Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

7. Beynəlxalq hüquqla qadağan olunmayan əməllərə görə dövlətlərin məsuliyyəti.Yuxarıda 
ümumi  prinip  kimi  qeyd  etdi  ki,  dövlətlərin  məsuliyyətinin  yeganə  faktik  əsası  beynəlxalq 
hüquq pozuntusudur. Lakin xüsusi sazişlərə dəqiq müəyyən edilmiş hallarda dövlətin üzərinə, 
onun  beynəlxalq hüquqa  zidd  olmayan  əməli  nəticəsində başqa dövlətə  (dövlətlərə)  vurulmuş 
zərəri ödəmək vəzifəsi qoyula bilər. Beynəlxalq müqavilələrdə belə məsuliyyət, əsas etibarilə, 
yüksək  təhlükə  mənbəyi  olan  fəaliyyət  növləri  ilə  əlaqədar  (məsələn,  kosmik  fəaliyyət,  atom 
enerjisindən istifadə və s.) nəzərdə tutulur.  
Göstərilən hallarda dövlət mütləq məsuliyyət daşıyır: dövlətin əməli nəticəsində, - bu 
əməl  həmin  dövlətin  beynəlxalq  öhdəliklərinə  uyğun  olsa  da,  -  əgər  başqa  dövlətlərə  zərər 
dəymişsə, o, bu zərəri ödəməyə borcludur. Məsələn, Kosmik obyektlərin vurduğu zərərə görə 
beynəlxalq  məsuliyyət  haqqında  1972-ci  il  Konvensiyasının  11-ci  maddəsində  dövlətlərin 
mütləq məsuliyyəti nəzərdə tutulmuşdur. Həmin maddəyə görə, kosmik obyekri buraxan dövlət 
bu  obyektə  “yerin  səthində  və  ya  uçuşda  olan  hava  gəmisinə  vurulan  zərərin  müqabilində 
kompensasiya ödəməyə görə mütləq məsuliyyət daşıyır”.  
  Beynəlxalq-hüquqi  məsuliyyətin  bu  xüsusi  növü,  qeyd  edildiyi  kimi,  yalnız  müqavilə 
hüququna  söykənir  və  hər  hansı  bir  müqavilədə  nəzərdə  tutulmuş  bütün  digər  hallara  tətbiq 
oluna bilməz. 
8. Beynəlxalq təşkilatların məsuliyyəti. Bir sıra mövcud beynəlxalq müqavilələrdə beynəlxalq 
təşkilatların məsuliyyəti haqqında müvafiq müddəalar təsbit olunmuşdur. 
Beynəlxalq təşkilatların məsuliyyəti onların orqanlarının və ya vəzifəli şəxslərinin 
əməlləri  nəticəsində  dövlətlərə,  digər  beynəlxalq  təşkilatlara  və  fiziki  şəxslərə  vutulan  zərərə 
görə ortaya çıxır. 
Beynəlxalq təşkilat həm maddi, həm də qeyri-maddi məsuliyyət daşıya bilər. Maddi 
məsuliyyətə gəlincə,  beynəlxalq  təşkilatlarin  vəsaiti  üzv-dövlətlərin  üzvlük  haqqından  təşkil 
olunduğundan,  ödənilməli  olan  pul  məbləği,  əsasən,  beynəlxalq  təşkilat  ilə  üzv-dövlətlər 
arasında bölünür. 
 
 

---

Mövzu14:  BEYNƏLXALQ    MÜBAH SƏLƏR N  N ZAMA    SALINMASININ    D NC  
VAS TƏLƏR  
Plan: 
1. Dinc vasitələrin anlayışı və sistemi 
2.Danışıqlar 
3. Xeyirxah xidmətlər və vasitəçilik 
4. Araşdыrma (təhqiqat)   
5. Barışdırma    
6. BMT çərçivəsində mübahisələrin nizama salınması 
7. ATƏT çərçivəsində mübahisələrin nizamlanması 
8. Beynəlxalq arbitraj 
9. BMT-nin Beynəlxalq Məhkəmə 
 
Ə
dəbiyyat siyahısı. 
Анисимов  Л.Н.  Международно-правовые  средства  разрешения  международных 
споров (еонфликтов). Л., 1975. 
Кожевников Ф.И., Шарманашвили Г.В. Международный Суд ООН. Организация, цели, 
практика. М., 1971. 
Лазарев С.Л. Международный арбитраж. М., 1991. 
Левин Д.Б. Принцип мирного разрешения международных споров. М., 1977. 
Пушмин  Э.А.  Мирное  разрешение  международных  споров  (международно-правовые 
вопросы). М., 1974. 
Шинкарецкая Г.Г. Международная судебная процедура. М., 1992. 

