Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
17 12 üzv ölkənin dövlət və ya hökumət başçıları 1991-ci ilin sonlarında Hollandiyanın Maastrixt şəhərində toplanaraq siyasi və iqtisadi birlik haqqında əhəmiyyətli qərar verdilər. Sözü gedən Saziş 7 fevral 1992-ci ildə imzalandı və üzv ölkələrinin hamısının təsdiq etməsi ilə qüvvəyə mindi. Maastrixt Sözləşməsi Avropa Birliyinin vahid pul vahidinə keçməsini nəzərdə tutur. Valyuta Birliyi Avropa Komissiyasının sədri Jak Delors tərəfindən 1989-cu ildə hazırlanan bir planda nəzərdə tutulan məqsədlər üç mərhələdə həyata keçəcəkdir. Birinci mərhələ 1989-cu ilin iyun ayında başladı. Üzv ölkələrin maliyyə və kredit siyasəti sahəsində əməkdaşlıq və iqtisadi inkişaflarının bir-birinə yaxınlaşdırılmasını nəzərdə tuturdu. Bundan başqa birlik daxilindəki kapital hərəkətlərinə qarşı bütün məhdudiyyətlər aradan qaldırıldı. kinci mərhələ 1994-cü ilin yanvar ayında Avropa Valyuta nstitutunun qurulması ilə başlayır. Bu orqan gələcəkdə qurulacaq bir Avropa Mərkəzi Bankının avanqardı olaraq nəzərdə tutulmuşdur. Avropa Valyuta nstitutu üzv ölkələrin mərkəzi banklarının sədrlərindən ibarətdir. Üzvlər arasında bütün pul mövzularında əməkdaşlığı və mərkəz banklarının monetar siyasətlərinin uyğunlaşdırılmasını təmin etmək qurumun əsas vəzifələrindən biridir. Sonrakı mərhələdə isə bu qurumun yerini Avropa Mərkəzi Bankı alacaqdır. Avropa Mərkəzi Bankı üzv ölkələrin mərkəzi bankları ilə birlikdə Avropa Mərkəzi Bankları Sistemini meydana gətirəcəklər. Birliyin pul siyasətini hazırlamaq və idarə etmək üzv ölkələrin valyuta ehtiyatlarını tutmaq və ödəmələr sisteminin axsamadan işləməsini təmin etmək qurumun əsas vəzifələridir. Daha sonra üzvlər makroiqtisadi siyasətlərini daha yüksək səviyyədə bir-biri ilə uyğunlaşdıracaq. Uyğunlaşma mövzusunda bəzi konkret göstəricilər var. Bunlar, məsələn inflyasiya hədlərinin bu sahədə ən yaxşı vəziyyətdə olan ilk üç ölkənin ortalamasına görə 1,5%-dən artıq olmaması, büdcə kəsirinin ümumi daxili 18 məhsulun 3%-ni, dövlət borclarının isə ÜDM-in 60%-ini aşmamasıdır. Avropa Valyuta Sistemi Avropa pul vahidi – «Avro»-ya ə saslanır. Avropa Birliyi ölkələrinin 1995-ci ilin sonlarında Madriddə təşkil etdikləri Zirvə toplantısında Ekyü-nün adı Avro olaraq dəyişdirildi. Üçüncü mərhələyə keçid 1997-ci ildə başladı. Amma bu mərhələ 1999-cu ildə tamamlandı. Bu son dövrdə üzv ölkələrin milli valyutaları geri qayıtmayacaq şəkildə sabit kurslardan Ekyü- yə bağlandı və tətbiq edildi. Tək valyuta sisteminin formalaşdırılması, valyuta bazarına müdaxilə və açıq bazar ə məliyyatları kimi vəzifələri yerinə yetirmək üçün Avropa Mərkəzi Bankı qurulmalı idi. Bu isə üzv ölkələrin pul təklifi, pul siyasəti kimi mövzularda müstəqillik haqqlarından imtina etmələri deməkdir. Bundan başqa üzv ölkələr büdcə siyasəti sahəsində də tam bir sərbəstliyə malik olmayacaqdılar. Ortaq mərkəzi bank üzv ölkələrin mərkəz bankları üstündə analoji şəkildə ABŞ-dakı