Microsoft Word Calal Abdullayev ?s?rl?ri doc

 
99
rəm, nə üçün istədiyin
 
şeyi götürmədin? Səlimət belə cavab verir: 
 
 Səni qərara gəldi alıb aparsın ürək.  
 
Məmməd Rahim məhəbbət məfhumunu yalnız aşiqlə-məşuq ara-
sında baş verən intim hisslərlə məhdudlaşdırmır. O, məhəbbət anla-
yışını daha geniş, daha ülvi mənada götürüb onu bir sıra yüksək 
mənəvi keyfiyyətlərin məcmusu kimi dərk edir. Şairin lirik əsərlərinin 
qəhrəmanı həyatın, canlı fəaliyyətin, qurub yaratmağın, həqiqi insan 
və insanlığın vurğunu, gözəl idealların pərəstişkarı kimi çıxış edir. 
Məhəbbət şairin lirik rübabında gəncləri, ümumiyyətlə, insanları xe-
yirli işlər görməyə çağıran, onların ürəklərini gözəl hisslərlə dolduran 
bir mənəvi nemət kimi böyük məftunluqla tərənnüm olunur. Müəllifin 
«Sahildə» adlı şeirində oxuyuruq: 
 
Oğlan tutubdur qızın barmağının ucundan,  
Buraxmayacaq əsla elə bil ovucundan. 
Odlu baxışlarından ah nələr oxunurdu, 
Məhəbbət ağ göyərçin, sevimli gözlər yuva,  
 Fərəhlə qanadlanıb gözdən-gozə qonurdu...  
 
Kitabdakı «Azarla söhbət» və «Qara su» diqqəti xüsusilə cəlb edir. 
Bu  şeirlər hər  şeydən  əvvəl özünün səmimi deyilişi,  şairin həyati 
faktlara fəlsəfi münasibəti nöqteyi-nəzərindən maraqlı  şeirlərdir. 
Həmin əsərləri oxuyan kimi aydın olur ki, şair bu hissləri bilavasitə 
yaşamış, ürəyinin bir parçasını misralarda əritmişdir.  Şairin həssas-
lıqla təsvir etdiyi həyat eşqi bizi də  həyəcanlandırır, gözəl hisslər 
aşılayır. «Azarla söhbət» şeirinin bu misralarına diqqət yetirin: 
 
Gündə bir xəstəlik kəsir yanımı; 
Mən deyirəm ki, yox, Mələk xanımı  
Tək qoyub dünyadan gedə bilmərəm.  
Belə bir hərəkət edə bilmərəm.  
Laləzar görməsəm Ceyrançölümü  
Bu gözəl dünyadan köçən deyiləm.  
Get xəbərdar elə cəllad ölümü  
Hələ badəsini içən deyiləm.  
Şairin arzu və istəkləri müqəddəs, həm də ölümdən güclüdür: 

---

 
100
Həyat sevdasıyla çırpınır könlüm,  
Nəkaradır azar, nəçidir ölüm...  
 
Yaxud «Qara su» şeirini alaq. Şair öz əsərinə Zülalinin aşağıdakı 
məşhur beytini təsadüfi epiqraf verməmişdir: 
 
Qürbətdə, deyirdin ki, Zülali, 
   
   
vətənim var–  
                                 Ensin gözünə qara su, Ağsu vətən   
 
   
       oldu. 
 
Əsərdə həyat və ölüm, sağlamlıq və xəstəlik kimi anlayışlar qarşı-
laşdırılaraq, onların poetik mənası təsirli şəkildə açılır. Şair deyir ki, 
qara su deyilən xəstəlik mənim gözümü tutsa, yenə  də ona təslim 
olmaram; çünki qəlbimi, varlığımı əbədi olaraq Vətənə, xalqa bağış-
lamışam; qoy xəstəlik bu məramımı yaxşı bilsin:  
 
Kor olsam əlində qoy bilsin bunu  
Könlümün gözüylə görəcəyəm mən.  
Ona ömrüm boyu heç bir qara su, 
 Bir zülmət pərdəsi enməyəcəkdir.  
Odlu məhəbbətim Vətənə, xalqa  
Kor olsam da yenə sönməyəcəkdir... 
 
