Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc

 
203 
 
Diplomatik  əlaqələr  haqqında  Vyana  Konvensiyasında 
qeyd  olunduğu  kimi,  dövlətlər  bütün  ölkələrin  xalqlarının  lap 
qədim zamandan diplomatik agentlərinin statuslarını tanıyırlar. 
Bütün  diplomatlar  və  ailə  üzvləri  (vəzifə  başında  olarkən, 
vəzifə  başına  gedərkən  və  vəzifədən  qayıdarkən)  olduqları  və 
tranzit  məkan  kimi  istifadə  etdikləri  ölkələrdə  hörmətlə  qəbul 
olunurlar  və  immunitet  və  imtiyazlardan  istifadə  edirlər.  O  da 
sənəddə  (maddə  40)  öz  əksini  tapır  ki,  öz  vəzfəsini  tutmaq 
üçün  gedərkən  və  ya  öz  vəzifəsinə,  öz  ölkəsinə  qayıdarkən 
diplomatik  agent  zərurət  olduqda,  ona  viza  verən  üçüncü 
dövlətin ərazisindən keçirsə, yaxud bu ərazidədirsə, bu üçüncü 
dövlət  onun  keçib  getməsini  və  ya  qayıtmasını  təmin  etmək 
üçün  tələb  olunan  toxunulmazlıq  və  bu  cür digər immunitetlər 
verir.  Bunlar  imtiyaz  və  immunitetlərdən  istifadə  edən, 
diplomatik  agenti  müşayiət  edən  və  ya  ayrılıqda  ona  çatmaq 
üçün  gedən  və  ya  öz  ölkəsinə  qayıdan  hər  bir  ailə  üzvünə  aid 
edilir.  Həmin  maddəyə  əsasən,  tranzitlə  gedən  rəsmi 
yazışmalar,  kodlaşdırılmlış,  şifrəli  məktublar  da  üçüncü  ölkə 
tərəfindən toxunulmazdır və mühafizə olunmalıdır. Diplomatik 
əlaqələr  haqqında  Vyana  Konvensiyasında  qeyd  olunur  ki, 
diplomatik  immunitet  və  imtiyazların  verilməsi  ayrı-ayrı 
şəxslərin mənfəəti üçün deyildir və dövləti təmsil edən orqanlar 
kimi  diplomatik  nümayəndəliklərin  funskiyalarının  səmərəli 
qaydada  həyata  keçirilməsini  təmin  etmək  məqsədini  güdür. 
Konsul əlaqələri haqqında 24 aprel 1963-cü il tarixli Vyana 
Konvensiyasında  qeyd  olunur  ki,  konsul xidmətinin  yerləşmə 
yeri,  onun  dərəcəsi  və  konsul  dairəsi  təyin  edən  dövlət 
tərəfindən  müəyyən  olunur  və  qəbul  edən  dövlət  tərəfinin 
razılığı  ilə  həyata  keçirilir  (maddə  4).  Konsul  xidmətinin 
yerləşmə  yerinin,  dərəcəsinin  və  konsul  dairəsinin  sonradan 
dəyişməsi  yalnız  qəbul  edən  dövlətin  razılığı  ilə  müəyyən 
olunur (maddə 4). Hər hansı bir baş konsulluq və ya konsulluq 
öz  yerləşmə  yerində  olmayan  bir  yaşayış  məskənində  hər 

---

 
204 
 
hansısa bir vitse-konsulluq və ya konsul agentliyi açmaq istəsə, 
yerləşmə dövlətinin razılığı mütləq tələb olunur (maddə 4).
1
  
