Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc

 
209 
 
funksiyalarının  yerinə  yetirilməsinə  bu  dövlətdə  mövcud  olan, 
eyni  cür  tətbiq  edilməli  olan  praktikadan  asılı  olaraq,  ya  öz 
etimadnaməsini  təqdim  etdiyi  andan,  ya  da  gəldiyi  haqqında 
məlumatın  və  ya  etimadnamələrin  təsdiq  olunmuş  surətlərinin 
yerləmə dövlətinin Xarici İşlər  Nazirliyinə  ya haqqında razılıq 
əldə  edilmiş  digər  nazirliyə  təqdim  edilmiş  andan  başlayır. 
Etimadnamələrin və onların təsdiq olunmuş surətlərinin təqdim 
edilməsinin ardıcıllığı nümayəndəlik başçısının gəldiyi tarix və 
saatla  müəyyənləşir.  Səfirlər  müddətləri  başa  çatdıqda 
akkreditə olunmuş dövlətlərin rəhbərlərinə çağırış məktublarını 
(övdətnamələrini)  təqdim  edirlər.  Bu  sənəddə  diplomatın 
getdiyi  gün  (vaxtının,  səlahiyyt  müddətinin  başa  çatdığı  gün) 
öz əksini tapır. 
 
Persona non grata və şəxslərin qəbul edilməməsi 
 
Dövlətlər arasında əlaqələr xüsusi hörmətlə yerinə yetirilir, 
hətta  bir  dövlət  narazı  olduqda  digər  dövlət  onun  narazılığına 
da  hörmətlə  yanaşır.  Diplomatiyada  akkreditə  olunan  tərəf 
akkreditə  edən  dövlətin  diplomatik  nümayəndəliyin  üzvünü 
arzuedilməz  şəxs  adlandıra  (xəbərdar  edə,  bəyan  edə  bilər) 
bilər.  Diplomatik  əlaqələr  haqqında  Vyana  Konvensiyasının 
doqquzuncu maddəsinə əsasən,  yerləşmə dövləti istənilən vaxt 
öz  qərarını  əsaslandırmadan  akkreditə  edən  dövləti  xəbərdar 
edə  bilər  ki,  nümayəndəliyin  başçısı  və  ya  diplomatik 
personalın  üzvlərindən  biri  persona  non  grata və  ya  nümayən-
dəlik  personalının  üzvlərindən  biri  arzuedilməz  şəxsdir.  Bu 
halda  akkreditə  edən  dövlət  müvafiq  olaraq  həmin  şəxsi  geri 
çağırmalı  və  ya  onun  nümayəndəlikdəki  funksiyalarını 
dayandırmalıdır.  Bu  və  ya  digər  şəxs  yerləşmə  dövlətinin 
ərazisinə  gəlmədən  də  persona  non  grata  elan  edilə  bilər. 
Məsələn,  Xüsusi  missiyalar  haqqında  Konvensiyada  qeyd 
olunur  ki,  qəbul  edən  dövlət  öz  qərarına  şərh  vermədən 
missiyanı  göndərən  dövləti  xüsusi  missiyada  olan  istənilən 
nümayəndəni  və  ya  da  diplomatik  personalın  istənilən  üzvünü 
persona non grata elan edə bilər və ya da missiyanın istənilən 

---

 
210 
 
üzvü qəbul edilməyə bilər. Belə halda,  göndərən dövlət həmin 
şəxsi  geri  çağırmalıdır  və  ya  da  fəaliyyətini  dayandırmalıdır. 
Bu və ya da digər şəxs qəbul edən dövlətin ərazisinə gəlmədən 
də  persona  non  grata  elan  edilə  bilər.
1
 Bu  məsələ  Konsul 
əlaqələri haqqında Vyana Konvensiyasında da öz əksini tapır. 
Belə  ki,  Konvensiyanın  müddəalarına  (maddə  23)  əsasən, 
qəbul edən dövlət göndərən dövləti istənilən vaxt xəbərdar edə 
(məlumatlandıra)  bilər  ki,  konsulluğun  hər  hansı  bir    vəzifəli 
şəxsi  persona  non  grata-dır  və  ya  da  konsulluğun  istənilən 
işçisi  qəbul  edilmir.  Belə  hallarda  göndərən  dövlət  müvafiq 
qaydada  bu şəxsi  geri  çağırmalıdır  və  ya da konsulluqda  onun 
fəaliyyətini dayandırmalıdır (bənd 1). Əgər göndərən dövlət bu 
maddənin  birinci  bəndindəki  müddəada  nəzərdə  tutulan 
qaydada  öz  öhdəliyini  müəyyən  müddət  ərzində  icra  etmək 
istəmirsə  və  ya  da  icra  etmirsə,  onda  qəbul  edən  dövlət 
konsulluğun  həmin  şəxsinin  ekzekvaturasını  ləğv  edə  bilər  və 
ya  da  həmin  şəxsin  konsulluq  işçisi  kimi  hesab  olunmasını 
dayandıra  bilər  (bənd  2).  Konsulluq  işçisi  kimi  təyin  olunan 
dövlət  qəbul  edilənm  dövlətin  ərazisinə  gəlməmişdən  öncə  də 
qəbul olunmayan hesab  oluna bilər. Əgər bu şəxs konsulluqda 
öz  fəaliyyətinə  başlamamışa  qədər  artıq  qəbul  edən  dövlətin 
ərazisindədirsə də qəbul edilməyən hesab oluna bilər. İstənilən 
belə hallarda qəbul edən dövlət onun təyinatını ləğv edir. (bənd 
3).
2
 23-cü  maddənin  1-ci  və  3-cü  bəndlərində  göstərilən hallar 
üzrə  qəbul  edən  dövlət  öz  qərarının  motivləri  haqqında 
göndərən dövlətə məlumat verməyə borclu deyildir (bənd 4.)  
                                                 