Şairin «Qəm karvanı», «Ölüm», «Çəkmə haqqında ballada», «Qa-
dın paltarı haqqında ballada», «Usta Kərim», «Dördləmələr» və s. 
şeirləri də gözəl əsərlərdir. 
Kitabda bir silsilə təşkil edən «Ərəbistan» şeirləri də müvəffəqi-
yyətlidir.  Şərq ölkələrinə  səyahət zamanı alınan təəssüratın güclü 
inikası olan bu şeirlərdə şairin başqa xalqlara dostluq münasibəti öz 
bədii əksini tapmışdır. «Bağdad gecələri», «Ərəb qızı», «Mister Corca 
müraciət», «Dörd kommunist», «Fatimənin taleyi», «Ərəb kəfən to-
xudu» və başqaları müəllifin  ərəb xalqının həyatı ilə  nə  qədər ya-
xından maraqlandığını, onu öz xalqı qədər sevib poeziyamıza gətir-
diyini göstərən  ən yaxşı sübutdur. Bu əsərlərdə oyanan, öz haqqını 
tələb edən bir xalqın mübarizəsi, fəlsəfəsi beynəlmiləlçi bir şairin 
rübabi poeziyasında layiqincə əks olunur. Şair qaragöz ərəb qızlarını 
azəri gözəllərindən seçmir, onların hüsnünü eyni səmimiyyətlə 

---

 
101
qələmə alır. 
Kitabdakı şeirlərin bəzisi şairin əvvəlki nəşrlərindən bizə tanışdır. 
Bu  əsərlər barədə vaxtilə  ədəbi tənqid tərəfindən müəyyən rəylər 
söylənildiyi üçün onlardan yalnız müharibə illərində yazılanları 
haqqında öz mülahizələrimizi demək istərdik. 
Vətən müharibəsi şairin yaradıcılığına yeni səhifələr yazdı. Hələ 
vətəndaş müharibəsi mövzusunda yaranan «Partizanın tüfəngi», «Sa-
hibin hanı?» kimi əsərlərində tərənnüm edilən qəhrəmanlıq motivləri 
Böyük Vətən müharibəsi dövründə daha güclü səslənməyə başladı. 
Həmin illərdə yazılan  şeirlər yeni qüvvət kəsb etdi, müəllifin dili, 
ifadələri daha aydın və sərrast olmağa başladı. «Urəyimi məşəl kimi 
qaldıraram göylərə», «O yaran da sağalar», «Müqəddəs kədər»,«Vur! 
Ölən faşistdir», «İkiqat cinayət», «Tək məzar», «Onu Don qucaqladı» 
və s. əsərlər şairin Vətən müharibəsi dövründə yazdığı gözəl poetik 
miniatürlərdir. Bu əsərlərin bəzilərində aşıb-daşan qəzəb, acı kinayə, 
bəzilərində müqəddəs hüzn, şairanə dalğınlıq, Vətən məhəbbəti, 
qələbəyə inam, insana ehtiram hissləri hakimdir. 
Şair,  şanlı döyüşçülərimizin qəhrəmanlığından ilham alaraq ye-
ni-yeni duyğular, poetik düşüncələr kəşf edir, azərbaycanlı  oğlunun 
düşmənə  əyilmədiyindən, vəfalı  qızlarımızın arxa cəbhədə namusla 
işləyərək Vətənə etdikləri köməkdən yazır. O, düşmənə əsir düşmək-
dənsə Don çayının sakit burulğanında məhv olmağı üstün tutan azəri 
balasının məğrur obrazını yaradır.M.Rahim sadəcə olaraq bu mərdanə 
ölümü təsvirlə kifayətlənmir, həm də bu müqəddəs ölümdən doğan 
əhval -ruhiyyəni realist qələmlə, ürək ağrısı ilə rəsm edir:  
 
O böyük təbiətə,  
O nakam məhəbbətə  
Qan çilənmiş göy otlar,  
Dərdli, qəmli buludlar,  
Həzin baxan ulduz, ay, 
 Yar sovqatı kalağay  
Dərin matəm saxladı.  
 
Burada yarın verdiyi nişanə–kalağay  şairin qələmi altında canlı 
varlığa çevrilərək qəhrəmanın yasını saxlayır. 
Şairin «Tək məzar»  şeiri də müharibə mövzusunda yazılmış 
muvəffəqiyyətli əsərlərdəndir. Müəllif, Vətən
 
müharibəsi döyüşlərin-

---