. Məhz, həmin mübarizə qlobal əhəmiyyət kəsb edən atom silahı istehsalı sahəsində həyata keçirilir. Enerji sahəsində Rusiya, İran, Venesuela ilə ABŞ və Avropa ölkələri arasında rəqabət mübarizəsi də öz əhəmiyyətinə görə qlobal xüsusiyyətlərə malikdir. Maraqların regional səviyyədə toqquşmaları- əks mövqedə dayanan siyasi qruplaşmalara daxil olan dövlətlərin maraqları qlobal səviyyə ilə yanaşı, regional səviyyədə də toqquşur. Maraqların regional səviyyədə toqquşması dedikdə, dünyanın konkret olaraq ayrı-ayrı regionlarına aid dövlətlərin iqtisadi, hərbi və siyasi maraqlarının üst-üstə düşməməsi başa düşülməlidir. Məsələn, ABŞ –la Çinin maraqları Cənubi və Cənubi-Şərqi Asiya regionunda, Sakit okeanın bəzi regionlarında toqquşur. Məsələn, Filippində ABŞ hərbi bazalarının mövcudluğu Çinin region maraqlarına böyük zərbədir. ABŞ-a siyasi mövqeyinə görə yaxın olan Yaponiya, Cənubi Koreyanın da maraqları Çinin alternativ maraqları ilə üst-üstə düşmür. ABŞ və onun Avropadakı müttəfiqlərinin iqtisadi, siyasi və hərbi maraqları Avropa regionunda Rusiyanın alternativ maraqları ilə toqquşur. Eləcə də, Cənubi Qafqaz regionunda, ABŞ və Avropa dövlətlərinin siyasi qruplarına birtərəfli qaydada inteqrasiya yolunu tutmuş Gürcüstanda Rusiya ilə NATO-nun maraqları kəskin şəkildə toqquşur. Yaxın Şərq regionunda İran və Suriyanın maraqları ABŞ-ın maraqları ilə toqquşur. Mərkəzi Asiya regionunda Qərbə qarşı ümumi soyuq münasibətlərdə olan Rusiya, Çin və İran Qərbin bu regiondakı maraqlarını qəbul etmirlər və ümumiyyətlə, ABŞ-ın həmin regiona təsirinin artmasından ehtiyatlanaraq öz dövlətləri üçün təhlükə hesab edirlər. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|