Beynəlxalq  münasibətlərdə  dövlətlər  qarşılıqlı  şəkildə  bir-
birilərinə  hörmətlə  yanaşırlar.  Onların  hörmətləri  diplomatik 
nümayəndələrinə  qarşı  rəsmi  qaydada  olan  immunitet  və 
imtiyazlarda öz əksini tapır. Qarşılıqlı hörmət prinsipləri də elə 
beynəlxalq hüququn əsas prinsiplərindən irəli gəlir. Diplomatik 
immunitet  və  imtiyazlar  beynəlxalq  hüququn  prinsiplərindən 
meydana  gələrək,  dövlətlərarası  diplomatik  əlaqələrin  və 
diplomatiya  fəaliyyətini  icar  edən  şəxslərin  münasibətlərininin 
(akkreditə  edən  və  akkreditə  olunan  dövlətlərin  münasibətləri) 
əsaslarını təşkil edir. Diplomatın toxunulmazlığı və imtiyazları 
ona akkreditə olunan dövlət tərəfindən edilən xüssusi hörmətin 
və  qayğının  əlamətidir.  Diplomat  (burada  diplomatik 
nümayəndəliyin  rəhbəri)  dövlətini  başqa  bir  dövlətdə  təmsil 
etdiyindən,  ona  olan  hörmət  məhz  təmsil  etdiyi  dövlətə  olan 
hörməti  təcəssüm  etdirir.  Bu  baxımdan  da  diplomatlarla 
münasibətlər  spesifik  xarakterə  malik  olur  ki,  bu  da  nəticədə 
diplomatik  əlaqələr  üzrə  yaranan  münasibətlərin  əsaslarından 
birini təşkil edir. Diplomatik nümayəndəliyin başçısı bir dövləti 
digər  dövlətdə  və  ya  da  beynəlxalq  hökumətlərarası  təşkilatda 
təmsil  edir.  Diplomatlar  (səfirliyin  diplomatik  rütbəsi  olan 
əməkdaşları)  diplomatik  immunitetlərdən  və  toxunulmaz-
lıqlardan  istifadə  edirlər.  Diplomatik  immunitet  diplomatik 
toxunulmazlıqdır.  Diplomatik  imtiyaz  isə  diplomatlar  üçün 
verilən  güzəştlərdir.  Xüsusi  missiyaya  rəhbərlik  edən  və 
göndərən dövlətin rəhbəri olan şəxs qəbul edən dövlətdə və ya 
üçüncü  dövlətdə  üstünlüklərdən,  imtiyaz  və  immunitetlərdən 
istifadə  edirlər,  hansı  ki,  bunlar  rəsmi  səfərlə  digər  dövlətə 
                                                 
1
 Венская  Конвенция  о  консульских  сношениях  и  факультативные 
протоколы  24  апреля  1963  года.  Действующее  международное  право. 
В  трех  томах.  Том  первый.  Составители  проф.  Ю.М.Колосов  и  проф. 
Э.С.Кривчикова.  М.:  Издательство  Московского  независимого 
института международного права, 1996.-864 с. ss.528-562. 

---

 
205 
 
səfər  edən  dövlət  başçıları  üçün  beynəlxalq  hüquqla  tanınır.
1
 
Hökumət  başçıları,  xarici  işlər  nazirləri  və  göndərən  dövlətin 
xüsusi  missiyasında  iştirak  edən  digər  yüksək  rütbəli  şəxslərə 
qəbul  edən  dövlətdə  və  ya  üçüncü  dövlətdə  Konvensiyanın 
qüvvəyə  minməsilə  beynəlxalq  hüquqla  tanınan  üstünlüklər, 
imtiyaz və immunitetlər verilir.
2
  
Diplomatik  əlaqələr  haqqında  1961-ci  il  18  aprel  tarixli 
Vyana  Konvensiyasının  29-cu  maddəsinə  əsasən,  diplomatik 
agentin 
(həmin 
sənədə 
əsasən,  “diplomatik  agent” 
nümayəndəliyin 
başçısı 
və 
nümayəndəliyin 
diplomatik 
personalının  üzvüdür)  şəxsiyyəti  toxunulmazdır.  O,  heç  bir 
formada  həbs  edilə  və  ya  tutulub  saxlanıla  bilməz.  Yerləşmə 
dövləti  ona  lazımi  hörmətlə  yanaşmalı  və  onun  şəxsiyyəti, 
azadlıq  və  şərəfinə  qarşı  ola  biləcək  qəsdlərin  qarşısını  almaq 
üçün  bütün  lazımi  tədbirləri  görür.  30-cu  maddəyə  əsasən, 
diplomatik  agentin  şəxsi  iqamətgahı  da  nümayəndəlik 
binalarının istifadə etdiyi toxunulmazlıq və müdafiədən istifadə 
edir.  Onun  kağızları  və  yazışmaları  və  31-ci  maddənin  3-cü 
bəndində  nəzərdə  tutulan  istisnalarla  onun  mülkiyyəti  ilə  eyni 
dərəcədə toxunulmazdır. 
Konvensiyanın 31-ci maddəsində yazılır: 
1.  Diplomatik  agent  yerləşmə  dövlətinin  cinayət  yurisdiksiyasından 
immunitetindən  istifadə  edir.  O,  həmçinin  aşağıda  göstərilən 
hallardan  başqa  mülki  və  inzibati  yurisdiksiya  immunitetindən  də 
istifadə edir: 
a.  Yerləşmə  dövlətində  olan  şəxsi  daşınmaz  əmlaka  aid 
mülkiyyət  iddiası,  əgər  bu  əmlak  akkreditə  edən  dövlətin  adından 
nümayəndəliyin məqəsdləri üçün alınmayıbsa; 
                                                 
1
 Конвенция  о  специальных  миссиях  и  факультативный  протокол.  8 
декабря  1969  года.  Действующее  международное  право.  В  трех  томах. 
Том  первый.  Составители  проф.  Ю.М.Колосов  и  проф.  Э.С.Кривчикова. 
М.: Издательство Московского независимого института международного 
права, 1996.-864 с. ss.562-582. Maddə 21, bənd 1. 
2
 Həmin sənəd. Maddə 21, bənd 2. 

---