---

Энтин  М.Л.  Международные  судебные  учреждения.  Роль  международных 
арбитражных и судебных органов в разрешении межгосударственных споров. М.,1994. 
Фифтй  Йеарс  оф тще  интернатионал  Жоурт оф  Ъустиже:  Ессайс ин Щоноур оф 
Сир Роберт Ъеннинэс (Ед. бй В. Лоwе Анд М. Фитзмауриже). Жамбриэе, 1996. П. 63-89. 
1.  Dinc  vasitələrin  anlayışı  və  sistemi.Beynəlxalq  hüququn  əsas  prinsiplərindən  biri  olan 
beynəlxalq  mübahisələrin  dinc  yolla  həll  olunması  prinsipinin  normativ  məzmununu  və 
əhəmiyyətini  yuxarıda  geniş  açıqlamışdır.  Göstərmişdik  ki,  aralarında  ortaya  çıxan 
mübahisələri  nizamlamaq  üçün  dövlətlər  onların  ixtiyarında  olandinc  vasitələrin  hər  hansı 
birindən istifadə edə bilərlər. Dinc vasitələrin tam olmayan siyahısı BMT Nizamnaməsinin 33-
cü  maddəsində  öz  əksini  tapmışdır:  danışıqlar,  müayinə,  vasitəçilik,  barışdırma,  arbitraj, 
məhkəmə  araşdırması,  regional  orqan  və ya  sazişlərə  müraciət.  Göstərilən  siyahıya  “xeyirxah 
xidmətlər”  daxil  edilməmişdir;  “müayinə”  termininin  əvəzinə  isə  hazırda  “araşdırma” 
(“təhqiqat”) işlədilir. 
  Beynəlxalq mübahisələrin nizama salınmasının dinc vasitələruni iki növə ayırmaq olar: 
1)
  diplomatik vasitələr; 
2)
  məhkəmə vasitələri. 
kinci növə beynəlxalq arbitraj və Beynəlxalq məhkəmə daxildir; bu halda beynəlxaq 
mübahisələri  qərəzsiz  üçüncü  tərəf  beynəlxalq  hüququ  əsas  götürməklə  həll  edir  və    onun 
çıxardığı  qərar  mübahisənin  tərəfləri  üçün  məcburidir.  Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  bütün  dinc 
vasitələr çox zaman bir yerdə tətbiq olunur. 
2.Danışıqlar. Beynəlxalq mübahisələrin dinc yolla həll olunmasının ən sadə, ən geniş yayılmış 
və  ən  çox  üstünlük  verilən  vasitəsi  birbaşa  danışıqlardır.  Çox  zaman  ortaya  çıxacaq 
mübahisələrin məhz danışıqlar vasitəsilə nizama salınması dövlətlər trəfindən razılaşdırılır  və 
müvafiq olarq ikitərəfli və ya çoxtərəfli müqavilələrdə təsbit edilir. 
  Danışıqlar  mübahisələrin nizama  salınmasının  başlıca diplomatik vasitəsi  sayılır.  Bu  halda 
mübahisə tərəflərinin siyasi, iqtisadi və sosial mülahizələri ön plana çəkilir. Doğrudur,  birbaşa 
danışıqlarda beynəlxalq hüquq da əhəmiyyətli rol oynayır. 
  Bəzi müqavilələrdə nəxərdə tutulur ki, mübahisənin tərəfləri arasında birbaşa danışıqlar bir 
nəticə verməsə, tərəflərdən biri mübahisəni BMT-nin Beynəlxalq Məhkəməsinə və ya arbitraj 

---