Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc

 
218 
 
yaxınlığın təmin olunmasında iştirak ediblər. (Məsələn, 1980-ci 
illərdə  ABŞ-lı  qızcığaz  Samanta  Smitin  diplomatiyasını  buna 
nümunə göstərmək olar. O dünyanın “ən gənc” diplomatı adını 
almışdır).  ABŞ  və  SSRİ  tərəfindən  ictimaiyyət  nümayəndələri 
iki  ölkə  arasında  gə

---

 
219 
 
daşların  özləri  yaxından  iştirak  edirlər.  Avropa  İttifaqının 
diplomatiyasına  region  diplomatiyası  adını  da  vermək  olar. 
Burada  region  diplomatiyası  daxili  diplomatiyanı  ortaya 
çıxarır.  Avropa  İttifaqı  öz  quruluşuna  görə  bir  qədər 
federasiyaya  uyğun  gəlir  ki,  bu  amil  də  regionda  daxili 
diplomatiyanın  (federasiyadaxili)  formalaşmasını  zəruri  edir. 
Dövlət  diplomatiyası  daha  çox  beynəlxalq  hüquq  normalarına 
əsaslanır və imperativ və normativ əhəmiyyət kəsb edir. Xalq 
diplomatiyası  isə  rəsmi  formadan  bir  qədər  kənarlaşır  və 
ictimai-mədəni münasibətləri əsas götürür.  
Xalq diplomatiyasının da xassələri  iki  cür  olur: birincisi, 
gərginliklər yaranarkən, dövlət diplomatiyasının bu gərginliyin 
aradan  qaldırılmasında  gücü  çatmadığına  görə,  tətbiq  edilən 
məcburi  xalq  diplomatiyası;  ikincisi,  yaranmış  loyal 
vəziyyətdən  ortaya  çıxan  və  öz-özünə  təbii  olaraq  meydana 
gələn könüllü xalq diplomatiyası.  
 
Diplomatik danışıqların əsasları 
 
Dövlətlər  arasında  münasibətlər  danışıqlar  həyata  keçiri-
lərkən  qurulur.  Bu  da  hərəkətlər  mənasını  verir.  Dövlətlər 
arasında  danışıqların  və  rəsmi  görüşlərin,  təşkil  edilən 
yığıncaqların  hər  biri  diplomatik  əhəmiyyət  kəsb  edə  bilməz. 
Lakin  bunun  tərkibində  diplomatiyanın  əlamətlərini  görmək 
mümkündür.  Bu  kimi  görüşləri  və  tədbirləri  də  tamamilə 
diplomatiyadan  kənarda  hesab  etmək  olmaz.  Diplomatik 
danışıqlar dövlətlərin daha çox müəyyən gərginliklərin dinc 
yollarla  aradan  qaldırılması  zamanı  tətbiq  edilən  bir 
üsuldur.  Bu  üsulda  müvəqqəti  diplomatiya  (burada  həmin 
problemin  həllinə  yönəldilmiş  diplomatiya)  tətbiq  olunur. 
Diplomatik  danışıqlar  iki  tərəf  arasında  birbaşa  və  eləcə  də 
konfranslar çərçivəsində ikitərəfli və çoxtərəfli formatda həyata 
keçirilə  bilər.  Diplomatik  danışıqlar  elə  dövləaha çox mü
ə