Federal Rezerv Bank rolunu oynayacaq. Valyuta birliyi mövzusuna bütün üzv ölkələrin münasibətləri eyni deyil. Məsələn, ngiltərə Avropa Birliyinin iqtisadi və valyuta birliyi uğrundakı təşəbbüslərini müntəzəm olaraq əngəlləməyə cəhd edib. Bunun müxtəlif səbəbləri var. Əvvəla, bu ölkə siyasi suverenlik haqlarından imtina etməyib. Bundan başqa, ngiltərənin sterlinqin milli pul olaraq istifadəsindən imtina etməməsi və Avropa Birliyinin iş qaydalarına tabe olmaması da əsas səbəblər- dən biridir. Qeyd etmək lazımdır ki, üzv ölkələr arasındakı dil, mədəniyyət və digər milli fərqlər valyuta birliyi sahəsində inkişafı ləngidir. Ş übhəsiz, son zamanlar maliyyə bazarlarının tam inteqrasiyası üçün əsas cəhət bir sıra Avropa ölkələrinin vahid bazar yaratmağa can atmasıdır. «Avropa – 1992» qanunlar paketinin bir hissəsinə uyğun olan liberallaşdırma tədbirlərinin
19 geniş dairəvi mal və xidmətlər ticarəti həcmini, o cümlədən kapital axınını artırmışdır. Bu qanunlar paketinin məqsədi – Avropa Birliyi üzv ölkələri arasında kapitalın dövriyyəsinə qoyulmuş məhdudiyyətləri ləğv et- mək, o cümlədən bu birlik daxilində maliyyə fəaliyyəti sahəsində olan məhdudiyyətləri nəzərə çarpacaq dərəcədə azaltmaqdır. Lakin xüsusi düzəliş bu üzv ölkələrə imkan verir ki, onlar maliyyə bazarlarında və ya tədiyə balanslarında problemləri yarananda kapital üzərində müvəqqəti nəzarət qoysunlar. Kapitalın dövriyyəsinə, o cümlədən depozitlər və qiymətli kağızlar ticarəti üzərindəki bütün məhdudiyyətlər 1990-cı ilin iyul ayına qədər artıq ləğv edilmişdir. ndi Avropa Birliyi üzvü ölkəsinin investoru istənilən ölkədə hesab aça və qiymətli kağızları alıb və ya sata bilər. Avropa Birliyinə üzv olan ölkələrin banklarına bu birliyin istənilən ölkəsində iş aparılmasına o vaxt icazə veriləcək ki, onların öz ölkələrində fəaliyyət göstərməsi üçün lisenziyası olsun. Kommersiya banklarına da həmçinin, qiymətli kağızlarla əməliyyat aparmağa icazə veriləcək ki, bu da ABŞ üçün ə nənəvi olan bank investiyası fəaliyyətinin bir növüdür. Birlik üzvü olmayan ölkələrin bankları üçün «Avropa – 1992» layihəsi aşağıdakı qarşılıqlı prinsipi formalaşdırır: birlik üzvü olmayan ölkələrin banklarına o halda birlik bazarlarına daxil olmağa icazə verilir ki, həmin ölkələr birlik ölkələri banklarına yüksək ə lverişlilik rejimi təqdim etsinlər. Bundan başqa,
qiymətli kağızlarla ticarətin liberallaşdırılması da planlaşdırılır. Məsələn ondadır ki, birlik ölkələri birjalarını birləşdirmək yolu ilə qiymətli kağızların birgə Avropa bazarını yaratmağa çalışırlar. Bu məsələ həll olunduqdan sonra, misal üçün, Paris fond birjasında qeydiyyatdan keçmiş ş irkətlərin hamısının o biri birlik ölkələri birjalarında qiymətləndirmə aparmaq və ticarət etmək ixtiyarı var – Frankfurt, London, Milan və s. eyni qayda ilə bir ölkədə lisenziya almıq qarşılıqlı fondlar öz fəaliyyətlərini bütün birlik ölkəsi üzrə apara bilər.
Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|