1
 Конвенция  о  специальных  миссиях  и  факультативный  протокол.  8 
декабря 1969 года. Действующее международное право. В трех томах. 
Том первый. Составители проф. Ю.М.Колосов и проф. .С.Кривчикова. 
М.:  Издательство  Московского  независимого  института  междуна-
родного права, 1996.-864 с. ss.562-582. Maddə 12, bənd 1. 
2
 Венская  Конвенция  о  консульских  сношениях  и  факультативные 
протоколы  24  апреля  1963  года.  Действующее  международное  право. 
В  трех  томах.  Том  первый.  Составители  проф.  Ю.М.Колосов  и  проф. 
Э.С.Кривчикова.  М.:  Издательство  Московского  независимого 
института международного права, 1996.-864 с. ss.528-562. 

---

 
211 
 
 Diplomatk rütbələr və dərəcələr 
  
Bir  dövlət  digər  dövlətdə  və  beynəlxalq  dövlətlərarası 
təşkilatlarda  özlərinin  xarici  siyasətlərinin  icra  istiqamətlərini 
müəyyən  etmək,  istiqamətlər  arasında  əlaqələri  yaratmaq 
məqsədilə,  həmçinin  koordinasiya  funksiyasını  yerinə  yetirən 
diplomatik 
nümayəndəliklər 
təsis 
edirlər. 
Diplomatik 
nümayəndəliklərin  təsis  edilməsini  dövlət rəhbərinin təqdimatı 
əsasında parlamentlər həyata keçirirlər.
1
 Dövlət başçıları xarici 
ölkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda öz ölkələrinin diplomatik 
nümayəndəllərini  təyin  edirlər  və  geri  çağırırlar.
2
 Diplomatik 
nümayəndəliklərin  rəhbərlərini  (səfirləri,  elçiləri,  konsulluğun 
rəhbərini)  dövlət  başçıları  təyin  edirlər  və  onlar  dövlətin 
akkreditə  olunan  ölkələrdə  nümayəndələri  hesab  olunurlar  və 
öz  ölkələrini  təmsil  edirlər.  (Qeyd:  Diplomatik  xidmət 
haqqında  Azərbaycan  Respublikasının  Qanununda  (Maddə  1) 
yazılır:  -Diplomatik  xidmət  —  Azərbaycan  Respublikasının 
xarici  siyasətini  həyata  kecirən  muvafiq  dovlət  orqanlarında 
vətəndasların 
pesəkar 
fəaliyyətidir. 
-Konsul 
xidməti 
Azərbaycan  Respublikasının  Konsul  nizamnaməsi  əsasında 
həyata kecirilən diplomatik xidmətin bir novudur.
3
  
Azərbaycan  Respublikasının  Konsulluğu  haqqında  Əsasnamədə 
(Ümumi  müddəalar bölməsi) yazılır:  1. Azərbaycan Respublikasının 
Konsulluğu  (bundan  sonra  –  Konsulluq)  qəbul  edən  dövlətin 
ərazisindəki  müvafiq  konsul  dairəsi  hüdudlarında  Azərbaycan 
Respublikası 
adından 
konsul 
funksiyalarını 
yerinə 
yetirən 
Azərbaycan Respublikasının dövlət orqanıdır. Konsulluq Azərbaycan 
Respublikası  Xarici  İşlər  Nazirliyinin  (bundan  sonra  –  Nazirlik) 
rəhbərlik  etdiyi  diplomatik  xidmət  orqanlarının  vahid  sisteminə 
daxildir. 2. Konsulluqlar Azərbaycan Respublikasının baş konsulluq-
larından, 
konsulluqlarından, 
vitse-konsulluqlarından, 
konsul 
                                                 
1
 Azərbaycan Konstitusiyası. Maddə 95. 
2
 Azərbaycan Konstitusiyası. Maddə 109.  
3
 Diplomatik xidmət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu 
http://www.rusum.az/laws/law_953106246_7974.pdf 

---