---

 
220 
 
danışıqlardır. Diplomatik danışıqlar dövlətlərin bütün fəaliyyət 
sahələrini  əhatə  edir,  çünki  dövlət  özü  bütün  mümkün  sahələr 
üzrə  fəaliyyət  göstərir.  Diplomatik  danışıqlar  vasitəli 
əlaqələrdir. Burada müəyyən diplomatik vəzifə yerinə yetirən 
şəxslər vasitəsilə danışıqlar həyata keçirilir.  
Belə qəbul etmək olar ki, dövlət rəhbərləri ölkələrinin əsas 
diplomatları  hesab  olunurlar.  Onlar  öz  xalqlarını  beynəlxalq 
münasibətlərdə təmsil edən və daha çox səlahiyyətə malik olan 
birinci  şəxslərdirlər.  Dövlət  başçılarına  diplomat  kimi 
səlahiyyətləri də xalqların özləri verirlər və hüquq normaları ilə 
onların xarici siyasət sahəsində fəaliyyətlərinin əsaslarını təsdiq 
edirlər, vəzifə və səlahiyyət verirlər. Həmçinin dövlət başçıları 
əsas  diplomat  kimi  müəyyən  hüquqlara  da  malik  olurlar  və 
onlar  beynəlxalq  aləmdə  immunitet  və  imtiyazlardan  istifadə 
edirlər.  Dövlət  başçılarının  hüquq  və  səlahiyyətləri,  immunitet 
və imtiyazları həm də beynəlxalq sənədlərdə öz əksini tapır və 
bu  sənədlərlə  dövlətlər  öz  başçılarına  münasibətdə  vahid 
qaydaları  yaradırlar.  Bu  da  dövlətlərin  beynəlxalq  aləmdə  bir-
birilərinə 
olan 
hörmət 
və 
inamlarından 
irəli 
gəlir. 
Diplomatiyanın üzərinə düşən vəzifə müəyyən problemləri həll 
etmək  və  dövlətlər  arasında  inkişaf  istiqamətində  əlaqələri 
təmin etməkdən ibarətdir. Bunun üçün nəzəri və təcrübi yolları 
müəyyən  etmək  əsas  şərtə  çevrilir.  Diplomatiyada  həm 
beynəlxalq  qaydalar  əsas  götürülür,  həm  də  diplomatın  şəxsi 
keyfiyyətləri,  bu  baxımdan  istedadı,  bilik  və  bacarığı  xüsusi 
önəm  kəsb  edir.  Diplomatik  danışıqlar  geniş  anlamda  tərəflər 
arasında  sülhün  yaranmasına  və  sülh  vəziyyətinin  davamlı 
olmasına  xidmət  edir.  Diplomatiyanın  məqsədləri  də  bundan 
ibarətdir  və  diplomatiya  məhz  özündə  pozitiv  məqsədləri  əks 
etdirir.  Diplomatik  danışıqların  əsasları  həm  də  dövlətlərin 
hərəkətlərinə  müəyyən  qədər  haqq  qazandırmaqdan  ibarətdir. 
Hər  bir  diplomat  danışıqlarda  öz  dövlətinin  maraqlarının 

---

 
221 
 
müdafiəsindən  çıxış  edir  və  çalışır  ki,  dövlətinin  beynəlxalq 
hərəkətlərinə haqq qazandırsın. 
Diplomatik  danışıqlar  müəyyən  gərginliklərin  aradan 
qaldırılmasına xidmət edir. Diplomatik danışıqlar sayəsində iki 
və  çoxlu  sayda  dövlət  arasında  gərginliklər  həllini  tapa  bilir. 
Bununla  yanaşı,  diplomatik  danışıqlar  həmçinin  müəyyən 
problemlərin  həllinin  uzanmasına  gətirib  çıxarır.  Belə  ki, 
danışıqlar 
zamanı 
dövlətlər 
arasımnda 
razılaşmalara 
gəlinməmək  qərarların  qəbul  edilməsinə  mənfi  təsirlərini 
göstərir.  
Diplomatik  danışıqlar  müəyyən  predmetlərə  malik  olur  və 
istiqamətləri özündə əks etdirir. 
Diplomatik  danışıqların  mənfi  tərəfləri  ondan  ibarətdir  ki, 
bir  çox  hallarda  bu  danışıqlar  problemlərin  birdəfəlik  həllinə 
yönəlmir, əksinə olaraq, problemin həllinin uzanmasına gətirib 
çıxarır.  
 
Dövlətin diplomatiyasının gücü 
 
Diplomatiya  öz  gücünü  resurslardan  və  resursların 
istifadəsi  sistemindən  götürür.  Resursların  səmərəli  qaydada 
tətbiqi  ardıcıl  olaraq  dövlət  diplomatiyasının  gücünü  artırır. 
Diplomatiyanın  gücünü  iki  mühüm  istiqamətdə  axtarmaq 
lazımdır:  birincisi,  dövlətin  gücündə  və  diplomatının  təyin 
olunduğu dövlətdəki təsirində, eləcə də bu dövlətlər arasındakı 
münasibətlər  və  əlaqələrdə;  ikincisi,  isə  dövlətin  təşkil  etdiyi 
diplomatik  fəaliyyətin  özündə.  Bu  iki  istiqamət  vəhdət  təşkil 
etdikdə  dövlətin  diplomatiyası  güclənir  və  bu  da  özlüyündə 
dövlətin  beynəlxalq  aləmdə  gücünü  artırır.  Əvvəlcə  qeyd 
olunduğu  kimi,  hər  bir  dövlətin  diplomatiyasının  gücü  onun 
daxili gücündən asılı olur. Diplomatiyanın gücü dövlətin başqa 
bir  dövlətə  yönəltdiyi  resursların  da  gücündən  asılı  olur. 
Diplomatiyanın  özü  əlaqələri  gücləndirir,  eləcə  də  əlaqələrin 

---