Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 140 dırılması müqəddəs məkana ziyarətə əngəlləri önə çəkməklə əsas problemi unutduraraq “Mən deyirəm ki, bütün Qafqaz vilayətində bizim Danabaş kəndi kimi məzəli kənd yoxdur” cümləsi ilə bədirlənən realist komediyanı mistik simvol- çuluğa yönəldir. Əsas ziddiyyət törədən qadın hüquqsuzluğu istər – istəməz arxa plana atılmaqla rüşvətxorluq, məmur özbaşnalığı kimi bir neçə problem sanki dini motivin həllinə yönəlir. Xeyir – şər qarşıdurmasının çoxsaylı personajlar arasında janr kontekstində dəqiq bölünməməsi dramaturji strukturda çaşqınlıq yaradır. Belə ki, İzzət, Şərəf, Gülsüm, Zeynəb, Fizzə, Ziba kimi günahsız qurbana çevrilən qadınlardan, qızlardan tutmuş, Məhəmmədhəsən əmiyə, azyaşlı oğlu Əhmədə, Vəliquluya qədər, zorakılığın timsalı Xudayar bəyə rəvac verən Qazıdan, Kərbəlayi Cəfərə, Molla Məmmədquluya, Kərbəlayi İsmayıla, Qasıməliyə qədər hər kəs digərinin dramaturji yükünə şərik olaraq janr qarışığı yaratmaqla ümumi balansı pozur. Bütövlükdə aktyor oyununa diqqət çəkərkən tamaşanı zinətləndirən Şövqi Hüseynovun janra sədaqət və peşkar üslub göstəriciləri hesabına əhlikef Qazını mərkəzi fiqura çevirmək bacarığını Eji Qratovskinin: “Kasıb teatrda aktyorun sifət əzələləri hesabına yaratdığı maskanı bütün tamaşa boyu daşımalıdır. Eyni zamanda vəziyyətlə əlaqədar olaraq bədən hərəkət etdikcə maska ümidsizliyi, əzabı, laqeydliyi ifadə edir. Aktyor özünü çoxaltdıqca, eyni vaxda onda bir neçə varlıq canlandıqca o rolu plafonik oynayır” 132 formulasına uyğunluğunu görməmək mümkün deyil. Personajının təqdimatında demokratiyanın sənət ekvivalenti olan postmodernizmin parçalanmış güzgü estetikasını yaşatmaqla, mövcud dəyərləri ələ salmaqla, qənd, kitab, 132 Ежи Гратовский. К ведному театру. М., 2009. с.80. Rejissorluğun üslub problemləri 141 qələm kimi əşyalardan bacarıqla istifadə etməklə hər bir kəlməsinə yeni çalar verərək, xüsusən mətni deyil, niyyəti önə çəkə bilən Şövqi Hüseynovun rişxəndləri, plastikası, him – cimi savadlı oyunun təntənəsinə çevrilsə də, şərin şər tərəfindən cəzlandırılması bu personajı ideya daşıyıcısına çe- virə bildiyindən əsərin mənsub olduğu satirik komediyanın möhürünü yaşadan parlaq epizodlar bir aktyorun teatra çevrilməklə janrdan uzaqlaşan ümumi kontekstin zəifliyini qabardır. Və əlbəttə ki, səhnədə aktyorların əksəriyyətinin gülüşə deyil, göz yaşlarına meydan verməsi janr təyinatını pozmaqla gerçəkliyin obrazlı modelini dağıtmaya bilmirlər. Əsərin əsas personajı sadə azərbaycanlının tipik nümayəndəsi Məhəmmədhəsən əmi rolundakı, Kərəm Hadızadə daxili monoloquna bir an belə ara vermədən personajının daxili təmizliklə süslənən avamlığını verə bilir. Onun dublyoru düşünən aktyor kimi özünü təsdiqləmiş Nofəl Vəliyevin oğlu və arvadı ilə lavaşla qatıqdan ibarət şam süfrəsində, yadda qalan acı gülüşləri istisna olmaqla digər epizodlarda göz yaşları tökməsi isə Stanislavskinin: “Aktyor səhnədə ağlayanda, tamaşaçı istər – istəməz gülür. Əsl sənət odur ki, tamaşaçını gülə - gülə ağladasan” deyiminə tərs mütənasibdir. İzzət rolundakı Gülər Nəbiyeva isə ağlaşma qurmadan personaj müxtəlifliyi yaradaraq informasiya gerçəkliyini təmin etməklə bərabər ərinə sərtlik, oğlu Əhmədə mehribançılıq göstərsə də, təəssüf ki, əsərin komediya janrından kənarda qalır. Rəqsi ilə yadda qalıb, kasıbçılıqdan varlılığa qədərki çevrilmələri uğurlu olub, durna çırağını söndürməklə bir ailəni kor qoyduğunu obrazlı göstərən Xudayar bəy rolundakı İlqar Cahangirov personajı- nın əksər məmurlara xas zalımlığını, mənəviyyatsızlığını məharətlə göstərir. Bu rolun tipajlılığını təəssüf ki, teatrdan uzaqlaşan Xaqani Əliyev də bacarıqla aça bilirdi. Kərbəlayi Aydın Dadaşov 142 Cəfər rolundakı Seyidşah Məmmədov personajının acgöz- lüyünü, pulgirliyini əməli fəaliyyətdə göstərir. Vəliqulu ro- lundakı Kazım Həsənquluyevin uğurlu ifası tamaşaçı yadda- şına həkk olunur. Müəllif mətninin daşıyıcısına çevrilən, daxili monoloqu bir an belə pozulmayıb, plastik cəhdləri nəzərdən qaçmayan aparıcılardan, İmaməddin Həsənovla Toğrul Rzayev diqqəti cəlb etsələr də, mətnləri hədsiz çox olan bu personajlar istər – istəməz əsərin radiotamaşaya çevrilməsinə səbəb olsa da, vaxtilə “Tədris” Teatrının səhnəsində pedaqoji funksiyasını uğurla yerinə yetirən “Məkkəyə gedən yol” tamaşası mükəmməl rejissor yozumu, aktyor oyunu ilə təsdiqləndi. *** Rüstəm İbrahimbəyovun “Şirə bənzər” pyesinə Cən- nət Səlimovanın 1992-cıi ildə verdiyi quruluş psixoloji dram janrının Kamera Teatrının səhnəsinə gəlişindən xə- bər verdi. Başı daim elmi işinə qarışmış Muradın (Seyid- şah Məmmədov) ailəsi, yeddi yaşlı oğlu olmasına baxma- yaraq, birgə çalışdığı dostu Saşa Abramyangildəki məclis- də təsadüfən tanış olduğu akrobat Lenaya (İlahə Rəşidova) vurulması psixoloji dram janrında həllini tapır. Əsas dramaturji hadisədə qılıncoynatma üzrə məşqçi əri Ramizdən (Şövqi Hüseynov) yenicə boşanmış Lenanın ağır çemodanını iki otaqlı mənzilə gətirən Muradın qapı- nın zənginin çalındığı məqamda gizlənməsi dramatizmi artırır. Ramizin evlənmək istədiyi daha gənc Lilya ilə çı- xıb getdikdən sonra, gizləndiyi otaqdan çıxan Muradla da- vam edən söhbətdə artıq üçüncü ərindən boşandığı üzə çı- xan Lenanın şəxsi həyatının çözülməsi psixoloji portreti canlandırır. Belə ki, Krasnodardan Bakıya gəlib Volo- darski tikiş fabrikində çalışmaq istəyən Lenanın yolda Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|