Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı
31 dekabr 2015-ci il tarixinə Maliyyə hesabatları üzrə Qeydlər
36
24 Risklərin idarə edilməsi, davamı
Əməliyyatlar İdarə Heyətinin üzvləri arasında nəzarət prinsipinə əsaslanaraq bölüşdürülür. Hər bir
heyət üzvü özünün məsuliyyət daşıdığı sektorda əməliyyatlara nəzarət etməlidir.İdarə Heyətinin
risklərin aşkarlanması və onlara nəzarətdə ümumi məsuliyyət daşımasına baxmayaraq, ayrı-ayrı
risklərin idarə olunması və monitorinqinə cavabdehlik daşıyan ayrıca struktur bölmələr mövcuddur.
İnvestisiya komitəsi
İnvestisiya Komitəsi “Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının valyuta aktivlərinin idarə
edilməsi Qaydaları”na uyğun olaraq “Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının valyuta
aktivlərinin idarə edilməsinin Əsas İstiqamətləri”nin hazırlanması və “Azərbaycan Respublikası
Mərkəzi Bankının valyuta aktivlərinin idarə edilməsi üzrə Əməliyyat İnvestisiya Strategiyası”nın
qəbul edilməsində, həmçinin, valyuta aktivlərinin idarə edilməsi əməliyyatlarına nəzarətin həyata
keçirilməsində məsuliyyətlidir.
Bazar əməliyyatları departamentinin Risklərin idarə edilməsi şöbəsi
Bazar əməliyyatları departamentinin Risklərin idarə edilməsi şöbəsi “Azərbaycan Respublikası
Mərkəzi Bankının valyuta aktivlərinin idarə edilməsi Qaydaları”, “Azərbaycan Respublikası
Mərkəzi Bankının valyuta aktivlərinin idarə edilməsinin Əsas İstiqamətləri” və “Azərbaycan
Respublikası Mərkəzi Bankının valyuta aktivlərinin idarə edilməsi üzrə Əməliyyat İnvestisiya
Strategiyası”na uyğun olaraq valyuta aktivlərinin idarə edilməsində qəbul olunmuş limitlərə
gündəlik nəzarəti həyata keçirir.
Daxili audit departamenti
Daxili audit hər il Bankda risklərin idarə olunması proseslərinin audit yoxlamasını apararaq, həm
prosedurların münasibliyini, həm də Bankın prosedurlara riayət etməsini yoxlayır. Daxili audit
bütün qiymətləndirmələrin nəticələrini rəhbərliklə müzakirə edir, nəticə və tövsiyələr haqqında
Bankın sədrinə hesabat verir.
Bundan əlavə, Bankda əməliyyatları və nəzarəti həyata keçirmək üçün xüsusi komitə və
komissiyalar da fəaliyyət göstərir, məsələn, Kredit Komitəsi və Bankın rəsmi məzənnələrinin
müəyyən edilməsi üzrə Daimi Komissiya və sair.
Valyuta ehtiyatları üzrə risklər Bankın risklərinin mühüm hissəsini təşkil edir. Bu risklərin idarə
olunması üzrə səlahiyyətlərin bölgüsü, prosedurlar və hesabatlılıq “Azərbaycan Respublikası
Mərkəzi Bankının valyuta aktivlərinin idarə edilməsi Qaydaları”nda müəyyən olunmuşdur. İdarə
olunan risklər üzrə məqbul limitlər “Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının valyuta
aktivlərinin idarə edilməsi Qaydaları”, “Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının valyuta
aktivlərinin idarə edilməsinin Əsas İstiqamətləri”, “Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının
valyuta aktivlərinin idarə edilməsi üzrə Əməliyyat İnvestisiya Strategiyası” və xarici menecerlər
tərəfindən vəsaitlərin idarə edilməsi üzrə “investisiya qaydaları”nda öz əksini tapır. Qaydalara
uyğun olaraq, məqbul limitlər İnvestisiya Komitəsi tərəfindən müəyyən edilərək, İdarə Heyəti
tərəfindən təsdiq olunur. Risklərə daimi nəzarət Bazar əməliyyatları departamentinin Risklərin idarə
edilməsi şöbəsi və Ödəniş sistemləri və hesablaşmalar departamentinin Maliyyə bazarlarında
əməliyyatlar şöbəsi tərəfindən aparılır.
Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı
31 dekabr 2015-ci il tarixinə Maliyyə hesabatları üzrə Qeydlər
37
24 Risklərin idarə edilməsi, davamı
Kredit riski
Maliyyə aləti üzrə əməliyyat aparan bir tərəfin Bank qarşısında öz öhdəliyini yerinə yetirməməsi
nəticəsində Banka maliyyə zərəri vurularsa, Bank kredit riskinə məruz qalır. Kredit riski Bankın
qarşı tərəflərlə həyata keçirdiyi kredit, investisiya və digər əməliyyatlar nəticəsində ortaya çıxır ki,
bu da maliyyə aktivlərinin yaranmasına, o cümlədən borcalanın və ya qarşı tərəfin müqavilə üzrə
öhdəliklərini yerinə yetirə bilməməsinə gətirib çıxarır. Kredit riski investisiya aktivlərinin lazımi
qaydada seçilməsi, investisiya aktivlərinin kredit keyfiyyəti və hər bir investisiya aktivi üzrə
investisiya məbləğinə limitlərin müəyyən edilməsi vasitəsilə idarə olunur və nəzarət edilir.
Bankın investisiya qaydalarına əsasən, Bankın valyuta aktivlərinin idarə edilməsində yalnız
qısamüddətli reytinqi A-2-dən (Standart&Poor’s), F-2-dən (Fitch) və yaxud P-2-dən (Moody’s),
uzunmüddətli kredit reytinqi A- -dən (Standart&Poor’s, Fitch) və yaxud A3-dən (Moody’s) aşağı
olmayan investisiya vasitələri istifadə oluna bilər. Eyni zamanda, bir kommersiya bankına
investisiyalaşdırılmış maksimal məbləğ 200 mln. ABŞ dolları ekvivalentində müəyyən olunmuşdur.
İnvestisiya alətinin müddətindən asılı olaraq, 1 ayadək müddəti olan investisiya alətləri üçün
minimal kredit reytinqi A- ("Standart&Poor’s", "Fitch", "Moody’s"), 1 aydan 1 ilədək olan
investisiya alətləri üçün A ("Standart&Poor’s", "Fitch", "Moody’s"), 1 ildən yuxarı müddəti olan
investisiya alətləri üçün A+ ("Standart&Poor’s", "Fitch", "Moody’s") kimi müəyyənləşdirilmişdir.
Reytinq agentlikləri tərəfindən bir aktivə müxtəlif kredit reytinqi təyin edildiyi halda minimal tələbi
ödəyən reytinq əsas götürülür.
Bank kredit reytinqi sistemi əsasında kreditlərin təsnifləşdirilməsini həyata keçirir. Bu, kredit
alanların krediti ödəmək qabiliyyətlərində mümkün dəyişikliklərin tez müəyyən edilməsini təmin
edir. Kreditin təsnifləşdirilməsi Bankın məruz qaldığı risklər nəticəsində potensial zərəri
qiymətləndirmək və lazımi tədbirləri görmək imkanı yaradır.
Aşağıdakı cədvəldə hesabat tarixinə kredit riski daşıya biləcək maliyyə aktivləri haqqında məlumat
təqdim olunur:
Min Azərbaycan Manatı ilə
31.12.2015
31.12.2014
AKTİVLƏR
Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri
5,190,762
3,951,699
Banklarda yerləşdirilmiş depozitlər
17,784
538,044
BVF ilə hesablaşmalar
332,661
174,540
Ticarət qiymətli kağızları
2,801,748
2,939,638
Törəmə maliyyə alətləri
32
1,422
İnvestisiya qiymətli kağızları
3,770,797
3,600,246
Banklara verilmiş kreditlər
5,812,054
3,450,152
Dövlətin borc öhdəlikləri
239,603
234,979
Digər maliyyə aktivləri
4,521
42,261
Cəmi kredit limiti
18,169,962 14,932,981
Adətən beynəlxalq təcrübəyə əsasən, törəmə maliyyə alətlərinə və investisiya qiymətli kağızlarına
(bu qiymətli kağızlar repo əməliyyatlarının bir hissəsini təşkil etmədiyi halda) girov cəlb olunmur.
Banklara verilmiş kreditlər üzrə girovların və kredit riski konsentrasiyasının təhlili 9-cu qeyddə
təqdim olunmuşdur.